به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، دادگاه محمدرضا خاتمی در ادعای تقلب ۸ میلیونی در انتخابات ۸۸ از جهات مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است و پیش از در این خصوص قلم زده ام، اما تاکنون از حیث تاثیر این دادگاه بر اصلاح طلبان سخن به میان نیامده است. در این مجال مقصد این است که آثار و نتایج دادگاه خاتمی بر جریان اصلاح طلب را منصه ظهور بگذاریم.
ایجاد انشقاق میان گروه‌های اصلاح طلب: برگزاری دادگاه خاتمی با واکنش‌های متفاوتی از سوی اصلاح طلبان مواجه شد. طیف اقلیت تندوری اصلاح طلبان یعنی حزب مشارکت و اعضای سازمان مجاهدین از برگزاری این دادگاه استقبال کردند و به پوشش وسیع آن پرداختند. افرادی مثل تاجزاده، شکوری راد، سعید شریعتی، آذر منصوری، فیض الله عرب سرخی و مهدی محمودیان دادگاه را مهم تلقی کردند و مواضع خاتمی را ستودند.
دسته‌ای دیگر از اصلاح طلبان همچون مرعشی، کرباسچی و قوچانی از حزب کارگزاران سازندگی با طرح ادعا‌های خاتمی منتقدانه برخورد کردند و آن را به ضرر اصلاح طلبان می‌دانستند. دولت و دسته‌ای دیگر از اصلاح طلبان که بخش عمده آن‌ها را شامل می‌شود نیز با سردی و بی تفاوتی از کنار دادگاه خاتمی عبور کردند و واکنشی به دادگاه و ادعا‌های او نشان ندادند.
افرادی مثل آشنا، نوبخت، ربیعی، زنگنه در دولت و نمایندگانی مثل عارف، حضرتی، تابش، پزشکیان، جلودارزاده، مازنی، تاجگردون و وکیلی در مجلس و بخش عمده‌ای از اعضای ستاد‌های کروبی و موسوی در سال ۸۸ نظیر بهزاد نبوی، منتجب نیا، آخوندی، ساداتیان، محمدرضا بهشتی، بهزادیان نژاد، ابطحی، عطریانفر و ... ترجیح دادند در این موضوع ورود نکنند.
در واقع برگزاری دادگاه خاتمی باعث شد در میان اصلاح طلبان یک شکاف و انشقاق وسیع ایجاد شود و آن‌ها نسبت به موضوعی که روزی بر سر آن وحدت داشتند دچار اختلاف شوند و نتوانند موضع واحدی بگیرند. این اختلاف و شکاف چند زمینه می‌تواند داشته باشد: ۱- دسته‌ای از ادعای اولیه خود عقب نشینی کرده و، چون دلیلی برای اثبات آن نداشتند دیگر ادعای تقلب را تکرار نکردند. ۲- دسته‌ای دیگر ادعای خود را باورپذیر ندانسته و شرکت مردم در انتخابات‌های گذشته را نشانه بی اعتباری آن می‌دانند. ۳- دسته‌ای دیگر ادعای تقلب ۸۸ را ادعایی کهنه و فاقد اولویت دانسته و به شرایط فعلی کشور در مسئله تحریم، اقتصاد، مذاکره و انتخابات امسال مجلس می‌نگرند.
تا پیش از برگزاری دادگاه خاتمی و طرح ادعا‌های او، زمزمه‌هایی از رایزنی و دیدار‌های اصلاح طلبان با شورای نگهبان به گوش می‌رسید. این موضوع یعنی گفتگوی میان اصلاح طلبان و شورای نگهبان با واکنش مثبت و استقبال اصلاح طلبان مواجه شد و کسانی مثل رهامی، مرعشی و عطریانفر بطور رسمی خواستار تداوم و استمرار آن شدند.
کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان نیز در پاسخ به خبرنگاران این دیدار‌ها را تایید و مسبوق به سابقه دانست و گفت: «نسبت به پیشنهادات سازنده گوش‌های ما شنواست.» با برگزاری دادگاه خاتمی و حمله مجدد اقلیتی از اصلاح طلبان به شورای نگهبان، لحن آقای سخنگو نیز تغییر کرد و گفت: «شورای نگهبان برای کسی فرش قرمز پهن نمی‌کند و باج خواهی‌ها را نمی‌پذیرد.»
این موضع سخنگوی شورای نگهبان اگرچه به تعبیر محمود میرلوحی عضو شورایعالی سیاسدگذاری اصلاح طلبان محمود میرلوحی «آب پاکی را روی دست اصلاح طلبان ریخت و غیر منتظره بود»، اما واکنشی طبیعی از سوی سخنگوی این نهاد نسبت به مواضع اخیر اصلاح طلبان به شمار می‌آید. در حقیقت چنانچه اصلاح طلبان بخواهند با نظام وارد گفتگو و رایزنی شوند پیش از آن باید حساب خود را از اقلیت تندوری برانداز و بازنشستگان سیاسی شان جدا نمایند. با این حساب می‌توان گفت: تلاش چند ماهه اصلاح طلبان در نزدیکی به نظام برای انتخابات آینده با دادگاه خاتمی به هدر رفت و آن‌ها نیازمند بازسازی و اعتمادآفرینی مجدد هستند.
اکنون که ده سال از انتخابات ۸۸ می‌گذرد و هنوز برخی از جریانات تندوری اصلاح طلب بر موضع تقلب پافشاری می‌کنند، برگزاری این دادگاه زمینه‌ای برای اقناع افکارعمومی فراهم می‌کرد که بتوانند از موضع و استدلال‌ها و اسناد خود دفاع کنند و فرصت مجددی برای اثبات ادعای تقلب داشته باشند. این فرصت تا پیش از انتشار علنی دفاعیات خاتمی نیز فراهم بود و دادگاه بواسطه عدم انتشار علنی دفاعیات خاتمی مورد اتهام بود، اما انتشار دفاعیات خاتمی با عنوان «گزارش تقلب» نشان داد مدعیان تقلب همچنان ادعایی سست و بدون مدرک دارند. ادعا‌هایی که با تقطیع مصاحبه چند فرماندار، مطرح شده و ۸ میلیون تقلب را از لای تکه‌های روزنامه‌ها و اخبار سایت‌ها می‌خواهد اثبات کند.
صف آرایی در برابر قوه قضائیه: با تغییر مدیریت در قوه قضائیه و انتصاب حجت الاسلام رئیسی به ریاست این قوه، تجربه و سوابق خدمتی ایشان در قوه قضائیه و اقدامات مثبتی که در طول پنج ماه اخیر صورت گرفت موجب خرسندی اصلاح طلبان و تمجید آنان از قوه قضائیه شد. آنان تلاش کردند از همان ابتدا از این تغییر مدیریت استقبال کرده و خود را به تیم مدیریتی جدید نزدیک نمایند و در عین حال مطالبات خود را نیز مطرح نمایند تا باب گفتگو و تعامل با این قوه نیز برقرار بوده و منافع اصلاح طلبان تٔمین گردد.
دادگاه خاتمی و مواضع او در قبال روند رسیدگی به این پرونده ضربه‌ای به راهبرد اخیر اصلاح طلبان زد و موجب صف آرایی طیف تندرو آنان در برابر قوه قضائیه شد. خاتمی که پیش و پس از دادگاه بیانیه‌های سیاسی می‌خواند تلاش کرد پرونده را از وضعیت حقوقی قضائی به سیاسی تبدیل نماید و روند برگزاری دادگاه را مختل نماید. در آخر نیز با عدم اثبات ادعا‌های او، دادگاه رٔی به محکومیت او صادر کرد. همانطور که حدس زده میشد خاتمی به این رای دادگاه تمکین نکرد و رای را نپذیرفت و دوستان او به رای دادگاه معترض شدند.
