روایت «چرخ» از محیط‌بانان ایرانی

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، در «میز طبیعت» برنامه‌ی سه‌شنبه ۲۵ تیر، سیاوش یالپانیان به‌عنوان مجری-کارشناس «چرخ»، میزبان علی کلانه، محیط‌بان و رییس اداره‌ی پارک ملی پابند بود.

یالپانیان در شروع گفتگو توضیح داد که ده درصد از وسعت ایران با زحمات و خون دل خوردن‌های محیط‌بانان حفاظت می‌شود. آمار‌ها می‌گوید بر اساس استاندارد جهانی به ازای هر یک‌هزار هکتار عرصه یک محیط‌بان باید باشد که در ایران در هر ۱۰ تا ۱۲ هزار هکتار یک محیط‌بان انجام وظیفه می‌کند. مسئولان محیط‌زیست کشور هم می‌گویند بر اساس چارت سازمانی تعداد محیط‌بانان در کشور باید هفت هزار و ۴۰۰ نفر باشد که اکنون سه هزار و ۴۰۰ نفر است.

کلانه درباره‌ی این موضوع و تعریف شغل‌شان گفت: «محیط‌بان بازوی اجرایی سازمان محیط‌زیست است. در گذشته محیط‌بان‌ها با عنوان شکاربان شناخته می‌شدند، اما حالا با روندی که طی شده و قوانینی که اصلاح شده، شکاربان‌ها به محیط‌بان‌ها تبدیل شده‌اند که البته وظایف بیشتری و سخت‌تری دارند. حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، پیشگیری از آلودگی‌ها، پیشگیری از تخریب و امور مربوط به شکار و صید از وظایف محیط‌بان‌هاست. پیش از این شکاربان‌ها فقط وظیفه‌ی امور مربوط به شکار و صید را داشتند، اما حالا فقط بخشی از وظایف محیط‌بان‌های امروز است. کار محیط‌بانی سختی‌های خاص خودش را دارد.»

مهندس کلانه که سال ۹۶ در درگیری با شکارچی‌های متخلف زخمی شده و هنوز ساچمه‌های آن تیراندازی در بدنش وجود دارد، درباره‌ی جزییات شغل محیط‌بانی توضیح داد: «محیط‌بان‌ها آتش‌بان هم هستند. وقتی در جنگل‌ها، مراتع و کوه‌ها آتش‌سوزی می‌شود، امکان امداد آتش‌نشانی به شکل مرسوم نیست. ماشین آتش‌نشانی و نیرو‌های تخصصی اطفای حریق در جنگل و مراتع وجود ندارد و محیط‌بان‌ها و جنگل‌بان‌ها و تعدادی از افراد بومی کار آتش‌نشانی را انجام می‌دهند. در مواردی حتی خانواده‌های ما به کمک‌مان آمده‌اند تا عملیات آتش‌نشانی را انجام بدهیم. برای خیلی از همکاران ما این اتفاق افتاده است».

کلانه در تشریح وظایف‌شان گفت که وظیفه‌ی شکاربانی علاوه بر آن ده درصد مورد پوشش محیط‌بان‌ها، در بقیه‌ی مناطق کشور هم برعهده‌ی محیط‌بانان است؛ «وظایف محیط‌بانان به مرور گسترده‌تر و علمی‌تر شده است. شکاربان‌ها پیش از این معمولا از بین افراد بومی انتخاب می‌شدند که خیلی‌هایشان پیش از این شکارچی بودند. تمرکز فعالیت‌های شکاربان‌ها جلوگیری از شکار بود، اما امروز متوجه شده‌ایم که تخریب زیستگاه ضربه‌ی بزرگتری را به حیات وحش و محیط زیست و طبیعت وارد می‌کند. سدسازی و تغییر کاربری نمونه‌ای از این تخریب زیستگاه‌هاست. الان در خیلی از جا‌های ایران بحث احداث باغات است. زمین‌هایی که در گذشته مزرعه‌ی گندم و شالیزار بوده‌اند، به باغ تبدیل می‌شوند. به همین دلیل برای مقابله با حیات‌وحش فنس‌کشی می‌شود و این اتفاق باعث می‌شود ارتباط کوه و رودخانه و جنگل قطع شود و حیوانات ما به آب دسترسی نداشته باشند».

این محیط‌بان صحبت‌هایش را با بحث درباره‌ی مشکلات شغل محیط‌بانی به پایان رساند: «ما علاوه بر اینکه کارمند سازمان محیط‌زیست هستیم، ضابط خاص قضایی هم هستیم که می‌توان گفت: زیرمجموعه‌ی دادگستری هم محسوب می‌شویم. به همین دلیل باید برای کارهایمان به دستگاه قضایی هم پاسخگو باشیم. این مساله همیشه سختی‌هایی را برای ما به وجود می‌آورد. چون با دو دستگاه مختلف سر و کار داریم که الگو‌های فکری متفاوتی دارند. اخیرا آقای رئیسی، رئیس قوه‌ی قضاییه در دیدار با جمعی از فعالان محیط‌زیست گفتند که قضات ما در بحث محیط‌زیست باید آموزش‌های تخصصی ببینند. این اتفاق حتما باید انجام شود، چون مهم است. قاضی اموری مانند دزدی درک درستی از دزدی دارد، اما قضات مربوط به محیط‌زیست کمتر با مباحثی مثل تخریب محیط‌زیست آشنا هستند. از طرفی مساله‌ی شکارچی هنوز قبح ندارد و شکارچی شکار را حق خودش می‌داند و به همین دلیل با شکارچی‌ها درگیر می‌شوند. محیط‌بان‌ها عاشق طبیعت و حیات‌وحش هستند و بدون عشق نمی‌توانند کارشان را ادامه بدهند». آمار‌ها می‌گویند ما ۱۲۲ شهید محیط‌بان داریم که در درگیری با شکارچی‌های غیرقانونی به شهادت رسیده‌اند.

در بخش دیگری از «چرخ» احسان یوسفی، کارشناس نجوم «چرخ»، جزییات ماه‌گرفتگی جزئی بامداد چهارشنبه را تشریح کرد. او به علاقه‌مندان به نجوم توصیه کرد این فرصت را از دست ندهید، چون ماه گرفتگی جزئی بعدی در روز شنبه ۶ آبان ۱۴۰۲ شمسی رخ خواهد داد و تا حدود دو سال فرصتی برای رصد خسوف نخواهید داشت! گزارش بهزاد یوسفی، روزنامه‌نگار، از باغ علم نوجوان باغ کتاب یکی دیگر از بخش‌های ششمین قسمت فصل جدید «چرخ» بود.

«چرخ» در تابستان امسال در سه روز یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه، از ساعت ۱۹ به‌صورت زنده از شبکه‌ی چهار پخش می‌شود. مجری «چرخ» حافظ آهی است و محمد جباری سردبیری برنامه و الهه بهبودی تهیه‌کنندگی «چرخ» را بر عهده دارند.