خوشبینی دولت به اروپا در عرصه سیاست خارجه/ نمی‌توان همزمان دشمنی کرد و حسن نیت داشت

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو،8 ماه از مذاکرات برجام اروپایی گذشت و از اروپا چیزی جز  بدعهدی‌ مشاهده نشد. دولتمردانی که این بدعهدی‌ها را تا چند سواه پیش توجیه می‌کردند، اکنون اعتراف می‌کنند که اروپا در عمل به وعده‌های خودش ناتوان است و صبر ایران نیز حدی دارد.

خوشبینی دولت به اروپا در عرصه سیاست خارجه

اما مسئله‌ی مهم تر در رابطه با رویکرد دولتمردان نسبت به اروپا این است که دولتمردان نسبت به اروپایی‌ها حسن‌ظن دارند و خوشبین هستند. اگرچه برای منتقدین برجام در نهایت مشخص نشد که از نظر دولتمردان آیا در عرصه‌ی سیاست خارجه خوشبینی یا بدبینی معنا و مفهومی یا نه. اگر دولت واقعا  اعتقاد به اصل تعیین‌کنندگی منافع ملی در چارچوب سیاست خارجه را  داشت، انرژی و زمان خود را صرف مذاکره با اروپا نمی‌کرد؛ چرا که اولا حتی قبل از خروج آمریکا از برجام نیز، اکثر بانک‌های اروپایی با ایران همکاری نمی‌کردند و از طرفی بعد از خروج آمریکا نیز شرکت‌های اروپایی بازار ایران را بدون فوت وقت ترک کردند. این اتفاقات به تنهایی کافی بود تا دولت را برای تغییر رویکرد در عرصه سیاست خارجه خود نسبت به اروپا به تصمیم برساند و انرژی خود را تماما صرف اروپا نکند و به رایزنی اقتصادی و تجاری با دیگر کشورها بپردازد.

دولت با وجود تمام بدعهدی‌های اروپا و هم‌چنین مواضع خصمانه اروپا نسبت به ایران، هم‌چنان بر اساس حسن‌ظنی که به اروپا دارد، معتقد است که اروپا با نیت خیر وارد مذاکره با ایران شد. در این راستا بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت و گویی به تاریخ 15 دی‌ ماه گفت[1]: «اروپایی ها باید به عنوان مقصر اصلی به عواقب این تصمیم فکر کنند چرا که ایران تاکنون به تمامی تعهدات برجامی خود عمل کرده ولی نهایتا صبر ایران حتما حد و اندازه ای دارد، لذا زمان اتخاذ تصمیم راهبردی اتحادیه اروپا برای انتخاب مسیر خود نزدیک است.اتحادیه اروپا در ایجاد ساز و کار مالی با حسن نظر ورود کرد و اراده سیاسی مثبتی نیز از خود نشان داد، اما در طول زمان و طی مذاکرات ماه های گذشته این احساس کم کم جدی تر می شود که کشورهای اروپایی با یک سری ناتوانی های جدی در اجرای SPV مواجهند».

حسن نیتی در رفتار اروپا وجود ندارد

دولتمردان می‌گویند اروپا با حسن‌ظن به کانال مالی ورود کرد اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد که اروپا حتی از ابتدای مذاکرات نیز با حسن ظن وارد نشد. اول اینکه اروپا اگر حسن نیت داشت بایستی اقدام آمریکا در خروج از برجام را هم در لفظ و هم در عمل محکوم می‌کرد. اما اروپایی‌ها تنها به ابراز تاسف اکتفا کردند. دوم اینکه اروپا باید تلاش می‌کرد که آمریکا را به دلیل نقض قطعنامه 2231 ، به شورای امنیت ببرد و علیه آن قطعنامه صادر کند. اروپا هیچ تلاشی در این زمینه نکرد و در جلسه شورای امنیت که به ریاست ترامپ در مهرماه برگزار شد، طرف‌های اروپایی تنها به گفتن اینکه خروج از برجام تاکتیک خوبی در رابطه با ایران نبود و بایستی آمریکا در برجام می‌ماند، بسنده کردند. سوم اینکه اگر اروپا با حسننیت ورود کرده بود، بایستی شرکت‌هایی را که بعد از اجرای قانون مسدودسازی از ایران خارج شدند  بدلیل نقض این قانون جریمه می‌کرد؛ اما اتحادیه اروپا در برابر خروج شرکت‌ها تنها سکوت اختیار کرد.

