گزارش تفصیلی از نشست تخصصی رویت پذیری هلال ماه رمضان
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو نشست تخصصی رویت پذیری هلال ماه رمضان پنجشنبه شب با پیام آیت الله العظمی سبحانی از مراجع عظام تقلید و با حضور شخصیت ها و کارشناسان استهلال برجسته حوزوی و دفتر مقام معظم رهبری و نمایندگان مراجع معظم تقلید در محل خبرگزاری حوزه درقم برگزار شد.
در ابتدای این مراسم پیام تصویری حضرت آیت الله سبحانی پخش شد؛ ایشان با تقدیر از برگزار کنندگان این نشست، گفتند: این نشست به مساله ای می پردازد که به مسایل اجتماعی و سیاسی ما مرتبط است.
در ادامه این نشست علمی کارشناسان و شخصیت های برجسته فقهی و استهلال کشور به ارایه بحث پرداختند که مشروح آن به این شرح است:
حجت الاسلام والمسملین موحد نژاد؛ دبیر هیئت علمی ستاد استهلال مقام معظم رهبری:
وظیفه ستاد استهلال بیان حکم نیست بلکه تنها گزارشات را خدمت رهبر انقلاب تقدیم می کند
فقهای بزرگ ما نظرات خود را با ادله روشن بیان کرده اند و اگر در زمان خود آنها نیز فتوای آنها نهادینه نشده است در زمان های دیگر این نهادینه سازی صورت گرفته است و این کار نیازمند وجود افرادی است که اهتمام کافی به این مساله دارند.
برخی از مسایلی که در رؤیت هلال مطرح می شود، نیازمند وجود اطلاعات نجومی است؛ یعنی بدون این اطلاعات نمی توان اظهار نظر مناسبی انجام داد؛ حتی در فهم این مسایل نیز نیازمند اطلاعات نجومی هستیم.
رساله مختصری از سوی آیت الله العظمی سیستانی تنظیم و تدوین شد؛ ایشان بیان کردند که برخی از افراد می پرسند که شما که شاگرد مرحوم آیت الله العظمی خویی هستید، چرا فتوای ایشان را در موضوع هلال قبول ندارید که ایشان هم گفتند، اگر فتوای آیت الله العظمی خویی در خصوص پذیرش یک افق است، نمی توان در مساله شب قدر به یک نتیجه درست رسید.
آیت الله العظمی خویی می فرمودند، اولین جایی که هلال دیده شده باشد در صورتی که با مناطق دیگر دارای اشتراک شب باشند، حکم رؤیت بر این مناطق نیز ساری است؛ حال اگر آفتاب در آن ساعت در تهران طلوع نکرده باشد، برای تهرانی ها افق ثابت است، ولی اگر برای مشهدی ها این چنین نباشد افق آنها تغیر می کند و در نتیجه روز اول ماه در تهران و مشهد اشتباه است.
هردوی این بزرگان در بیان مطلب خود درست می گویند؛ زیرا مرحوم خویی می فرمودند، یک شب، شب قدر یا شب عید است، ولی معلوم نیست که این شب، شب یکشنبه است یا دوشنبه؛ این مساله به علم نجوم و توانایی در این علم باز می گردد؛ اگر می خواهیم همین مساله که بین فهول نیز بحث را در انداخته است را متوجه شویم نیازمند دانستن علم نجوم است.
در این موضوع باید به احتمالات علمی توجه کنیم؛ مرحوم آیت الله خویی عنوان می کند، هر جایی که با نقطه ای که هلال در آن دیده شد در شب مشترک باشد، افق مشترک دارند؛ در این حوزه می توانیم به ادله دیگر رجوع کرد و به اصولی چون تعمیم متوسل شد و نظریات جدید ارایه کرد.
در زمینه بررسی نظریات استهلال باید نظریات مختلف را در کنار شناخت موضوعات علم نجوم به کار گرفت؛ اگر کسی بخواهد به شکل عمیق فقاهت کند باید موضوع شناسی دقیق انجام دهد و یا اگر تخصص ندارد باید به یک موضوع شناس مراجعه کند.
برخی مسایل به حدی حساس هستند که اگر موضوع را به درستی نشناسیم نمی توانیم به فتوای درست و دقیق برسیم؛ برخی تصور می کنند که موضوع شناسی کاربرد چندانی ندارد در حالی که اگر موضوع شناسی به درستی انجام نشده باشد اصلا به فتوای درست نمی رسد؛ برخی موضوعات عرف خاص هستند و اصل موضوع دارای پیچیدگی است.
مرحوم حبیب الله ذوالفنون از اکابر علم نجوم بود؛ با مطالعه هفتاد سال تقویم نجومی مشاهده کردیم که هلال رمضان و شوال چگونه اعلام شده است؛ پس از مشاهده و مطالعه دقیق به این نتیجه رسیدیم که غیر از چهل سال در تار صدور فتوای رمضان مشوش بوده است؛ این دوره در یک دوره چهل ساله ای است که مرحوم ذوالفنون تقویم پارس را استخراج کرد و مراقب بود که کسی آن را دست کاری نکند.
این مرد روحانی چهل سال پشتیبان این تقویم بود، ولی بعدها مشکلات بسیاری در این عرصه انجام شد؛ اگر روحانی قوی بتواند به علم نجوم مسلط شود می تواند چنین نقشی در جامعه داشته باشد.
در ستاد استهلال، فعالیت نجومی انجام نمی شود و کار آن با شورای تقویم متفاوت است؛ تقویم ها باید یک سال زودتر ارایه شوند و در این تقویم با هلال های قبل و مشابه بررسی و ارایه می کنیم.
در ستاد استهلال کار نجومی انجام نمی شود؛ البته کارشناسان پیش از ماه مبارک جلسه ای برگزار می کنند و نظرات بیان و ثبت می شود و خدمت مقام معظم رهبری ارایه می شود و سپس نقاط محتمل با کارشناسی های تخصصی تعیین می شوند؛ سپس در موقع گزارش سوالاتی از متخصصین منجمان و کارشناسان انجام می شود. وقتی سوالات کارشناسی از مردم انجام می شود مشکلات مشاهده گری آنها مشخص می شود.
مشکل امروز ما حتی با متخصصین است که چگونه این سوال را از آنها مطرح کنیم؛ در این زمینه اظهار نظری نمی کنیم و گزارشات صرفا ثبت و ارایه می شود؛ وقتی گزارش خدمت مقام معظم رهبری رسید، فرمودند، وقتی برخی از این شواهد را مطالعه می کنیم اصلا احتمال مشاهده هلال را نمی توان داد.
عوام زدگی در بین علمای عربستان زیاد است
در عربستان عوام زدگی زیادی بین علمای آنها وجود دارد؛ چون این روند فعالیت های دقیق و علمی و قوی در عربستان انجام نمی شود؛ البته در بسیاری از کشورهای دیگر اسلامی نیز این مسایل انجام نمی شود؛ ولی در نظام اسلامی مقام معظم رهبری شکل جدید ستاد استهلال را از 14 سال پیش شکل دادند و علما نیز به آن اعتماد دارند.
بحثی که آیت الله العظمی سبحانی در پیام خود مطرح کردند، بسیار مهم است؛ زیرا باید در حوزه طرح موضوع شود؛ یعنی اینکه آیا اعلام اول ماه از شئون ولی فقیه هست یا خیر؟ ادله این بحث نیز باید ارایه شود؛ روزی در شورای تقویم برای مراجع عظام نامه ای نوشتیم و نظرات بزرگان را جویا شدیم.
