دکتر الستی: شبکه‌های اجتماعی موثرترین رسانه برای امر به معروف مسئولان هستند

 به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، نشست «ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای شفافیت عملکرد مسئولین»، عصر جمعه ۲۶ اردیبهشت‌ماه، با حضور دکتر محمد علی الستی جامعه شناس ارتباطات و مدرس دانشگاه، در غرفه ستاد امر به معروف و نهی از منکر در بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد. این چهارمین پنل از سلسله نشست‌های مناظره و آزاداندیشی با محوریت تبیین ابعاد صحیح امر به معروف مسئولان و ترویج گفتمان مسئولیت پذیری اجتماعی در میان آحاد مردم است که به همّت اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل ستاد امر به معروف در ایام نمایشگاه قرآن کریم برگزار می‌شود.

محمد علی الستی درباره رویکرد ستاد امر به معروف و نهی از منکر بر پایه نقد مسئولین از منظر جامعه شناسی، گفت: برای مثال در گذشته تنها کشوری از جهان که رژیم نژاد پرست آفریقای جنوبی را به رسمیت نشناخته بود، کشور جمهوری اسلامی ایران بود و به مانند رژیم اشغالگر اسرائیل، اتباع ایرانی از سفر به آفریقای جنوبی با پاسپورت ایرانی منع می‌شدند. از سوی دیگر در زمان زندان نلسون ماندلا ایران حمایت کامل از رهبران و طرفداران مبارزه با نهضت آپارتایت را انجام می‌داد.

وی در ادامه افزود: در زمان فوت ماندلا، تمامی رهبران جهان دعوت شدند در بزرگداشت ماندلا در حالی حضور مسئولان ایران یا دیده نمی‌شد یا بسیار کمرنگ بود. مهمترین سوال بنده این بود که چگونه کشوری که تمام قد از نلسون ماندلا و نهضت مبارزه با نژاد پرستی ایستاده بود، اصلا حضور نداشت.

الستی ادامه داد: به نظر می‌رسد ما در وضعیتی هستیم که در مترقی‌ترین و پیشرفته‌ترین مناسبات اجتماعی – سیاسی را پی می‌گیریم، تصویر حضور و فعالیت ما آنچنان بد و نامناسب بروز می‌کند که اساساً ابعاد نظام سیاسی ما با آن تصویر کاملاً متفاوت است.

وی با تاکید بر اینکه تمام کسانی که به لزوم تحقق دموکراسی در کشور‌ها برای توسعه معتقد هستند، بر سر وجود جامعه مدنی در اجتماعات کشور هم نظر هستند، اظهار کرد: برای تحقق توسعه به وسیله ایجاد جامعه دموکراسی محور، باید جامعه معدنی در اجتماعات آن کشور را ایجاد کرد و این امر از اوجب واجبات است.

الستی در تعریف جامعه مدنی، گفت: جامعه مدنی به لایه‌ای گفته می‌شود که بین مردم و حاکمیت قرار دارد. این لایه از حقوق مردم در برابر حاکمیت دفاع می‌کند.

این جامعه شناس ارتباط با مهم دانستن کسب دانش پرسشگری توسط مردم، ادامه داد: یکی از وظایف جامعه مدنی آموزش و ارتقا دانش پرسشگری در بین مردم است تا مردم بتوانند و بدانند چگونه از مسئولان خود سوال کنند و بر پایه پاسخ مسئولان هنجار و ناهنجار را تشخیص داده و مطالبه حق خود را پیگیری کنند.

الستی گفت: یکی از مضرات نبود دانش پرسشگری در بین مردم این است که حکومت‌ها می‌توانند نشان دهند که چند سوال و مطالبه از آن‌ها شده است و طرح‌هایی که خود می‌خواهند را اجرا کنند در حالی که تبلیغ کنند که این طرح مطالبه مردم بوده و خواست آن‌ها باعث عملیاتی شدن طرح شده است.

