فاضلاب‌هایی که خلیج فارس را خفه می‌کند / مسئولان هرمزگان در خواب!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، هانا چراغی؛* قصه ورود آلودگی ها به دریا سر درازی دارد؛ بیش از ۵ سال است که شاهد ورود فاضلاب شهری و پساب آب شیرین کن‌ها به کرانه های ساحلی بندرعباس هستیم، ولی هیچ مقام مسئولی به طور جدی به این جریان ورود نکرده و مانع ادامه این روند نشد. 

 

این فاضلاب‌ها از طریق خور‌هایی به سواحل بندرعباس هدایت، و مستقیما وارد دریا می شوند و آلودگی ماهی و آبزیان دریایی را به همراه دارند و قطعا مصرف این ماهیان که با فاضلاب آلوده، تغذیه شده اند، می تواند بیماری‌هایی همچون مشکلات گوارشی و انواع تومور‌ها و سرطان‌ها را بوجود آورد.

 

با کمی پیگیری به این نتیجه رسیدیم که متولی اصلی رسیدگی به این جریان اداره آب و فاضلاب و همچنین شهرداری است و سازمان حفاظت محیط زیست و سایر دستگاه‌های مرتبط با نظارت بر مسائل زیست محیطی و حفاظت از دریا هم باید به این مسئله ورود کنند، که متاسفانه تاکنون اقدام مثبتی از سوی این نهاد‌ها صورت نگرفته است.

 

از سویی بخش بهداشت دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان نیز که مسئول رسیدگی به وضعیت بهداشتی منطقه است، باید به عنوان یکی از متولیان این جریان به این مسئله ورود و رسیدگی کند. در این راستا فعالان محیط زیستی و دانشجویان هرمزگانی برای جلوگیری از ورود این میزان آلودگی به دریا و به خطر افتادن حیات آبزیان ساحلی تلاش بسیاری کردند. عده‌ای از دانشجویان نیز با ارسال نامه‌های مختلفی به استانداری و سایر دستگاه‌های اجرایی و پخش تصاویری از وضعیت ورود پساب به خلیج فارس در فضای مجازی، سعی در حل این بحران داشتند، اما موفق به دریافت جوابی معقول نشدند؛ حتی استاندار بندرعباس هم عکس العملی نسبت به این جریانات از خود نشان نداده است.

 

اما پیگیری‌های دانشجویان محدود به این‌ نامه نگاریها نبود؛ بسیج دانشجویی دانشگاه پیام نور بندرعباس ۱۷ اردیبهشت با ارسال نامه‌ای به دادستان این شهرستان، خواستار ورود وی به عنوان مدعی العموم به این مسئله شد. در بخشی از نامه این تشکل دانشجویی آمده است: آقای دادستان سال هاست که این رویه غلط (ورود آلودگی‌ها به خلیج فارس و دریای عمان) در حال اجراست. رویه‌ای که به صورت کاملا مستقیم بر روی سلامت مردم و امنیت غذایی آن‌ها تاثیر منفی گذاشته است. مصرف آبزیانی که در محیط‌های آلوده رشد می‌کنند موجب افزایش بیماری‌های صعب العلاج شده است.

 

آقای دادستان، اداره آب و فاضلاب بندرعباس ادعا دارد که فاضلاب تصفیه شده با درصد آلودگی پایین را به دریا می‌ریزد، اگر چنین است چرا همیشه در اواخر شب از بالادست خود گورسوزان، درست در نقطه‌ای که تصفیه خانه فاضلاب قرار دارد، فاضلاب همراه با بوی به شدت نامطبوع جاری است. آیا این همان پساب حاصل از تصفیه مقدماتی فاضلاب است که باز هم به دریا روانه می‌شود؟ آقای دادستان اینکه صنایع واقع در غرب بندرعباس به خود جرأت می‌دهند در روز روشن قانون را نقض کنند و پساب خود را به دریا بریزند، نتیجه عدم نظارت و کم کاری دستگاه‌های مسئول است. از شما به عنوان مدعی العموم این انتظار می‌رود که با ورود قاطع خود یکبار برای همیشه به این رویه غلط پایان دهید و جلوی نقض فاحش قانون را بگیرید.

 

ناگفته نماند که این اعتراض ها از سوی برخی مسئولان شهری هم دنبال می شد؛ کیانوش جهانبخش، عضو شورای شهر بندرعباس  نیز شهریور ۹۴ در اعتراض به سرازیر شدن پساب فاضلاب به دریای خلیج فارس خود را به خروجی لوله فاضلاب رساند وبا انتشار تصاویری، اعلام کرد: این معضل یکی از چالش‌های مهمی است که ما در قبال نسل آینده مسئول هستیم و در صورتی که ورود آلودگی‌های میکروبی به دریا ادامه یابد و برای رفع این مسئله چاره‌ای اندیشیده نشود، به زودی باید روی ساحل و دریا تابلو‌هایی با عناوین «ورود ممنوع» نصب شود.

جهانبخش گفته بود: متاسفانه مسئولان اداره آب و فاضلاب در مقاطع مختلف اذعان می‌دارند که پساب وارد شده به دریا هیچگونه آلودگی میکروبی ندارد؛ حال آنکه شواهد و نتایج آزمایشگاهی، آلودگی پساب فاضلاب را تایید می‌کند. حتی تذکرات و پیگیری‌ها نتیجه‌ای نداشته و فقط فرافکنی شده است. اگر در حوزه آب و فاضلاب مشکل اعتباری دارند، صادقانه با مردم در میان بگذارند و برای حل این مشکل از همراهی مردم و مطالبه عمومی بهره ببرند، اگر هم مشکل مدیریتی وجود دارد از مسئولان بالادستی تقاضا داریم تصمیم جدی و عاجلی بگیرند و به خواسته مردم جامه عمل بپوشانند.