در بحث روی موضوع هلال اختلافات آرا وجود دارد درحالی که باید با نظرات کارشناسی دقیق و جلسات مختلف به یک وحدت رویه برسیم؛ مقام معظم رهبری نیز نمی خواهند که مسایل اختلافی علمی این چنینی در بین مردم مطرح شود، زیرا این مباحث مشکلات بسیاری را ایجاد می کند.
متاسفانه هنوز به یک وحدت رویه نرسیده ایم
متاسفانه هنوز به یک وحدت رویه نرسیدیم؛ مجموعه مراجع عظام با بزرگواری تقوایی که دارند ملاحظاتی در این زمینه دارند که امروزه ما را با وضعیت مناسبی روبرو کرده است؛ ولی باید به سمتی برویم که مسایل به شکل مناسبی حل شود.
معمولا رصدگران خبره کشور که از بهترین کارشناسان رویت هلال دنیا هستند، رویت هلال امسال را دشوار می دانند و برخی از آنها رؤیت را غیرقابل رویت می دانند ولی در جلسه ستاد هلال وضعیت رؤیت را مشکل توصیف کردند.
آیت الله العظمی صافی رؤیت در همه جای دنیا را معتبر می دانند و سپس سوالاتی از دفتر ایشان انجام شد و مساله شب مشترک را مطرح کردند؛ مثلا هلالی که در آفریقا و بدون ابزار رؤیت می شود باید برای دفاتر مراجعی که به امر شب مشترک معتقد هستند با حکم قطعی مواجه شود؛ ولی این مراجع ممکن است با توجه به اینکه گزارشاتی به آنها نرسیده است حکم به اثبات ماه را صادر نمی کنند؛ به همین دلیل نمی توان با توجه به انطباق نقشه ها و حکم های نوشته شده در رساله ها پیش بینی قطعی انجام داد و این امر بستگی به نظر مراجع دارد.
بحث مفصلی در خصوص هلال ماه رمضان امسال در شورای تقویم انجام شد و مکانیزم خاصی نیز در زمینه ابلاغ آن توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد.
در بحثی که در شورا انجام شد این بحث مطرح شد که ممکن است به مشکلی برخوریم که در ایران نیز تفاوت در رؤیت حاصل می شود که مشکل آن در ارایه یک یا دو تقویم است؛ مقام معظم رهبری فرمودند که در منطقه جغرافیایی ایران باید یک تقویم واحد ارایه شود.
در شورا به این جمع بندی رسیدیم که اگر اطمینان به رؤیت هلال در یک نقطه ای در ایران داشته باشیم و احتمال رؤیت آن در تهران صفر نباشد، حمل به رؤیت می شود.
یکی از فقهای گذشته مطرح کرده است که حکم دیده شدن هلال در یک نقطه تا جایی که اثبات نفی آن وجود نداشته باشد صادق است؛ این نیز یک راه حل بود؛ رهبری نیز فرمودند، طرق اثبات شرعی اول ماه، طرق خاص خود را دارد ولی اگر چنین مبنایی برای تقویم لحاظ شود، مانعی ندارد.
در یک سال در جنوب ایران، رؤیت هلال توسط مرحوم حائری شیرازی انجام شد، ولی در یک نواری به پهنای 200 کیلومتری در جنوب ایران، رؤیت هلال انجام شد، ولی این گزارش در هیچ جای دیگری صادق نشد و رهبر معظم حکم به عید نکردند.
مقام معظم رهبری روی یک تقویم واحد تاکید دارند
در یک سال از رهبر معظم سوال شد که اگر گزارشی از یک نقطه انجام شد و گزارش های دیگر از مناطق دیگر انجام نشد تکلیف چیست؟ ایشان فرمودند که در اینجا حکم حاکم کارگشا است و به همین دلیل روی یک تقویم واحد تاکید دارند.
در زمینه موضوع شناسی رصد نیز استفتائات جدیدی انجام شده است؛ نخست استفاده از فیلترهای خاصی که شدت نور آسمان را کم می کند؛ نکته دیگر این است که رصدگر حرفه ای می تواند هلال را ببیند نه یک فرد عادی؛ در این زمینه مراجع عظام نیز فرمودند که صدق رویت کفایت می کند.
تجربه ثابت کرده است که رؤیت هلال در زمستان دارای وضعیت بهتری است؛ در زمستان و در هوای سرد، موادی چون بخار آب و... در آسمان وجود ندارد و یا میزان آن بسیار کمتر است؛ مثلا اینکه ر<یت یک هلال در زمستان و تابستان با هم متفاوت است.
اینکه بگوییم که رؤیت هلال در کشور تنها توسط سه نفر محتمل است بر اساس تجربیات قبلی است و شاید امسال همین سه نفر هم نتوانند این کار را انجام دهند؛ ولی کار ما این است که گزارشات را خدمت رهبر معظم ارایه دهیم و ایشان نیز پس از اثبات، اعلام حکم می کنند.
حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده:
موضوع شناسی هلال در فهم و پاسخ مسایل نقشی اساسی دارد
وقت، موضوع عام مساله رؤیت پذیری هلال است که مساله شناخت و بررسی مساله وقت و روز و شب از نکات بسیار مهمی است که باید به شکل علمی به آن پرداخته شود زیرا این مساله در اعمال واجب و مستحب و... موثر است.
اعمال عبادی از جمله حج و روزه و اعمال عادی چون وقت خواب و غذاخوردن و حتی وقت حجامت و... از جمله اوقاتی هستند که با شناخت وقت ارتباط دارند.
نسبت وقت به اعمال برخویش، شرط واقعی است که اگر در یک زمان خاص، یک عملی انجام نشود، آن عمل اصلا صحیح نیست؛ مثلا نماز یومیه که احکام شاخصی در این زمینه دارد از جمله نماز زودتر از وقت نماز و... که احکام خاصی بر آن بار است.
در یوم الشک نمی توان نیت روزه ماه رمضان کنیم و اگر کشف خلاف از نیت ماه رمضان شد، نمی توان آن روزه به ملحق به روزه واجب کرد؛ در برخی از مواقع، شرط علمی است؛ از جمله ادای زکات فطره است که قضا و اعاده ای بر آن بار نیست؛ بخش سوم یک سری استحبابات و ارشادات است که شرط واقعی نیست.
در خصوص روزه هم شرط واقعی بوده و هم دقیقا در طول سال مشخص است؛ وقت روزه داری زمانی مشخص است و در آیه 185 سوره بقره بیان شده است؛ پس روزه در ماه رمضان به عنوان یک تکلیف واجب عمومی مطرح شده است.
ممکن است به سبب اعتکاف نیز در ماه های دیگر روزه های دیگری توسط مومنین ادا شود، ولی در خصوص رمضان، تکلیف وقت شده است.
نکته دیگر آن است که اول و آخر ماه رمضان و ماه روزه نیز مشخص شده است؛ تمام آیات در این عرصه در سوره بقره بیان شده است؛ برخی آیات در بحث حج وارد شده است؛ امام صادق(ع) در پاسخ به سوالی که چرا آیات هلال در حج بیان شده و مرتبط به رمضان است، فرمودند که ابتدا و پایان رمضان با هلال است و با رویت هلال باید روزه گرفت و با رؤیت آن افطار کرد؛ در حج نیز چنین مساله ای مطرح است.
به عنوان مثال اگر تعیین وقت واحد در یک روز مشخص انجام نشود، مشکلات بسیاری در اعیاد و مناسبت هایی چون عاشورا و... خواهیم داشت.
سپس مساله روز نیز در ماه رمضان مشخص شده است که روزه رمضان باید در روز انجام شود؛ در سوره بقره بیان شده است که روزه باید از طلوع فجر صادق تا ابتدای شب باشد.