این رویکرد خاتمی در مواجهه با فرآیند برگزاری دادگاه و درخواست بی پایه و خنده دار احضار آیت الله جنتی، عباسعلی کدخدایی و سردار قاسم سلیمانی به عنوان شاهدان او! و نپذیرفتن حکم دادگاه و فرمایشی خواندن آن و در نهایت تلاش برای جمع آوری امضا علیه دادگاه خاتمی از سوی تعدادی از نمایندگان، به ارتباط «اصلاح طلبان میانه رو» با قوه قضائیه در دوره جدید نیز ضربه زد و هزینه گزافی به آنان تحمیل نمود، هرچند عارف رئیس فراکسیون امید با تدبیر و عقلانیت مانع از جمع آوری امضای نامه و انشقاق بیشتر میان اصلاح طلبان و قوه قضائیه شد.
در شرایطی که مردم از وضعیت اقتصاد و معیشت و عدم تحقق وعده‌های دولت ناراضی هستند و از دولت و حامیان اصلاح طلب او انتظار پاسخگویی و تدبیر دارند، اصلاح طلبان سوی دیگری را نشانه گرفته و با مسئله سازی کاذب به دنبال حاشیه رفتن مسائل و دغدغه‌های واقعی مردم رفته اند. هنوز مشخص نیست در وضعیتی که نهادها، دستگاه ها، مسئولان و رسانه‌ها باید با وحدت و همدلی به دنبال حل مشکلات معیشتی مردم باشند، طرح مجدد ادعای تقلب چه کمکی به وضعیت موجود می‌کند و چقدر گره از مشکلات مردم حل می‌کند؟ این نحوه مواجهه با مشکلات مردم و سکوت و بی توجهی به مسائل معیشتی و اقتصادی و تسویه حساب سیاسی توسط طیف تندور اصلاح طلب، حتما به اعتماد و اعتبار آنان در نزد مردم و در سال انتخابات ضربه می‌زند.
با این وجود به نظر می‌رسد محمدرضا خاتمی نیز از طرح این ادعا پشیمان است و آن را بیهوده می‌داند آنچانکه تابش –خواهرزاده خاتمی- از او نقل می‌کند که گفت: «علیرغم اینکه اشکالاتی را بر انتخابات وارد می‌دانم، ولی من خیلی ناراحتم که در این موقعیت این حرف را زدم».
*علی اصغر گرجی
ایجاد انشقاق میان گروه‌های اصلاح طلب: برگزاری دادگاه خاتمی با واکنش‌های متفاوتی از سوی اصلاح طلبان مواجه شد. طیف اقلیت تندوری اصلاح طلبان یعنی حزب مشارکت و اعضای سازمان مجاهدین از برگزاری این دادگاه استقبال کردند و به پوشش وسیع آن پرداختند. افرادی مثل تاجزاده، شکوری راد، سعید شریعتی، آذر منصوری، فیض الله عرب سرخی و مهدی محمودیان دادگاه را مهم تلقی کردند و مواضع خاتمی را ستودند.
دسته‌ای دیگر از اصلاح طلبان همچون مرعشی، کرباسچی و قوچانی از حزب کارگزاران سازندگی با طرح ادعا‌های خاتمی منتقدانه برخورد کردند و آن را به ضرر اصلاح طلبان می‌دانستند. دولت و دسته‌ای دیگر از اصلاح طلبان که بخش عمده آن‌ها را شامل می‌شود نیز با سردی و بی تفاوتی از کنار دادگاه خاتمی عبور کردند و واکنشی به دادگاه و ادعا‌های او نشان ندادند.
افرادی مثل آشنا، نوبخت، ربیعی، زنگنه در دولت و نمایندگانی مثل عارف، حضرتی، تابش، پزشکیان، جلودارزاده، مازنی، تاجگردون و وکیلی در مجلس و بخش عمده‌ای از اعضای ستاد‌های کروبی و موسوی در سال ۸۸ نظیر بهزاد نبوی، منتجب نیا، آخوندی، ساداتیان، محمدرضا بهشتی، بهزادیان نژاد، ابطحی، عطریانفر و ... ترجیح دادند در این موضوع ورود نکنند.
