گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- حمیده عزیزی، پس از آنکه ترامپ خروج آمریکا از برجام را اعلام نمود نه‌تنها کشورهای اروپایی این عمل را محکوم نکردند بلکه حتی نتوانستند جلوی خروج شرکت‌های وابسته را که به‌واسطه ترس از اعمال تحریم‌های آمریکا یکی پس از دیگری ایران را ترک می‌کردند، بگیرند. تنها اقدام این کشورها در آن زمان اعلام تاسف از خروج آمریکا از برجام بود. حالا این سؤال اساسی مطرح است که کشورهایی که بعد از ماه‌ها مذاکره نمی‌توانند از توافق به‌دست‌آمده حتی در حد دادن تضمین به شرکت‌های خودشان به‌منظور جلب اعتماد آنان نسبت به خارج نشدن از ایران اقدام نمایند چگونه می‌توانند باز پای میز مذاکره بیایند و از ایران در قبال تحریم‌های آمریکا حمایت نمایند.
قراردادهای بزرگ اما خسارت‌بار
آنچه مسلم است بررسی نحوه مواجه اروپاییان در قبال برجام و نیز نوع تعاملات این کشورها به‌عنوان شرکا تجاری آمریکا حداقل نتیجه‌ای که در پی دارد نقض باور خوش‌بینانه به این کشورهاست. درسی که شرکت‌های اروپایی به ایران دادند این بود که آن‌ها نه‌تنها منافع کشور ما را تامین نخواهند کرد، بلکه خسارت‌هایی را هم به دنبال دارند. پس از برجام هیئت‌های مختلف تجاری به ایران آمدند و قراردادهای بزرگی نیز بسته شد این قراردادها دو جنبه داشت. یکی ورود کشورهای بزرگ که امیدوارکننده بود و دیگری در مواردی جایگزینی شرکت‌های خارجی به‌جای ایرانی. اما بعد از خروج آمریکا این شرکت‌ها به دلیل ترس از جریمه شدن از سوی ایالات‌متحده بدون هیچ‌گونه پرداخت غرامت، ایران را ترک کردند و نتیجه این خروج ناگهانی طرح‌های روی زمین‌مانده، اعتماد ازدست‌رفته شرکت‌های ایرانی در موارد جایگزینی با شرکت اروپایی نسبت به دولت و هزینه‌های بربادرفته جهت حضور شرکت‌های اروپایی و عقد قرارداد بود.
باور به ظرفیت‌های موجود
اقتصاد ایران به دلیل دارا بودن شاخص‌های قابل‌قبول توسعه اقتصادی (منابع نفت و گاز, معادن، مساحت، جمعیت و...) همواره ظرفیت‌های خوبی برای رشد داشته است و همین موضوع طرف‌های خارجی را پای میز مذاکره می‌کشاند اما وابستگی کشورهای اروپایی به سیاست‌های آمریکا استقلال سیاست‌های اقتصادی این کشورها را دچار چالش کرده است. دراین‌بین می‌توان ظرفیت‌های دیگری را مشاهده کرد که هم دارای سهولت دسترسی هستند و هم به دلیل عدم تنیدگی با اقتصاد آمریکا با چالش‌های اروپاییان مواجه نیستند، از این جمله این موارد می‌توان به عراق اشاره کرد. طبق آمار گمرک، کشور عراق در صدر کشورهایی که دارای تراز تجاری مثبت با ایران قرارگرفته است، قرار دارد و میزان تجارت این کشور با ایران 5 برابر 28 کشور اروپایی به اقتصاد کشور سود می‌رساند[1]. درواقع بعد از خروج داعش از عراق نیاز به سازندگی در این کشور نیاز مضاعفی بود که علاوه بر بازار معمول عراق می‌تواند در اختیار ایران قرار گیرد. همه این موارد در کنار فرهنگ مشترک دو کشور و نیز ذخایر مشترک لزوم توجه به ظرفیت‌های کشور عراق و البته دیگر کشورهای همسایه یا داری منافع مشترک را با ما نمایان می‌نماید.
جمع‌بندی
در طی حدود یک سالی که از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد، کشور شاهد اتفاقات متفاوتی ازجمله خروج شرکت‌های اروپایی از ایران، اعمال تحریم‌های جدید از سوی کشورهای اروپایی به بهانه‌های دیگر ازجمله حقوق بشر، اعمال فشار برای پذیرش FATFو ایجاد یک کانال مالی ناکارآمد بوده است. این رفتار اروپایی‌ها که بیشتر شبیه استراتژی چماق و هویج هست، هنوز دولتمردان را به این باور نرسانده است که راه‌حل کنونی اقتصاد ایران اجرای یک توافق به‌صورت یک‌جانبه و چشم‌انتظاری برای حضور دیگر اعضای توافق نخواهد بود بلکه این مهم می‌تواند با اتکا به توان داخلی و همراهی با شرکا تجاری منطقه‌ای نیز حاصل گردد.
[1] Stnews .ir/content/news/68912