وقت شناسی در روزه گیری از اهمیت خاصی برخوردار است؛ همچنین باید به مساله اصلی که هلال در ابتدا و انتهای رمضان رؤیت و تولد می یابد اشاره کرد.
روایات ما تعابیر جامعی در خصوص وقت روزه بیان کرده اند؛ صرفا صرف تولد و وجود ماه در افق کفایت نمی کند، بلکه باید رؤیت شود؛ نکته دیگر آن است که رؤیت و دیدن چیست؟
بحث رؤیت در زمینه حد ترخص و ابتدای مسافت شرعی نیز مطرح است؛ موسسه موضوع شناسی احکام فقهی، سالها تحقیق جدی در زمینه های این چنینی انجام داده است؛ در موضوع فلس ماهی نیز تحقیقات بسیاری انجام شده است و نتایج خاصی نیز منتج شده است که در این موضوع نیز به رؤیت می پردازیم و رؤیت در آنها نقشی مهم و اساسی دارد.
رؤیت و رؤیت پذیری با هم متفاوت است؛ رؤیت پذیر بودن به این معنی است که اگر ماه دیده نمی شود به شکلی باشد که اگر مانعی نبود، ماه دیده می شد و برخی از فقها همین شکل را نیز کافی دانسته اند.
رؤیت، طریقیت اثبات اول ماه است که در آن ماه خاص اعمال خاص را در وقت خود انجام دهیم؛ اما شاید بتوانیم بگوییم که این طریق نیز طریق منحصره است زیرا شخص، یا خود ماه را می بیند یا دو نفر عادل ماه را می بینند؟ یعنی بینه به عنوان شهادت عدلین به ماهو عدلین، باید رویت کرده باشند و شهادت بر شهادت نیز در اینجا کفایت نمی کند.
در اقوال بیان شده که اگر ۳۰ روز از اول ماه بگذرد مشخص می شود که ۳۰ روز از شعبان گذشته است و رؤیت اول ماه درست بوده است.
اگر یک منجم یا اگر عده ای بگویند که از گفته آنها اطمینان به رؤیت حاصل شد و حتی اگر آنها عادل نیز نبودند ولی کارشناس بودند، باز هم کفایت می کند.
حکم حاکم باید به رؤیت بازگردد نه مصلحت
حکم حاکم نیز باید به رؤیت بازگردد نه مصلحت؛ در سالهای اخیر نیز چنین امری با مصلحت انجام نشده است؛ تمام طرق به طریق رؤیت بازگشت؛ اینکه روایات به رویت باز می گردد همه آنها به رویت باز می گردد؛ مساله دیگر آن است که بر فرض که ماه با چشم مسلح یا غیر مسلح دیده شد، حال آیا این رؤیت برای مردم همان مکان کفایت می کند یا مکان های دیگر؟ برخی گفته اند که نماز آیات برای مردمی واجب است که حادثه را در منطقه خود به لمس کرده اند نه همه مردمی که در یک افق قرار دارند.
در تمامی این نظرات اختلاف نظر وجود دارد و حتی در مراجع معروف فعلی نظراتی چون اتحاد افق و اتحاد در شب بیان شده است؛ آیت الله العظمی صافی نیز به بحث کفایت رؤیت در یک منطقه برای مناطق دیگر اشاره کرده اند.
در یوم الشک اول و آخر و عید فطر، تکلیف مکلفان باید بیان شود؛ در یوم الشک اول، مقلد باید به رساله مرجع تقلید خود مراجعه کند؛ همه می گوییم که افراد در عمل فردی خود باید به مرجع خود مراجعه کنند و اعمال آنها نیز درست است.
اگر در مسایل فقهی به نظرات فقهی مراجع عظام مراجعه کنیم مشکلی ایجاد نمی شود؛ اعلام در مسایل فقهی نیازمند فصل الخطاب است؛ فصل الخطاب یک مساله اجرایی است و در این زمینه نمی شود چند روز را به عنوان عید معرفی کرد.
هماهنگی خوبی بین دفاتر مراجع و رهبری است
در سالهای اخیر دفتر مقام معظم رهبری با ابزارها و دقت نظری که توسط رهبر انقلاب اعمال می شود اعلام ها و گزارشات متعددی را دریافت و پردازش می کنند؛ خوشبختانه در سالهای اخیر هماهنگی خوبی بین دفاتر مراجع و رهبری انجام شده است؛ حال ممکن است نظرات دیگر مطرح شده باشد ولی مشکلی شکل نگرفته است.
روزه داری به نیت یوم الشک اول رمضان درست نیست و روزه در این روز از باب استحباب است و روزه واجب محسوب نمی شود.
نکته مهم آن است که برخی بیان می کنند که وقتی دفتر رهبری با این همه گزارشات و وسایل مهم و.... رصد می کنند پس به نظر رهبری اعتماد می کنیم.
اگر از تقویم و از قول منجم یا شخص مورد اطمینان، اطمینان حاصل شد، کفایت به رؤیت هلال می کند، ولی در خصوص ابزار باید به نظر اجتهادی داشمندان و فقها مراجعه کند.
اعلام دفتر مرجع تقلید از راه های اطمینان آوری رؤیت است
راه هایی که اطمینان آور باشد باید مورد بررسی و عمل قرار گیرد؛ اعلام دفتر مرجع تقلید از راه های اطمینان آوری رؤیت است و لو اینکه مرجع تقلید نیز به شخصه این رؤیت را انجام نداده است.
اگر دو نفر شاهد عادل به رؤیت شهادت دهند، کفایت می کند، ولی اگر رؤیت با چشم غیر مسلح دیده باشند بر همه مکلفان کفایت می کند، ولی اگر با چشم غیر مسلح انجام شد بر اساس فتوا عمل می کنند.
مراجع عظام(مرحوم خویی، نوری همدانی، جوادی آملی، فاضل، تبریزی، وحید خراسانی و صافی) که اتحاد در شب را کافی می دانند و بر این نظر دارند که اگر در یک منطقه ماه رؤیت شد که با مناطق دیگر نیز اتحاد در شب دارند این نظر صادق است و مقلدان باید به آن عمل کنند.
در بحث رؤیت هلال، امور مشتبه یا انعکاس نور و... برای رؤیت کفایت نمی کند و هیچ مرجعی نیز بر امور مشتبه وقعی نمی نهند.
اگر کسی علم به رؤیت پیدا کرد، امر بر او تکلیف است ولی امر به اطلاع رسانی نشده است؛ امر به استهلال دارای استحباب است؛ اگر کسی به این امر تعین کرد که کسی به دنبال استهلال نرفته است باید این کار را انجام دهد ولی این امر امکان وقوع بسیار کمی دارد.
مساله جهات قبله حل شده است
مساله جهات قبله در دوران امروز حل شده است ولی در زمینه وقت، نیز باید مباحثی در دروس حوزه گنجانده شود؛ در پایان نامه های حوزوی نیز به آنها پرداخته شود.
در یکی از سالها در عربستان در اوایل ماه قمری اثبات شد که در اعلام اول ماه اشتباه شده است و در روزنامه های آن سال دو نوع روز در تقویم ذکر می شد که یکی مرتبط به تقویم رسمی و دیگری مرتبط به رؤیت بود.
وی در پایان تصریح کرد: این نشست، نشست مناسبی بود زیرا با حضور نمایندگان مراجع و منجمان همراه بود؛ در این زمینه می توان با حضور موسسات فعال از جمله موسسه موضوع شناسی و رسانه حوزه کمکی به عملکرد شرعی مردم کرد و نشست های این چنینی برگزار کرد.