در واقع برگزاری دادگاه خاتمی باعث شد در میان اصلاح طلبان یک شکاف و انشقاق وسیع ایجاد شود و آن‌ها نسبت به موضوعی که روزی بر سر آن وحدت داشتند دچار اختلاف شوند و نتوانند موضع واحدی بگیرند. این اختلاف و شکاف چند زمینه می‌تواند داشته باشد: ۱- دسته‌ای از ادعای اولیه خود عقب نشینی کرده و، چون دلیلی برای اثبات آن نداشتند دیگر ادعای تقلب را تکرار نکردند. ۲- دسته‌ای دیگر ادعای خود را باورپذیر ندانسته و شرکت مردم در انتخابات‌های گذشته را نشانه بی اعتباری آن می‌دانند. ۳- دسته‌ای دیگر ادعای تقلب ۸۸ را ادعایی کهنه و فاقد اولویت دانسته و به شرایط فعلی کشور در مسئله تحریم، اقتصاد، مذاکره و انتخابات امسال مجلس می‌نگرند.
تا پیش از برگزاری دادگاه خاتمی و طرح ادعا‌های او، زمزمه‌هایی از رایزنی و دیدار‌های اصلاح طلبان با شورای نگهبان به گوش می‌رسید. این موضوع یعنی گفتگوی میان اصلاح طلبان و شورای نگهبان با واکنش مثبت و استقبال اصلاح طلبان مواجه شد و کسانی مثل رهامی، مرعشی و عطریانفر بطور رسمی خواستار تداوم و استمرار آن شدند.
کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان نیز در پاسخ به خبرنگاران این دیدار‌ها را تایید و مسبوق به سابقه دانست و گفت: «نسبت به پیشنهادات سازنده گوش‌های ما شنواست.» با برگزاری دادگاه خاتمی و حمله مجدد اقلیتی از اصلاح طلبان به شورای نگهبان، لحن آقای سخنگو نیز تغییر کرد و گفت: «شورای نگهبان برای کسی فرش قرمز پهن نمی‌کند و باج خواهی‌ها را نمی‌پذیرد.»
این موضع سخنگوی شورای نگهبان اگرچه به تعبیر محمود میرلوحی عضو شورایعالی سیاسدگذاری اصلاح طلبان محمود میرلوحی «آب پاکی را روی دست اصلاح طلبان ریخت و غیر منتظره بود»، اما واکنشی طبیعی از سوی سخنگوی این نهاد نسبت به مواضع اخیر اصلاح طلبان به شمار می‌آید. در حقیقت چنانچه اصلاح طلبان بخواهند با نظام وارد گفتگو و رایزنی شوند پیش از آن باید حساب خود را از اقلیت تندوری برانداز و بازنشستگان سیاسی شان جدا نمایند. با این حساب می‌توان گفت: تلاش چند ماهه اصلاح طلبان در نزدیکی به نظام برای انتخابات آینده با دادگاه خاتمی به هدر رفت و آن‌ها نیازمند بازسازی و اعتمادآفرینی مجدد هستند.
اکنون که ده سال از انتخابات ۸۸ می‌گذرد و هنوز برخی از جریانات تندوری اصلاح طلب بر موضع تقلب پافشاری می‌کنند، برگزاری این دادگاه زمینه‌ای برای اقناع افکارعمومی فراهم می‌کرد که بتوانند از موضع و استدلال‌ها و اسناد خود دفاع کنند و فرصت مجددی برای اثبات ادعای تقلب داشته باشند. این فرصت تا پیش از انتشار علنی دفاعیات خاتمی نیز فراهم بود و دادگاه بواسطه عدم انتشار علنی دفاعیات خاتمی مورد اتهام بود، اما انتشار دفاعیات خاتمی با عنوان «گزارش تقلب» نشان داد مدعیان تقلب همچنان ادعایی سست و بدون مدرک دارند. ادعا‌هایی که با تقطیع مصاحبه چند فرماندار، مطرح شده و ۸ میلیون تقلب را از لای تکه‌های روزنامه‌ها و اخبار سایت‌ها می‌خواهد اثبات کند.