نمی‌توان همزمان دشمنی کرد و حسن نیت داشت

اقدامات خصمانه اروپا نسبت به ایران به هیچ وجه حسن نیت اروپا در مذاکرات برجامی را اثبات نمی‌کند. اروپایی‌ها همواره تاکید کرده‌اند که مسائل موشکی، حضور ایران در منطقه و حقوق بشر و ...  جز مسائل آنان است که از آنها چشم‌پوشی نمی‌کنند. اروپا در همراهی با آمریکا، مسئله‌ی آزمایش‌های موشکی ایران را به شورای امنیت کشاند. اروپایی‌ها در همراهی با رژیم صهیونیستی و آمریکا، با متهم کردن ایران به اجرای نقشه‌های ترور در دانمارک  و فرانسه، وزارت اطلاعات ایران و چند فرد دیگر را تحریم کردند. اروپا با آمریکا اتحاد راهبردی در قبال ایران دارد و شواهد متقنی بر این ادعا موجود است؛ به عنوان مثال  بر اساس بیانیه‌ی دفتر نخست وزیر انگلیس در تاریخ 9 اردیبهشت ماه 1397، ترزا می در صحبت تلفنی با صدر اعظم آلمان و رئیس‌جمهور فرانسه توافق کردند که با همکاری نزدیک با آمریکا یک سری چالش‌هایی که ایران ایجاد می‌کند به ویژه چالشهایی که یک توافق جدید می‌تواند آنها را در بر بگیرد، پیش ببرند.

بر اساس تعریف امام علی (ع) از دوست و دشمن، اروپا نسبت به ایران مواضع خصمانه دارد و به همین دلیل نمی‌تواند نسبت به کسی که علیه او خصم دارد، حسن نیت داشته باشد. حضرت علی (ع) در این تعریف می‌‌فرمایند: « انسان سه دوست و سه دشمن دارد. دوست، دوستِ دوست او و دشمنِ دشمن او، دوست تو هستند. دشمن انسان، دشمنِ دوست افراد و دوست دشمن انسان، دشمنت هستند ». با بکارگیری این تعریف در مورد اروپا می‌توان گفت که اروپا اولا نسبت به ایران مواضع خصمانه داشته است و از طرفی با دشمنان درجه یک ایران یعنی آمریکا و رژیم صهیونیستی دوستی و اتحاد راهبردی دارد. از طرف دیگر اتحادیه اروپا با دوستان ایران در عراق، لبنان، سوریه و یمن دشمنی می‌کند. بنابراین با توجه به این سه وجه از تعریف دشمن در کلام امیرالمومنین علی (ع) اروپا نسبت به ایران مواضع خصمانه دارد و نمی توان از گفته‌ها و مواضع  او حسن نیت را تعبیر کرد.

باقی ماندن در برجام توجیهی ندارد

دولت باید سعی کند با رایزنی دیپلماتیک با سایر کشورها به ویژه کشورهای همسایه، کشورهای عضو محور مقاومت، کشورهایی که مواضع ضدامپریالیستی با سیاست‌های آمریکا دارند و به ویژه کشورهایی که تحت تحریم‌های اقتصادی آمریکا و متحدانش قرار دارند، مانند روسیه و ترکیه، ونزئلا و ... روابط تجاری خود را تعمیق کند. از طرف دیگر دولت بایستی  با خروج خود از برجام و توقف محدودیت‌های هسته‌ای، بلوک غرب را تحت فشار قرار داده و از این طریق اقدام به امتیازگیری نماید. چه با نگاه منافع ملی مادی‌گرایانه و چه با نگاه ایدئولوژیک و دینی، دیگر ماندن در برجام توجیه ندارد و قطعا خروج از برجام هم با محاسبات ایدئولوژیک و دینی هم‌خوانی دارد و هم با محاسبات عقل مادی. باید بازی را بر هم زد و برجام را پاره کرد.