حجت الاسلام والمسلمین اصفهانی کارشناس ارشد رویت هلال:
احتمال رویت هلال در شب دوشنبه بسیار پایین است
سه مدل تقویم در زمینه تقویم قمری وجود دارد؛ اولین آن، تقویم نجومی است؛ این تقویم یک دور کامل قمر به دور زمین را بدون هیچ اضافه ای که 27 روز و 8 ساعت طول می کشد نمایان می کند.
تقویم دیگر، تقویم هلالی است که از بدری تا تکرار بدر بعدی را شامل شود که ماه در این تقویم 29 ونیم روز طول می کشد و این مدت زمانی، یک دوره تقویم است.
تقویم دیگر، یک تقویم قمری شرعی است که بر اساس روایات عنوان شده است؛ در یک دهه اخیر همه مراکز اهل سنت شافعی و حنفی و حنبلی و بعضا مالکی در کشور در خصوص این مساله اشتراک دارند.
موضوع وقت، موضوعی است که در معیار آن اختلافی وجود ندارد؛ بلکه در موضوعات ممکن است اختلاف نظر بوجود آید؛ در ماه رمضان امسال همین اختلاف رخ می دهد.
در زمینه شناخت روش های رؤیت یک مثلث رؤیت وجود دارد؛ برای اینکه رؤیت پذیری هلال را تحلیل کنیم، باید یک مثلث هلال و خورشید و خط افق را با مولفه هایی چون جدایی زاویه ای و اختلاف سمت و ارتفاع بررسی می کنیم که هرچه این مثلث بزرگتر باشد، رؤیت هلال آسان می شود.
دراول ماه رمضان امسال این رؤیت بسیار سخت است
دراول ماه رمضان امسال این رؤیت بسیار سخت است؛ غروب یکشنبه، ارتفاع بسیار کم است ودر پهنه وسیعی از غرب آسیا بین 3 تا 6 درجه است؛ یعنی اگر کسی بخواهد هلال را ببیند در حدود دو انگشت را خواهد دید.
این بحث با این وجود است که رؤیت هلال و قمر نیز موضوعیت دارد؛ یعنی آیا در رویت، هلال را دیده ایم یا یک سری نقاط را؛ در یک سری گزارشات چند تکه دیده شده است نه خود هلال؛ این تکه ها نیز توسط یک نفر یا چند نفر انجام شده است.
در غروب یکشنبه آینده ارتفاع بلند و کشیده از کمان هلال را نداریم؛ بحث وضعیت رؤیت امسال سخت و مشکل است که باید با کارشناسی های دقیق این مساله را حل کنیم.
در تقویم نوع سوم که مدل تقویمی است که به آن عمل می کنیم از رؤیت هلال بحث می کنیم؛ تقویم شرعی، نه تقویم نجومی است و نه هلالی؛ تقویم شرعی از رویت هلال تا رویت هلال را یک ماه قمری می داند که بین 29 تا 30 روز در گردش است؛ در اینجا مبنا به توانایی کسی است که رویت را ببیند؛ اگر کسی هلال را ببیند برای اول آخر ماه و اول ماه آینده ثابت شده است.
در هلال غروب یکشنبه، چند نفر در ایران هستند که می توانند مدعی شوند که پیشتر چنین هلالی را دیده ایم؟ در این زمینه گزارش هایی انجام شده است و در پایگاه اطلاع رسانی هلال منعکس شده است.
زمانی که بین رصدگران اختلاف وجود دارد باید تدابیری اتخاذ کنیم که رؤیت شرعی را از آنها استخراج کنیم؛ در سال 92 همین هلال در ارتفاعات 4200 متری به اتفاق رصدگران خبره از عینک های پلاریزه استفاده و رصد شد، ولی در مباحثات مشخص شد که آن چیزی که در آسمان رؤیت شد، هلال نبود بلکه قمر بوده است.
در این زمینه احتمال می دهیم که امکان رؤیت هلال در غروب یکشنبه برای دو تا سه نفر میسر باشد و البته در این زمینه باید دقت نظرهای مختلفی انجام شود که در دفتر رؤیت هلال مقام معظم رهبری این دقت ها انجام می شود.
امروز گزارشی در عربستان منتشر شده است که گزارش جالبی بود؛ چون تقویم ام القری، تقویم قمری است نه رؤیتی؛ زیرا آنها نمی توانند بر اساس حکم رؤیتی مسایل حقوقی و اجتماعی را مدیریت کنند.
تقویم قمری رویتی نمی تواند مبنای مناسبات سیاسی و اجتماعی باشد به همین جهت تقویم ام القری با معیار محاسباتی تعیین کرد؛ یعنی اگر از مقارنه ولو به یک دقیقه گذشته باشد، یک مبنای محسباتی را شکل می دهد.
دادگاه عالی عربستان بیانیه ای را منتشر کرده است که تقویم امروز به حسب تقویم ام القری است درصورتی که به حسب تقویم دادگاه عالی امروز مطابق تقویم ایران است و لذا روز یکشنبه بیانیه داده است که غروب یکشنبه که بیست و نهم شنبه (حسب تقویم القری) استهلال کند؛ آنها امسال بیان کردند که روز یکشنبه نیز باید استهلال انجام شود؛ یعنی هم روز شنبه و هم یکشنبه استهلال شود؛ یعنی امکان دارد که در عربستان، هلال رویت نشود و اگر در عربستان اعلام عدم رویت شود احتمال دارد که در عربستان نیز روزسه شنبه به عنوان اول رمضان اعلام شود و ماه شعبان در این کشور 31 روز باشد.
غروب شنبه موضوعیتی در زمینه رویت ندارد، ولی غروب یکشنبه، در منطقه ما رویت هلال با تلسکوپ باید انجام شود؛ در این زمینه بر اساس نقشه های رویتی گزارشات را بررسی و اعلام می کنند.
در غرب آفریقا امکان رؤیت در صورت شرایط مساعد جوی وجود دارد؛ ایران و غرب آفریقا دارای اشتراک در شب هستند.
شخص ر<یت کننده نیز در گزارشات بسیار مهم است؛ مکان و زمان و فرد رصد کننده هلال بسیار مهم است؛ در این زمینه افراد خاصی هستند که می توانند با شرط وضعیت مناسب جوی این رؤیت را انجام دهند.
حتی در غرب آفریقا نیز درخشندگی و فاز هلال 8 دهم است که این درخشندگی بسیار کم است و باتوجه به اینکه در نقشه های رویت هلال، این منطقه جزو مناطقی است که می توان رویت هلال را آسان تر از ایران انجام داد مشکل است.
در غرب آفریقا نیز باید رصد گران حرفه ای وجود داشته باشند که بتوانند این هلال را رویت کنند.
اگر رویت در یکشنبه حاصل نشود، مختصات هلال در غروب دوشنبه بسیار قوی است و ارتفاع آن در 18 درجه است؛ ممکن است رؤیت هلال با چشم غیر مسلح در روز دوشنبه نیز حاصل شود.
در عربستان بیان شده است که حسب تقویم معیار شرعی عربستان، اگر غروب یکشنبه هلال رؤیت نشد، ولی رؤیت هلال در دوشنبه دارای احتمال بسیار قوی تر است باید به آن التزام داشت؛ حال با این وضعیت، هلال دوشبه مطرح نیست.
در غروب یکشنبه علاوه بر ابرناکی شاهد غبارهوا هم هستیم و با نقشه ابر و غبار باید مناطق مناسب را جهت رصد انتخاب کرد.
