محمدنژاد: مشکلات اقتصادی ما درونی است نه بیرونی / اثرات ضعف ساختار داخلی بر تجارت؛ از کارت بازرگانی تا ارز دولتی

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- سینا احدیان؛ در بخش قبلی پرونده مجید محمد نژاد؛ رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ترکمنستان از مشکلات تجارت خارجی و علل کاهش چشمگیر صادرات به ترکمنستان گفت.  در ادامه بخش دوم این گفتگو تقدیم می شود.

وزارت امور خارجه چه نقشی می تواند در دیپلماسی اقتصادی داشته باشد؟

وزارت امور خارجه در سال های اخیر تلاش زیادی کرده است که خودش را با بخش خصوصی همگام کند و در محور تولید و تجارت کالای صادراتی ما پیش قدم باشد. دیدگاه و تفکرشان نسبت به قبل بهتر شده است و اکنون این تفکر در بسیاری از سفارت خانه های ما دیده می شود. خیلی از سفرای ما دیدگاه اقتصادی پیدا کرده اند و برای تجار و تولیدکنندگان ما ارزش خاصی قائل می شوند تا بتوانند از ظرفیت تجارت و بخش خصوصی ما در جهت توسعه صادرات غیرنفتی حمایت کنند؛ با این حال، هنوز نیازمند تغییرات بنیادین در این زمینه و اصلاح ساختار هستیم. تا این ساختار اصلاح نشود، نمی توانیم خروجی خوبی بگیریم.

در حال حاضر، رایزن اقتصادی ما در ترکمنستان حضور ندارد و ما بدون رایزن اقتصادی هستیم که بعضی دلیل آن را تامین نشدن بودجه آن می دانند. اگر قرار باشد اتفاقات خوبی در حوزه اقتصاد رخ دهد، لازم است رایزن های اقتصادی با تفکرات صادرات محور و تولیدمحور که بتوانند کالای ایرانی را صادر کنند، در این حوزه کمک کنند. خواهشی که دارم این است که رایزن های اقتصادی را به صورت پایدار و همیشه در سفارت خانه ها داشته باشند.

معتقدم در وزارت خارجه برای انتصاب رایزن های اقتصادی حتماً باید از بخش خصوصی و اتاق بازرگانی ایران کمک و مشورت بگیرند و بتوانند از رایزن هایی که تفکر بازار دارند استفاده کنند.

با معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه که دو سال است تشکیل شده، تا کنون ارتباطی داشته اید؟

حرکت خوبی که وزارت امور خارجه شروع کرده، این است که معاونت اقتصادی را در ساختار خودش دیده و این خیلی ارزشمند است. اما فکر می کنم هنوز شروع به کار نکردند و یا اگر کردند، ضعیف بوده است. حداقل با من که عضو هیئت نمایندگان اتاق و رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان هستم، تا کنون جلسه ای برگزار نکرده اند. ما در این فضای کشور، نیازمند این هستیم که سریع تر کار کنیم و بتوانیم در حوزه اقتصادی برنامه هایمان را سریع تر بچینیم. لذا لازم است وزارت امور خارجه و معاونت اقتصادی اش چابک تر عمل کنند.

سفرایی که توسط وزارت امور خارجه برای کشورهای مختلف انتخاب و تعیین می شوند، باید شمه تجاری داشته باشند و به مسائل اقتصادی و صادرات و واردات آشنا باشند. این می تواند به بخش های خصوصی اتاق بازرگانی و دولت کمک کند و مثمر ثمر خواهد بود.

آیا ما در حال حاضر، آرایش جنگی متناسب با جنگ اقتصادی را به خود گرفته ایم؟

ما واقعا در جنگ اقتصادی هستیم، ولی انگار خودمان هنوز این جنگ اقتصادی را خیلی قبول نداریم. متاسفانه باید بگویم هنوز آرایش جنگی در بخش اقتصادی و تجارت نگرفته ایم. من معتقدم مشکل ما درونی است، نه بیرونی. اگر بتوانیم در درون دولت برنامه ای داشته باشیم و ساختارمان را بر اساس ساختار آرایش جنگی اقتصادی تدوین کنیم و سیستم سازی را قوی تر کنیم، قطعا بر این مشکلات فائق می شویم. باید تولیدکننده و صادرکننده و تمام مردم ما این واقعیت را که ما در شرایط خاص جنگی هستیم، درک کنند. اما اگر ما بتوانیم این موضوع را در داخل مدیریت کنیم و به صورت جزیره ای عمل نکنیم، قطعا این مشکل را حل خواهیم کرد.