وی از ستاد امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک نهاد مدنی مطلوب در جامعه یاد کرد و گفت: قوانین و طرح‌های ستاد امر به معروف کاملا دموکراتیک است و مبحث امنیت در نهاد‌های مدنی در ستاد امر به معروف کاملا رعایت شده، تا مردم بتوانند با حس امنیت از آینده مطالبه گری خود، حق خود را از مسئولین به پشتوانه این ستاد بخواهند.

الستی با ضعیف دانستن ظاهر این نهاد از بیرون، افزود: به خاطر ضعف ما در اجرای بسیاری از آنچه که اعتقاد داشتیم، خاطراتی بعضا تلخ از آمران به معروف و ناهیان از منکر در ذهن مردم شکل گرفته است. به نظر آن‌ها هر زمان اسم امر به معروف و نهی از منکر آورده می‌شود، یعنی یک عده می‌خواهند علایق و ایدولوژی خود را به مردم تحمیل کنند. مانند روش بد امر به معروف در برخی موارد بدحجابی مردم که اصل موضوع قانونی و منطقی است، اما روش اجرا و تذکر آن باعث تفکر منفی از نام امر به معروف در بین مردم شده است.

وی با تاکید بر اینکه ظاهر این نهاد می‌تواند ماموریت اصلی ستاد را در بین مردم به فراموشی بسپارد، گفت: مصداق بارز امر به معروف و نهی از منکر که به عملکرد مسئولان و مدیرانی که در انجام وظایف خود کوتاهی می‌کنند، بر می‌گردد پشت ظاهر منفی این نهاد در بین مردم پنهان مانده است.

الستی با اشاره به شرایط امر به معروف و نهی از منکر، خاطر نشان کرد: امر به معروف و نهی از منکر شرایط دقیق در دین مبین اسلام و قوانین کشور دارد، که اگر افرادی که خود را مقید به امر به معروف و نهی از منکر در گذشته می‌دانستند، ذکاوت و هوشمندی بیشتری به خرج می‌دادند امروز ما در جامعه با چهره‌ای که کار اصلی این نهاد مدنی را دچار اختلال کرده است، روبرو نبودیم.

این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه ذائقه مردم نسبت به افکار منفی یا مثبت به وسیله عوامل متعدد از جمله رسانه‌ها ساخته می‌شود، تصریح کرد: ما مهارت‌های کنش اجتماعیمان بسیار پایین است و دیر به هوش می‌آید. برای مثال دولت آمریکا طرفدار پر و پاقرص شاه و مخالف جمهوری اسلامی ایران بود. در زمان انقلاب زمانی که شاه فرار کرد، مردم آمریکا و گروه‌های سیاسی آمریکا تظاهرات گسترده‌ای را شکل دادند علیه دولت کارتر با این عنوان که حق مردم ایران است تا حکومت خود را تعیین کنند و کسی که مدت‌ها پادشاه بوده و به آن‌ها ظلم کرده است را باید به آن‌ها تحویل دهید تا مردم ایران در مورد او قضاوت و مجازات کنند.

الستی در ادامه گفت: پس از مدتی در جریان اتفاق درست اشغال سفارت آمریکا که واقعا فعالیت‌های جاسوسی انجام می‌شد و به تعبیر امام (ره) انقلاب دوم بود، ما به جای اینکه تمرکز در علت اشغال سفارت و انتشار اسناد با سرعت و گستردگی رسانه‌ای بسیار بالاتر، اصرار بر تحقیر آمریکا داشتیم یعنی به جای تمرکز بر رفتار‌های ایجابی، رفتار‌های سلبی پرنگ شدند و نمادگرایی افراطی شکل گرفت.

وی با اشاره به اینکه بعد از اشغال و عملکرد ما در زمان اشغال سفارت آمریکا تمام تظاهرات مردم آمریکا بر علیه کارتر متوقف شد، اظهار کرد: با ناشیگری و اشتباه رفتاری ما، دولت کارتر تواست بیشترین استفاده را بکند و از زیر بار فشار افکار عمومی کشور خود، بیرون آمد. حتی امام هم بار‌ها بر تقدم آگاهی بر شور و حس انقلابی تاکید داشتند و ما همواره بر آگاهی انقلابی قبل از انقلابی بودن تاکید نکرده ایم.