خاطرنشان می شود:در پایان این مراسم لوح تقدیری توسط حجت الاسلام والمسلمین سعیدی نماینده جامعه المصطفی (ص) در پاکستان به حاضران در این نشست اهدا شد.
در ابتدای این مراسم پیام تصویری حضرت آیت الله سبحانی پخش شد؛ ایشان با تقدیر از برگزار کنندگان این نشست، گفتند: این نشست به مساله ای می پردازد که به مسایل اجتماعی و سیاسی ما مرتبط است.
در ادامه این نشست علمی کارشناسان و شخصیت های برجسته فقهی و استهلال کشور به ارایه بحث پرداختند که مشروح آن به این شرح است:
حجت الاسلام والمسملین موحد نژاد؛ دبیر هیئت علمی ستاد استهلال مقام معظم رهبری:
وظیفه ستاد استهلال بیان حکم نیست بلکه تنها گزارشات را خدمت رهبر انقلاب تقدیم می کند
فقهای بزرگ ما نظرات خود را با ادله روشن بیان کرده اند و اگر در زمان خود آنها نیز فتوای آنها نهادینه نشده است در زمان های دیگر این نهادینه سازی صورت گرفته است و این کار نیازمند وجود افرادی است که اهتمام کافی به این مساله دارند.
برخی از مسایلی که در رؤیت هلال مطرح می شود، نیازمند وجود اطلاعات نجومی است؛ یعنی بدون این اطلاعات نمی توان اظهار نظر مناسبی انجام داد؛ حتی در فهم این مسایل نیز نیازمند اطلاعات نجومی هستیم.
رساله مختصری از سوی آیت الله العظمی سیستانی تنظیم و تدوین شد؛ ایشان بیان کردند که برخی از افراد می پرسند که شما که شاگرد مرحوم آیت الله العظمی خویی هستید، چرا فتوای ایشان را در موضوع هلال قبول ندارید که ایشان هم گفتند، اگر فتوای آیت الله العظمی خویی در خصوص پذیرش یک افق است، نمی توان در مساله شب قدر به یک نتیجه درست رسید.
آیت الله العظمی خویی می فرمودند، اولین جایی که هلال دیده شده باشد در صورتی که با مناطق دیگر دارای اشتراک شب باشند، حکم رؤیت بر این مناطق نیز ساری است؛ حال اگر آفتاب در آن ساعت در تهران طلوع نکرده باشد، برای تهرانی ها افق ثابت است، ولی اگر برای مشهدی ها این چنین نباشد افق آنها تغیر می کند و در نتیجه روز اول ماه در تهران و مشهد اشتباه است.
هردوی این بزرگان در بیان مطلب خود درست می گویند؛ زیرا مرحوم خویی می فرمودند، یک شب، شب قدر یا شب عید است، ولی معلوم نیست که این شب، شب یکشنبه است یا دوشنبه؛ این مساله به علم نجوم و توانایی در این علم باز می گردد؛ اگر می خواهیم همین مساله که بین فهول نیز بحث را در انداخته است را متوجه شویم نیازمند دانستن علم نجوم است.
در این موضوع باید به احتمالات علمی توجه کنیم؛ مرحوم آیت الله خویی عنوان می کند، هر جایی که با نقطه ای که هلال در آن دیده شد در شب مشترک باشد، افق مشترک دارند؛ در این حوزه می توانیم به ادله دیگر رجوع کرد و به اصولی چون تعمیم متوسل شد و نظریات جدید ارایه کرد.
در زمینه بررسی نظریات استهلال باید نظریات مختلف را در کنار شناخت موضوعات علم نجوم به کار گرفت؛ اگر کسی بخواهد به شکل عمیق فقاهت کند باید موضوع شناسی دقیق انجام دهد و یا اگر تخصص ندارد باید به یک موضوع شناس مراجعه کند.
برخی مسایل به حدی حساس هستند که اگر موضوع را به درستی نشناسیم نمی توانیم به فتوای درست و دقیق برسیم؛ برخی تصور می کنند که موضوع شناسی کاربرد چندانی ندارد در حالی که اگر موضوع شناسی به درستی انجام نشده باشد اصلا به فتوای درست نمی رسد؛ برخی موضوعات عرف خاص هستند و اصل موضوع دارای پیچیدگی است.
مرحوم حبیب الله ذوالفنون از اکابر علم نجوم بود؛ با مطالعه هفتاد سال تقویم نجومی مشاهده کردیم که هلال رمضان و شوال چگونه اعلام شده است؛ پس از مشاهده و مطالعه دقیق به این نتیجه رسیدیم که غیر از چهل سال در تار صدور فتوای رمضان مشوش بوده است؛ این دوره در یک دوره چهل ساله ای است که مرحوم ذوالفنون تقویم پارس را استخراج کرد و مراقب بود که کسی آن را دست کاری نکند.
این مرد روحانی چهل سال پشتیبان این تقویم بود، ولی بعدها مشکلات بسیاری در این عرصه انجام شد؛ اگر روحانی قوی بتواند به علم نجوم مسلط شود می تواند چنین نقشی در جامعه داشته باشد.
در ستاد استهلال، فعالیت نجومی انجام نمی شود و کار آن با شورای تقویم متفاوت است؛ تقویم ها باید یک سال زودتر ارایه شوند و در این تقویم با هلال های قبل و مشابه بررسی و ارایه می کنیم.
در ستاد استهلال کار نجومی انجام نمی شود؛ البته کارشناسان پیش از ماه مبارک جلسه ای برگزار می کنند و نظرات بیان و ثبت می شود و خدمت مقام معظم رهبری ارایه می شود و سپس نقاط محتمل با کارشناسی های تخصصی تعیین می شوند؛ سپس در موقع گزارش سوالاتی از متخصصین منجمان و کارشناسان انجام می شود. وقتی سوالات کارشناسی از مردم انجام می شود مشکلات مشاهده گری آنها مشخص می شود.
مشکل امروز ما حتی با متخصصین است که چگونه این سوال را از آنها مطرح کنیم؛ در این زمینه اظهار نظری نمی کنیم و گزارشات صرفا ثبت و ارایه می شود؛ وقتی گزارش خدمت مقام معظم رهبری رسید، فرمودند، وقتی برخی از این شواهد را مطالعه می کنیم اصلا احتمال مشاهده هلال را نمی توان داد.
عوام زدگی در بین علمای عربستان زیاد است
در عربستان عوام زدگی زیادی بین علمای آنها وجود دارد؛ چون این روند فعالیت های دقیق و علمی و قوی در عربستان انجام نمی شود؛ البته در بسیاری از کشورهای دیگر اسلامی نیز این مسایل انجام نمی شود؛ ولی در نظام اسلامی مقام معظم رهبری شکل جدید ستاد استهلال را از 14 سال پیش شکل دادند و علما نیز به آن اعتماد دارند.
بحثی که آیت الله العظمی سبحانی در پیام خود مطرح کردند، بسیار مهم است؛ زیرا باید در حوزه طرح موضوع شود؛ یعنی اینکه آیا اعلام اول ماه از شئون ولی فقیه هست یا خیر؟ ادله این بحث نیز باید ارایه شود؛ روزی در شورای تقویم برای مراجع عظام نامه ای نوشتیم و نظرات بزرگان را جویا شدیم.
در بحث روی موضوع هلال اختلافات آرا وجود دارد درحالی که باید با نظرات کارشناسی دقیق و جلسات مختلف به یک وحدت رویه برسیم؛ مقام معظم رهبری نیز نمی خواهند که مسایل اختلافی علمی این چنینی در بین مردم مطرح شود، زیرا این مباحث مشکلات بسیاری را ایجاد می کند.