مثلا در توزیع ارز ارزان قیمتی که در دسترس بسیاری از افرادی که لایق نبودند قرار گرفت، مدیریت صحیحی انجام نشد. اگر این ارز در اختیار افراد و شرکت هایی که سابقه صادرات و واردات دارند و شناسنامه دارتر هستند قرار می گرفت و به این شکل ارائه نمی شد، خروجی بهتری داشت. این یکی از مثال هایی است که نشان می دهد ما اگر بتوانیم ساختار را در درون به درستی بچینیم، خیلی از مشکلات حل می شود.

به گفته ی مسئولین سازمان توسعه تجارت سال گذشته 6 هزار کارت بازرگانی جدید صادر شده، یعنی به یکباره 6 هزار صادرکننده جدید وارد عرصه صادرات شدند. اما از آن طرف، 4-5 هزار نفر از سابقه دارهای صادرات در سال 97 صادرات نداشته اند. نظر شما چیست؟

ساختار صدور کارت به شکلی است که ما نمی توانیم به کسی کارت ندهیم. بنده به عنوان یک فعال اقتصادی، تقاضای کارت می کنم و پروسه انجام می شود و کارت بازرگانی در اختیار من قرار می گیرد. اما در این پروسه ایراداتی هم هست و افراد سودجویی وجود دارند که از راه های مختلف قانونی و غیرقانونی این مسیر را دور می زنند تا با صدور این کارت، به اهداف خودشان برسند.

در صدور بخش نامه های وزارت صمت باید کارشناسی بیشتری صورت گیرد تا بخش نامه های خلق الساعه به وجود نیاید که بعدا مجبور به عوض کردن آن شویم یا افرادی از آن سوءاستفاده کنند. در حال حاضر، صادرکنندگان و واردکنندگان ما نمی توانند برنامه مدونی داشته باشند. مثلاً کالایمان صادر می شود و صادرکننده با کشور هدف صادراتی قرارداد می بندد که یک سال کالا را تامین کند، اما دو ماه بعد جلوی صادرات آن کالا گرفته می شود. البته مسائلی وجود دارد که می طلبد این تصمیم گرفته شود، اما به نظر می رسد چشم انداز و برنامه ای وجود ندارد که این دستورالعمل ها بلافاصله صادر شود.

اهمیت استاندارد بودن کالاها و بسته بندی آن ها

هر کشوری برای خودش استانداردها و دغدغه هایی دارد و ترکمنستان نیز نسبت به محصولات وارداتی کشورش، چه در حوزه صنایع و چه در حوزه مواد غذایی، استانداردهای جهانی را کنترل می کند.

در حال حاضر، کالاهای با تکنولوژی بالا در دنیا تولید می شود و روی این کالاها نوآوری صورت می گیرد. بسته بندی هم یکی از نوآوری هایی است که می تواند در صادرات کالا مثمر ثمر باشد و در بازارهای هدف تقاضا ایجاد کند. ترکمنستان نیز به بسته بندی کالاهای وارداتی اهمیت می دهد و روی آن حساسیت دارد.

توصیه شما این است چه کالاهایی به ترکمنستان صادر شود؟

ما باید اول بتوانیم بازار ترکمنستان را دقیقا بشناسیم. کسی که می خواهد صادرکننده به یک کشور هدف مثل ترکمنستان باشد، باید بداند چه چیزی صادر می کند و به کجای این بازار و چگونه صادر می کند و این مستلزم شناخت نسبت به بازار هدف است. یک وقت هست که لازم نیست صادر کنیم، بلکه باید در آن کشور تولید کنیم؛ یک کارخانه تاسیس کنیم و با استفاده از مواد اولیه خودمان، آن جا تولید کنیم و با کشورهای دیگر رقابت کنیم.

در گذشته، کالای ساختمانی مثل سیمان ما به ترکیه صادر می شد، اما الان جایگاهش تنزل پیدا کرده است. دلیل آن این نیست که کیفیت سیمان ما کاهش پیدا کرده است؛ بلکه این است که الان خود دولت ترکمنستان این کالا را صادر می کند. بنابراین ما نمی توانیم به گذشته صادرات کشور نگاه کنیم و بگوییم سیمان که قبلا این مقدار صادرات داشته است، الان چرا صادر نمی شود. ما باید به سمت کالاهای high-tech و نوآورانه برویم و در کشور هدف، نسبت به کالایی که صادر می کنیم، تقاضا ایجاد کنیم. در این صورت صادراتمان رونق خواهد داشت. اما همان طور که عرض کردم، فعلا دولت ترکمنستان حرکت آهسته ای به سمت بازکردن درهای اقتصاد کشورش و توسعه تجارت خود دارد. این موضوع تنها به ما برنمی گردد و سطح مبادلات سایر کشورهایی که با دولت ترکمنستان کار می کردند نیز کاهش پیدا کرده است.