صف آرایی در برابر قوه قضائیه: با تغییر مدیریت در قوه قضائیه و انتصاب حجت الاسلام رئیسی به ریاست این قوه، تجربه و سوابق خدمتی ایشان در قوه قضائیه و اقدامات مثبتی که در طول پنج ماه اخیر صورت گرفت موجب خرسندی اصلاح طلبان و تمجید آنان از قوه قضائیه شد. آنان تلاش کردند از همان ابتدا از این تغییر مدیریت استقبال کرده و خود را به تیم مدیریتی جدید نزدیک نمایند و در عین حال مطالبات خود را نیز مطرح نمایند تا باب گفتگو و تعامل با این قوه نیز برقرار بوده و منافع اصلاح طلبان تٔمین گردد.
دادگاه خاتمی و مواضع او در قبال روند رسیدگی به این پرونده ضربه‌ای به راهبرد اخیر اصلاح طلبان زد و موجب صف آرایی طیف تندرو آنان در برابر قوه قضائیه شد. خاتمی که پیش و پس از دادگاه بیانیه‌های سیاسی می‌خواند تلاش کرد پرونده را از وضعیت حقوقی قضائی به سیاسی تبدیل نماید و روند برگزاری دادگاه را مختل نماید. در آخر نیز با عدم اثبات ادعا‌های او، دادگاه رٔی به محکومیت او صادر کرد. همانطور که حدس زده میشد خاتمی به این رای دادگاه تمکین نکرد و رای را نپذیرفت و دوستان او به رای دادگاه معترض شدند.
این رویکرد خاتمی در مواجهه با فرآیند برگزاری دادگاه و درخواست بی پایه و خنده دار احضار آیت الله جنتی، عباسعلی کدخدایی و سردار قاسم سلیمانی به عنوان شاهدان او! و نپذیرفتن حکم دادگاه و فرمایشی خواندن آن و در نهایت تلاش برای جمع آوری امضا علیه دادگاه خاتمی از سوی تعدادی از نمایندگان، به ارتباط «اصلاح طلبان میانه رو» با قوه قضائیه در دوره جدید نیز ضربه زد و هزینه گزافی به آنان تحمیل نمود، هرچند عارف رئیس فراکسیون امید با تدبیر و عقلانیت مانع از جمع آوری امضای نامه و انشقاق بیشتر میان اصلاح طلبان و قوه قضائیه شد.
در شرایطی که مردم از وضعیت اقتصاد و معیشت و عدم تحقق وعده‌های دولت ناراضی هستند و از دولت و حامیان اصلاح طلب او انتظار پاسخگویی و تدبیر دارند، اصلاح طلبان سوی دیگری را نشانه گرفته و با مسئله سازی کاذب به دنبال حاشیه رفتن مسائل و دغدغه‌های واقعی مردم رفته اند. هنوز مشخص نیست در وضعیتی که نهادها، دستگاه ها، مسئولان و رسانه‌ها باید با وحدت و همدلی به دنبال حل مشکلات معیشتی مردم باشند، طرح مجدد ادعای تقلب چه کمکی به وضعیت موجود می‌کند و چقدر گره از مشکلات مردم حل می‌کند؟ این نحوه مواجهه با مشکلات مردم و سکوت و بی توجهی به مسائل معیشتی و اقتصادی و تسویه حساب سیاسی توسط طیف تندور اصلاح طلب، حتما به اعتماد و اعتبار آنان در نزد مردم و در سال انتخابات ضربه می‌زند.
با این وجود به نظر می‌رسد محمدرضا خاتمی نیز از طرح این ادعا پشیمان است و آن را بیهوده می‌داند آنچانکه تابش –خواهرزاده خاتمی- از او نقل می‌کند که گفت: «علیرغم اینکه اشکالاتی را بر انتخابات وارد می‌دانم، ولی من خیلی ناراحتم که در این موقعیت این حرف را زدم».
*علی اصغر گرجی
منبع: فارس
ارسال نظرات