متاسفانه هنوز به یک وحدت رویه نرسیده ایم
متاسفانه هنوز به یک وحدت رویه نرسیدیم؛ مجموعه مراجع عظام با بزرگواری تقوایی که دارند ملاحظاتی در این زمینه دارند که امروزه ما را با وضعیت مناسبی روبرو کرده است؛ ولی باید به سمتی برویم که مسایل به شکل مناسبی حل شود.
معمولا رصدگران خبره کشور که از بهترین کارشناسان رویت هلال دنیا هستند، رویت هلال امسال را دشوار می دانند و برخی از آنها رؤیت را غیرقابل رویت می دانند ولی در جلسه ستاد هلال وضعیت رؤیت را مشکل توصیف کردند.
آیت الله العظمی صافی رؤیت در همه جای دنیا را معتبر می دانند و سپس سوالاتی از دفتر ایشان انجام شد و مساله شب مشترک را مطرح کردند؛ مثلا هلالی که در آفریقا و بدون ابزار رؤیت می شود باید برای دفاتر مراجعی که به امر شب مشترک معتقد هستند با حکم قطعی مواجه شود؛ ولی این مراجع ممکن است با توجه به اینکه گزارشاتی به آنها نرسیده است حکم به اثبات ماه را صادر نمی کنند؛ به همین دلیل نمی توان با توجه به انطباق نقشه ها و حکم های نوشته شده در رساله ها پیش بینی قطعی انجام داد و این امر بستگی به نظر مراجع دارد.
بحث مفصلی در خصوص هلال ماه رمضان امسال در شورای تقویم انجام شد و مکانیزم خاصی نیز در زمینه ابلاغ آن توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد.
در بحثی که در شورا انجام شد این بحث مطرح شد که ممکن است به مشکلی برخوریم که در ایران نیز تفاوت در رؤیت حاصل می شود که مشکل آن در ارایه یک یا دو تقویم است؛ مقام معظم رهبری فرمودند که در منطقه جغرافیایی ایران باید یک تقویم واحد ارایه شود.
در شورا به این جمع بندی رسیدیم که اگر اطمینان به رؤیت هلال در یک نقطه ای در ایران داشته باشیم و احتمال رؤیت آن در تهران صفر نباشد، حمل به رؤیت می شود.
یکی از فقهای گذشته مطرح کرده است که حکم دیده شدن هلال در یک نقطه تا جایی که اثبات نفی آن وجود نداشته باشد صادق است؛ این نیز یک راه حل بود؛ رهبری نیز فرمودند، طرق اثبات شرعی اول ماه، طرق خاص خود را دارد ولی اگر چنین مبنایی برای تقویم لحاظ شود، مانعی ندارد.
در یک سال در جنوب ایران، رؤیت هلال توسط مرحوم حائری شیرازی انجام شد، ولی در یک نواری به پهنای 200 کیلومتری در جنوب ایران، رؤیت هلال انجام شد، ولی این گزارش در هیچ جای دیگری صادق نشد و رهبر معظم حکم به عید نکردند.
مقام معظم رهبری روی یک تقویم واحد تاکید دارند
در یک سال از رهبر معظم سوال شد که اگر گزارشی از یک نقطه انجام شد و گزارش های دیگر از مناطق دیگر انجام نشد تکلیف چیست؟ ایشان فرمودند که در اینجا حکم حاکم کارگشا است و به همین دلیل روی یک تقویم واحد تاکید دارند.
در زمینه موضوع شناسی رصد نیز استفتائات جدیدی انجام شده است؛ نخست استفاده از فیلترهای خاصی که شدت نور آسمان را کم می کند؛ نکته دیگر این است که رصدگر حرفه ای می تواند هلال را ببیند نه یک فرد عادی؛ در این زمینه مراجع عظام نیز فرمودند که صدق رویت کفایت می کند.
تجربه ثابت کرده است که رؤیت هلال در زمستان دارای وضعیت بهتری است؛ در زمستان و در هوای سرد، موادی چون بخار آب و... در آسمان وجود ندارد و یا میزان آن بسیار کمتر است؛ مثلا اینکه ر<یت یک هلال در زمستان و تابستان با هم متفاوت است.
اینکه بگوییم که رؤیت هلال در کشور تنها توسط سه نفر محتمل است بر اساس تجربیات قبلی است و شاید امسال همین سه نفر هم نتوانند این کار را انجام دهند؛ ولی کار ما این است که گزارشات را خدمت رهبر معظم ارایه دهیم و ایشان نیز پس از اثبات، اعلام حکم می کنند.
حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده:
موضوع شناسی هلال در فهم و پاسخ مسایل نقشی اساسی دارد
وقت، موضوع عام مساله رؤیت پذیری هلال است که مساله شناخت و بررسی مساله وقت و روز و شب از نکات بسیار مهمی است که باید به شکل علمی به آن پرداخته شود زیرا این مساله در اعمال واجب و مستحب و... موثر است.
اعمال عبادی از جمله حج و روزه و اعمال عادی چون وقت خواب و غذاخوردن و حتی وقت حجامت و... از جمله اوقاتی هستند که با شناخت وقت ارتباط دارند.
نسبت وقت به اعمال برخویش، شرط واقعی است که اگر در یک زمان خاص، یک عملی انجام نشود، آن عمل اصلا صحیح نیست؛ مثلا نماز یومیه که احکام شاخصی در این زمینه دارد از جمله نماز زودتر از وقت نماز و... که احکام خاصی بر آن بار است.
در یوم الشک نمی توان نیت روزه ماه رمضان کنیم و اگر کشف خلاف از نیت ماه رمضان شد، نمی توان آن روزه به ملحق به روزه واجب کرد؛ در برخی از مواقع، شرط علمی است؛ از جمله ادای زکات فطره است که قضا و اعاده ای بر آن بار نیست؛ بخش سوم یک سری استحبابات و ارشادات است که شرط واقعی نیست.
در خصوص روزه هم شرط واقعی بوده و هم دقیقا در طول سال مشخص است؛ وقت روزه داری زمانی مشخص است و در آیه 185 سوره بقره بیان شده است؛ پس روزه در ماه رمضان به عنوان یک تکلیف واجب عمومی مطرح شده است.
ممکن است به سبب اعتکاف نیز در ماه های دیگر روزه های دیگری توسط مومنین ادا شود، ولی در خصوص رمضان، تکلیف وقت شده است.
نکته دیگر آن است که اول و آخر ماه رمضان و ماه روزه نیز مشخص شده است؛ تمام آیات در این عرصه در سوره بقره بیان شده است؛ برخی آیات در بحث حج وارد شده است؛ امام صادق(ع) در پاسخ به سوالی که چرا آیات هلال در حج بیان شده و مرتبط به رمضان است، فرمودند که ابتدا و پایان رمضان با هلال است و با رویت هلال باید روزه گرفت و با رؤیت آن افطار کرد؛ در حج نیز چنین مساله ای مطرح است.
به عنوان مثال اگر تعیین وقت واحد در یک روز مشخص انجام نشود، مشکلات بسیاری در اعیاد و مناسبت هایی چون عاشورا و... خواهیم داشت.
سپس مساله روز نیز در ماه رمضان مشخص شده است که روزه رمضان باید در روز انجام شود؛ در سوره بقره بیان شده است که روزه باید از طلوع فجر صادق تا ابتدای شب باشد.
وقت شناسی در روزه گیری از اهمیت خاصی برخوردار است؛ همچنین باید به مساله اصلی که هلال در ابتدا و انتهای رمضان رؤیت و تولد می یابد اشاره کرد.