الستی با تاکید بر اینکه ما مهارت رسانه‌ای پایینی داشتیم و داریم، افزود: ما راه درست را طی می‌کنیم، ولی درست راه نمی‌رویم. شکی وجود ندارد که ما بخش عمده از کار‌ها را درست انجام می‌دهیم، اما در انجام درست کار مشکل داریم. به همین علت قبل از نقد افراد به آسیب شناسی خود باید بنشینیم.

وی با اشاره به برجسته سازی رسانه‌ها که یکی از عواملی است که می‌تواند به شفافیت عملکرد مسئولان کمک کند، گفت: شفافیت را باید اول خودمان شروع کنیم تا بتوانیم نقد منصفانه و بدور از اشکال از مسئولین داشته باشیم. برای مثال صدا و سیما که بعنوان یکی از مهمترین نهاد‌هایی است که باید امر به معروف شود، در زمان معمولی از نشان دادن هر گونه حجاب اشتباه و نامتعارف جلوگیری می‌کند در زمان انتخابات برای برجسته کردن حضور مردم در صحنه دموکراسی و قبولی حاکمیت تمام اصول قبلی را زیر پا می‌گذارد و اتفاقا با استفاده از آن حجاب‌های نامتعارف، این پیام را می‌دهد که همه نوع قشری حاکمیت و نظام کشور را به طور کامل قبول دارند.

الستی با تاکید بر اینکه شبکه‌های اجتماعی به میزان بسیار زیاد در عدالت اجتماعی و ترویج آن نقش دارد، اظهار کرد: شبکه‌های اجتماعی در رأس تمامی رسانه‌های ارتباط جمعی نقش مهم و تاثیر گذاری در عدالت اجتماعی دارند در حالی که دوره و زمان رسانه‌های مکتوب با پیشرفت تکنولوژی و کمبود‌های لوازم و ساختار‌های آن بسیار محدود شده است و رسانه ملی و ماهواره هم با ضعف‌های فراوان بیننده‌های بسیار کمی دارند به غیر از برنامه‌های خبری.

وی همچنین گفت: کسانی که در بحث امر به معروف و نهی از منکر احساساتی عمل می‌کنند، قطعا بخشی از ضوابط شرعی و عرفی جامعه را زیر پا می‌گذارند. به نظر بنده مهمترین اصل ناهنجار توسط نقادان احساساتی، اتهام و افترا و آبروی یک مومن را بردن است که قطعا باید پیگری شود و این افراد مجازات شوند؛ و از آن سو در بین عدالتخواهان مخصوصا در بخش اقتصادی و اختلاس کسانی هستند که امر به معروف و مطالبه اصولی و قانونی دارند و کسی صدای اینان را نمی‌شنوند. باید این افراد با اصول این ستاد آشنا شوند تا این نهاد مدنی هم بتواند از آنان حمایت کند.

الستی گفت: به طور خلاصه ما به یک سیاست دو گانه باید دست بزنیم. از طرفی جدی بگیریم افراد را هم آموزش بدهیم و هم مقابله قانونی انجام بدهیم با کسانی که با آبروی افراد بازی می‌کنند و از طرف دیگر باید مسئولین مجبور باشند که پاسخگویی کنند.

وی در پایان گفت: اگر به امر به معروف مسئولین بتوانیم فشار درست به دور از اتهام را اعمال کنیم و پیگیری‌های لازم را انجام دهیم به نتیجه مناسب مطالبه گری خواهیم رسید و دو فاکتور در این قضیه مهم است یکی اینکه به هیچ عنوان از ادامه امر به معروف و نهی از منکر اگر با آگاهی و اطمینان است نترسیم و دومین فاکتور اینست که صبور باشیم. فکر می‌کنیم مهمتر از عامل پیگیر بودن صبر در رسیدن به نتیجه و کامل شدن مطالبه است.