منطقه خلیج فارس و دریای عمان یکی از مهم‌ترین پهنه‌های آبی جهان به لحاظ تنوع زیستی و منابع شیلاتی است که حفظ و استفاده صحیح از آن بسیار حیاتی است. مسئله مهم آلودگی‌های زیست محیطی، خلیج فارس و دریای عمان را به یکی از آلوده‌ترین مناطق دریایی مبدل کرده است. در این بین بندرعباس به عنوان شهری صنعتی و اقتصادی، ممکن است استخر‌های پرورش میگوی خود را با ورود فاضلاب شهری و پساب صنعتی صنایع واقع در غرب شهر از دست بدهد.

پروفسور احسان کامرانی، استاد تمام دانشگاه هرمزگان که دارای دکتری محیط زیست دریایی (علوم شیلات) و دکتری حقوق بین الملل عمومی است، هم از این وضعیت گلایه دارد و می‌گوید: طبق اصل ۴۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دریا‌ها جزو ثروت عمومی هستند و بنا بر اصل ۵۰ قانون اساسی بایستی از دریا‌ها و محیط زیست در مقابل آلودگی‌ها محافظت کرد و حفاظت از محیط زیست وظیفه عمومی است و هرگونه فعالیت اقتصادی که به محیط زیست آسیب برساند، ممنوع است. طبق این اصل پیگیری این امر با مدعی العموم است و همین موضوع باعث شده دانشجویان از دادستان بندرعباس به عنوان مدعی العموم خواستار رسیدگی به این موضوع شوند.

او میگوید: دادستانی هنوز عکس العملی نسبت به نامه دانشجویان از خود نشان نداده. البته قبل از اینکه دانشجویان با ارسال نامه به دادستانی این موضوع را گوشزد کنند، به عنوان فعال محیط زیستی در جراید استان در این مورد تذکراتی داده بودم چرا که ورود پساب به خلیج فارس مسئله‌ای حیاتی است که مستقیما با جان انسان‌ها سروکار دارد. وقتی فاضلاب وارد چرخه غذایی آبزیان دریایی می‌شود و به تبع، این آبزیان توسط انسان‌ها مصرف می‌شوند، احتمال ابتلا به بیماری‌های صعب العلاج در بین انسان‌ها بیشتر از حد معمول می‌شود.

به گفته کامرانی؛ آلودگی‌ها از دو جهت وارد خلیج فارس می‌شوند. یک نوع از این آلودگی‌ها مربوط به پساب‌های فاضلاب شهری است که باید در تصفیه خانه‌ها از میزان آلودگی آن‌ها کاسته شود، ولی این اتفاق نمی‌افتد و اگر هم تصفیه‌ای صورت می‌گیرد به طور کامل نیست و پساب‌های فاضلاب مستقیم که از طریق خور‌ها وارد دریا می‌شوند و مشکلات زیست محیطی را برای آبزیان به وجود می‌آورند؛ در حالی که در اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آلوده کردن محیط زیست ممنوع اعلام شده است.

 

این استاد محیط زیست دریایی ادامه می‌دهد: نوع دوم آلودگی‌هایی که وارد خلیج فارس می‌شوند مربوط به پساب‌های آب شیرین کن‌ها است و با ادامه این روند طی چند سال آتی احتمال می‌رود که خلیج فارس به دریاچه نمک تبدیل شود، چرا که پساب‌های آب شیرین کن ها، نمک غلیظ هستند و شوری بسیاری دارند و با ورود این پساب به دریا اکوسیستم دریا به هم میریزد و مرجان‌ها از بین می‌روند.

او با اشاره به اینکه آب شیرین کن‌ها در سواحل بندرعباس واقع شده اند، بیان می‌کند: جا نمایی آب شیرین کن‌های خلیج فارس به درستی صورت نگرفته و هر چه تعداد آب شیرین کن‌هایی که در قسمت شمالی خلیج فارس واقع شده اند، بیشتر باشد، پساب و شوری بیشتری وارد دریا می‌شود و به مرور این محدوده به دریاچه نمک تبدیل می‌شود.

استاد تمام دانشگاه هرمزگان با بیان اینکه پساب آب شیرین کن‌ها و تصفیه خانه‌های بندرعباس از طریق خور وارد دریا می‌شوند، می‌گوید: آبی که وارد آب شیرین کن‌ها می‌شود  میگو‌ها و آبزیان بسیاری به همراه دارد و وقتی پمپ آبگیری صورت می‌گیرد، لارو میگو‌ها را از بین می‌برند و ادامه این روند در از بین رفتن آبزیان مهم خلیج فارس موثر است.

او  تاکید می کند: با ورود این پساب‌ها به خلیج فارس، محیط زیست ساحل از بین می‌رود. باید تغییراتی در روند ایجاد و تاسیس آب شیرین کن‌ها ایجاد شود و دیگر آب شیرین کنی در حوالی دریای خلیج فارس ایجاد نشود. این مجموعه‌ها به دریای عمان انتقال پیدا کنند و علاوه بر آن، از سیستم‌های جدید و به روز آب شیرین کن استفاده شود که درصد تولید پساب آن‌ها کمتر است و از محل آن‌ها آسیب کمتری به محیط زیست وارد می‌شود.

 

این استاد دانشگاه پیشنهاد می دهد که در این تاسیسات از لوله‌های با طول زیاد استفاده شود تا پساب‌ها به عمق دریا ورود کنند و در نواحی ساحلی آلودگی ایجاد نکنند.