روایات ما تعابیر جامعی در خصوص وقت روزه بیان کرده اند؛ صرفا صرف تولد و وجود ماه در افق کفایت نمی کند، بلکه باید رؤیت شود؛ نکته دیگر آن است که رؤیت و دیدن چیست؟
بحث رؤیت در زمینه حد ترخص و ابتدای مسافت شرعی نیز مطرح است؛ موسسه موضوع شناسی احکام فقهی، سالها تحقیق جدی در زمینه های این چنینی انجام داده است؛ در موضوع فلس ماهی نیز تحقیقات بسیاری انجام شده است و نتایج خاصی نیز منتج شده است که در این موضوع نیز به رؤیت می پردازیم و رؤیت در آنها نقشی مهم و اساسی دارد.
رؤیت و رؤیت پذیری با هم متفاوت است؛ رؤیت پذیر بودن به این معنی است که اگر ماه دیده نمی شود به شکلی باشد که اگر مانعی نبود، ماه دیده می شد و برخی از فقها همین شکل را نیز کافی دانسته اند.
رؤیت، طریقیت اثبات اول ماه است که در آن ماه خاص اعمال خاص را در وقت خود انجام دهیم؛ اما شاید بتوانیم بگوییم که این طریق نیز طریق منحصره است زیرا شخص، یا خود ماه را می بیند یا دو نفر عادل ماه را می بینند؟ یعنی بینه به عنوان شهادت عدلین به ماهو عدلین، باید رویت کرده باشند و شهادت بر شهادت نیز در اینجا کفایت نمی کند.
در اقوال بیان شده که اگر ۳۰ روز از اول ماه بگذرد مشخص می شود که ۳۰ روز از شعبان گذشته است و رؤیت اول ماه درست بوده است.
اگر یک منجم یا اگر عده ای بگویند که از گفته آنها اطمینان به رؤیت حاصل شد و حتی اگر آنها عادل نیز نبودند ولی کارشناس بودند، باز هم کفایت می کند.
حکم حاکم باید به رؤیت بازگردد نه مصلحت
حکم حاکم نیز باید به رؤیت بازگردد نه مصلحت؛ در سالهای اخیر نیز چنین امری با مصلحت انجام نشده است؛ تمام طرق به طریق رؤیت بازگشت؛ اینکه روایات به رویت باز می گردد همه آنها به رویت باز می گردد؛ مساله دیگر آن است که بر فرض که ماه با چشم مسلح یا غیر مسلح دیده شد، حال آیا این رؤیت برای مردم همان مکان کفایت می کند یا مکان های دیگر؟ برخی گفته اند که نماز آیات برای مردمی واجب است که حادثه را در منطقه خود به لمس کرده اند نه همه مردمی که در یک افق قرار دارند.
در تمامی این نظرات اختلاف نظر وجود دارد و حتی در مراجع معروف فعلی نظراتی چون اتحاد افق و اتحاد در شب بیان شده است؛ آیت الله العظمی صافی نیز به بحث کفایت رؤیت در یک منطقه برای مناطق دیگر اشاره کرده اند.
در یوم الشک اول و آخر و عید فطر، تکلیف مکلفان باید بیان شود؛ در یوم الشک اول، مقلد باید به رساله مرجع تقلید خود مراجعه کند؛ همه می گوییم که افراد در عمل فردی خود باید به مرجع خود مراجعه کنند و اعمال آنها نیز درست است.
اگر در مسایل فقهی به نظرات فقهی مراجع عظام مراجعه کنیم مشکلی ایجاد نمی شود؛ اعلام در مسایل فقهی نیازمند فصل الخطاب است؛ فصل الخطاب یک مساله اجرایی است و در این زمینه نمی شود چند روز را به عنوان عید معرفی کرد.
هماهنگی خوبی بین دفاتر مراجع و رهبری است
در سالهای اخیر دفتر مقام معظم رهبری با ابزارها و دقت نظری که توسط رهبر انقلاب اعمال می شود اعلام ها و گزارشات متعددی را دریافت و پردازش می کنند؛ خوشبختانه در سالهای اخیر هماهنگی خوبی بین دفاتر مراجع و رهبری انجام شده است؛ حال ممکن است نظرات دیگر مطرح شده باشد ولی مشکلی شکل نگرفته است.
روزه داری به نیت یوم الشک اول رمضان درست نیست و روزه در این روز از باب استحباب است و روزه واجب محسوب نمی شود.
نکته مهم آن است که برخی بیان می کنند که وقتی دفتر رهبری با این همه گزارشات و وسایل مهم و.... رصد می کنند پس به نظر رهبری اعتماد می کنیم.
اگر از تقویم و از قول منجم یا شخص مورد اطمینان، اطمینان حاصل شد، کفایت به رؤیت هلال می کند، ولی در خصوص ابزار باید به نظر اجتهادی داشمندان و فقها مراجعه کند.
اعلام دفتر مرجع تقلید از راه های اطمینان آوری رؤیت است
راه هایی که اطمینان آور باشد باید مورد بررسی و عمل قرار گیرد؛ اعلام دفتر مرجع تقلید از راه های اطمینان آوری رؤیت است و لو اینکه مرجع تقلید نیز به شخصه این رؤیت را انجام نداده است.
اگر دو نفر شاهد عادل به رؤیت شهادت دهند، کفایت می کند، ولی اگر رؤیت با چشم غیر مسلح دیده باشند بر همه مکلفان کفایت می کند، ولی اگر با چشم غیر مسلح انجام شد بر اساس فتوا عمل می کنند.
مراجع عظام(مرحوم خویی، نوری همدانی، جوادی آملی، فاضل، تبریزی، وحید خراسانی و صافی) که اتحاد در شب را کافی می دانند و بر این نظر دارند که اگر در یک منطقه ماه رؤیت شد که با مناطق دیگر نیز اتحاد در شب دارند این نظر صادق است و مقلدان باید به آن عمل کنند.
در بحث رؤیت هلال، امور مشتبه یا انعکاس نور و... برای رؤیت کفایت نمی کند و هیچ مرجعی نیز بر امور مشتبه وقعی نمی نهند.
اگر کسی علم به رؤیت پیدا کرد، امر بر او تکلیف است ولی امر به اطلاع رسانی نشده است؛ امر به استهلال دارای استحباب است؛ اگر کسی به این امر تعین کرد که کسی به دنبال استهلال نرفته است باید این کار را انجام دهد ولی این امر امکان وقوع بسیار کمی دارد.
مساله جهات قبله حل شده است
مساله جهات قبله در دوران امروز حل شده است ولی در زمینه وقت، نیز باید مباحثی در دروس حوزه گنجانده شود؛ در پایان نامه های حوزوی نیز به آنها پرداخته شود.
در یکی از سالها در عربستان در اوایل ماه قمری اثبات شد که در اعلام اول ماه اشتباه شده است و در روزنامه های آن سال دو نوع روز در تقویم ذکر می شد که یکی مرتبط به تقویم رسمی و دیگری مرتبط به رؤیت بود.
وی در پایان تصریح کرد: این نشست، نشست مناسبی بود زیرا با حضور نمایندگان مراجع و منجمان همراه بود؛ در این زمینه می توان با حضور موسسات فعال از جمله موسسه موضوع شناسی و رسانه حوزه کمکی به عملکرد شرعی مردم کرد و نشست های این چنینی برگزار کرد.
حجت الاسلام والمسلمین اصفهانی کارشناس ارشد رویت هلال:
احتمال رویت هلال در شب دوشنبه بسیار پایین است
سه مدل تقویم در زمینه تقویم قمری وجود دارد؛ اولین آن، تقویم نجومی است؛ این تقویم یک دور کامل قمر به دور زمین را بدون هیچ اضافه ای که 27 روز و 8 ساعت طول می کشد نمایان می کند.
تقویم دیگر، تقویم هلالی است که از بدری تا تکرار بدر بعدی را شامل شود که ماه در این تقویم 29 ونیم روز طول می کشد و این مدت زمانی، یک دوره تقویم است.
تقویم دیگر، یک تقویم قمری شرعی است که بر اساس روایات عنوان شده است؛ در یک دهه اخیر همه مراکز اهل سنت شافعی و حنفی و حنبلی و بعضا مالکی در کشور در خصوص این مساله اشتراک دارند.
موضوع وقت، موضوعی است که در معیار آن اختلافی وجود ندارد؛ بلکه در موضوعات ممکن است اختلاف نظر بوجود آید؛ در ماه رمضان امسال همین اختلاف رخ می دهد.
در زمینه شناخت روش های رؤیت یک مثلث رؤیت وجود دارد؛ برای اینکه رؤیت پذیری هلال را تحلیل کنیم، باید یک مثلث هلال و خورشید و خط افق را با مولفه هایی چون جدایی زاویه ای و اختلاف سمت و ارتفاع بررسی می کنیم که هرچه این مثلث بزرگتر باشد، رؤیت هلال آسان می شود.
دراول ماه رمضان امسال این رؤیت بسیار سخت است
دراول ماه رمضان امسال این رؤیت بسیار سخت است؛ غروب یکشنبه، ارتفاع بسیار کم است ودر پهنه وسیعی از غرب آسیا بین 3 تا 6 درجه است؛ یعنی اگر کسی بخواهد هلال را ببیند در حدود دو انگشت را خواهد دید.
این بحث با این وجود است که رؤیت هلال و قمر نیز موضوعیت دارد؛ یعنی آیا در رویت، هلال را دیده ایم یا یک سری نقاط را؛ در یک سری گزارشات چند تکه دیده شده است نه خود هلال؛ این تکه ها نیز توسط یک نفر یا چند نفر انجام شده است.
در غروب یکشنبه آینده ارتفاع بلند و کشیده از کمان هلال را نداریم؛ بحث وضعیت رؤیت امسال سخت و مشکل است که باید با کارشناسی های دقیق این مساله را حل کنیم.
در تقویم نوع سوم که مدل تقویمی است که به آن عمل می کنیم از رؤیت هلال بحث می کنیم؛ تقویم شرعی، نه تقویم نجومی است و نه هلالی؛ تقویم شرعی از رویت هلال تا رویت هلال را یک ماه قمری می داند که بین 29 تا 30 روز در گردش است؛ در اینجا مبنا به توانایی کسی است که رویت را ببیند؛ اگر کسی هلال را ببیند برای اول آخر ماه و اول ماه آینده ثابت شده است.
در هلال غروب یکشنبه، چند نفر در ایران هستند که می توانند مدعی شوند که پیشتر چنین هلالی را دیده ایم؟ در این زمینه گزارش هایی انجام شده است و در پایگاه اطلاع رسانی هلال منعکس شده است.
زمانی که بین رصدگران اختلاف وجود دارد باید تدابیری اتخاذ کنیم که رؤیت شرعی را از آنها استخراج کنیم؛ در سال 92 همین هلال در ارتفاعات 4200 متری به اتفاق رصدگران خبره از عینک های پلاریزه استفاده و رصد شد، ولی در مباحثات مشخص شد که آن چیزی که در آسمان رؤیت شد، هلال نبود بلکه قمر بوده است.
در این زمینه احتمال می دهیم که امکان رؤیت هلال در غروب یکشنبه برای دو تا سه نفر میسر باشد و البته در این زمینه باید دقت نظرهای مختلفی انجام شود که در دفتر رؤیت هلال مقام معظم رهبری این دقت ها انجام می شود.
امروز گزارشی در عربستان منتشر شده است که گزارش جالبی بود؛ چون تقویم ام القری، تقویم قمری است نه رؤیتی؛ زیرا آنها نمی توانند بر اساس حکم رؤیتی مسایل حقوقی و اجتماعی را مدیریت کنند.
تقویم قمری رویتی نمی تواند مبنای مناسبات سیاسی و اجتماعی باشد به همین جهت تقویم ام القری با معیار محاسباتی تعیین کرد؛ یعنی اگر از مقارنه ولو به یک دقیقه گذشته باشد، یک مبنای محسباتی را شکل می دهد.
دادگاه عالی عربستان بیانیه ای را منتشر کرده است که تقویم امروز به حسب تقویم ام القری است درصورتی که به حسب تقویم دادگاه عالی امروز مطابق تقویم ایران است و لذا روز یکشنبه بیانیه داده است که غروب یکشنبه که بیست و نهم شنبه (حسب تقویم القری) استهلال کند؛ آنها امسال بیان کردند که روز یکشنبه نیز باید استهلال انجام شود؛ یعنی هم روز شنبه و هم یکشنبه استهلال شود؛ یعنی امکان دارد که در عربستان، هلال رویت نشود و اگر در عربستان اعلام عدم رویت شود احتمال دارد که در عربستان نیز روزسه شنبه به عنوان اول رمضان اعلام شود و ماه شعبان در این کشور 31 روز باشد.
غروب شنبه موضوعیتی در زمینه رویت ندارد، ولی غروب یکشنبه، در منطقه ما رویت هلال با تلسکوپ باید انجام شود؛ در این زمینه بر اساس نقشه های رویتی گزارشات را بررسی و اعلام می کنند.
در غرب آفریقا امکان رؤیت در صورت شرایط مساعد جوی وجود دارد؛ ایران و غرب آفریقا دارای اشتراک در شب هستند.
شخص ر<یت کننده نیز در گزارشات بسیار مهم است؛ مکان و زمان و فرد رصد کننده هلال بسیار مهم است؛ در این زمینه افراد خاصی هستند که می توانند با شرط وضعیت مناسب جوی این رؤیت را انجام دهند.
حتی در غرب آفریقا نیز درخشندگی و فاز هلال 8 دهم است که این درخشندگی بسیار کم است و باتوجه به اینکه در نقشه های رویت هلال، این منطقه جزو مناطقی است که می توان رویت هلال را آسان تر از ایران انجام داد مشکل است.
در غرب آفریقا نیز باید رصد گران حرفه ای وجود داشته باشند که بتوانند این هلال را رویت کنند.
اگر رویت در یکشنبه حاصل نشود، مختصات هلال در غروب دوشنبه بسیار قوی است و ارتفاع آن در 18 درجه است؛ ممکن است رؤیت هلال با چشم غیر مسلح در روز دوشنبه نیز حاصل شود.
در عربستان بیان شده است که حسب تقویم معیار شرعی عربستان، اگر غروب یکشنبه هلال رؤیت نشد، ولی رؤیت هلال در دوشنبه دارای احتمال بسیار قوی تر است باید به آن التزام داشت؛ حال با این وضعیت، هلال دوشبه مطرح نیست.
در غروب یکشنبه علاوه بر ابرناکی شاهد غبارهوا هم هستیم و با نقشه ابر و غبار باید مناطق مناسب را جهت رصد انتخاب کرد.
خاطرنشان می شود:در پایان این مراسم لوح تقدیری توسط حجت الاسلام والمسلمین سعیدی نماینده جامعه المصطفی (ص) در پاکستان به حاضران در این نشست اهدا شد.
منبع: خبرگزاری حوزه
ارسال نظرات