۱۶۰۰ آبادی خالی از سکنه در خراسان جنوبی / بی آبی امنیت را در شرق ایران به چالش می‌کشد

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- اعظم ذوالفقاری منظری؛ * خشکسالی دیگر به عنوان جزئی از زیست بوم ایران شناخته می‌شود و برخی نقاط کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تأثیرات خشکسالی را بیشتر همسایگان دشت لوت به خوبی می‌شناسند؛ به طوری که این روز‌ها روستائیان زیادی در مناطق شرق و جنوب شرقی ایران، به دلیل خشکی آب قنات‌ها و نبود امکان کشاورزی، روستا‌های خود را ترک کرده اند.

برخی تحقیقات دانشگاهی در سال ۸۸ نشان دادند که خراسان جنوبی خشک‌ترین دوره را در سال آبی ۷۸-۷۷ طی کرده و سال آبی ۷۱-۷۰ مرطوب‌ترین سال برای این استان بوده است.

 

نتایج تحقیقات دانشگاه‌های کشورمان نشان می‌دهد خشکسالی باعث خشک شدن آب‌های سطحی و زیرزمینی شده و تخریب پوشش گیاهی را به همراه دارد. از طرف دیگر از بین رفتن و افول حیات وحش و افزایش طوفان و گردوخاک نیز از دیگر اثرات خشکسالی معرفی شده است. به لحاظ اقتصادی هم خشکسالی سطح درآمد خانوار‌های روستایی از محصولات زراعی و دامی را کاهش می‌دهد و همین امر منجر به افزایش نرخ بیکاری در این مناطق می‌شود و آنچه در نهایت برای خانوار‌های آسیب دیده از خشکسالی رخ می‌دهد، افزایش فقر و وابستگی بیشتر به سازمان‌های حمایتی، افزایش مهاجرت و حتی بیشتر شدن فعالیت‌های غیرقانونی است.

اقلیم خراسان جنوبی، خشک است. آب و هوای این استان در دشت‌ها و مناطق هموار مرکز، غرب و جنوب این استان خشک و گرم بوده و در بخش‌های مرتفع شمال غربی استان و اطراف بیرجند آب و هوا خشک و ملایم است. بارش‌ها در این استان کمتر از متوسط بارش در کشور است به طوری که متوسط بارش در سال‌های ۶۸ تا ۹۵ در بیرجند تا ۱۵۰ میلیمتر بوده، در حالیکه در همین زمان متوسط بارش در کشور، بیش از ۲۲۵ میلیمتر ثبت شده است. البته این میزان کمتر از یک هفتم نزولات آسمانی در سطح جهان است.

 

این پژوهش‌ها نشان می‌دهند که حدود ۳۱ درصد از مساحت خراسان جنوبی با خشکسالی خفیف، ۲۳ درصد خشکسالی متوسط، ۲۴ درصد با خشکسالی شدید و حدود ۵ درصد نیز با خشکسالی بسیار شدید مواجه است. تحقیقات پژوهشگران تا سال ۹۵ نشان می‌دهد که این استان بیش از ۱۶۰۰ آبادی خالی از سکنه دارد. منظور از آبادی، مکان‌هایی است که قبلا محل سکونت خانواده‌هایی بوده و حالا با وجود ابنیه ها، از جمعیت خالی شده است. علت اصلی تخلیه این آبادی ها، نبود آب و خشکسالی گزارش شده است.

 

از طرف دیگر، خشکسالی در خراسان جنوبی بر منابع آبی زیرزمینی نیز تأثیر زیادی گذاشته است. بیش از ۶۰۰ قنات در سطح استان خشک شده و ۱۲۵۰ رشته قنات آبدهی آن‌ها نیز از بین رفته، به طوری که دیگر امکان برداشت آب از آن‌ها وجود ندارد. ۵ درصد دشت‌های آبی این استان نیز در محدوده بحرانی قرار گرفته اند و برداشت آب از ۵۲ درصد دشت‌های این استان نیز ممنوع اعلام شده است. دشت بیرجند نیز از دشت‌های ممنوعه خراسان جنوبی شمرده می‌شود.

 

تحقیقات پژوهشگران از آن حکایت دارد که افت آب زیرزمینی در دشت‌های خراسان جنوبی به طرز شدیدی ادامه دارد و در دشت بیرجند به میزان متوسط سالانه ۰.۶ متر در طی سه سال بوده است. پایین آمدن دبی چاه‌ها و افزایش عمق حفاری به سبب خشکسالی‌های اخیر، همچنین دور شدن منابع آبی باعث شده تا هزینه تأمین، انتقال و توزیع آب در خراسان جنوبی افزایش یابد. مردم این استان در روز‌های پرمصرف آب با کسری جدی آب مواجه می‌شوند که همین امر یکی از چالش‌های بزرگ و اصلی در مناطق شهری استان به شمار می‌رود.

 

این توصیف‌ها درباره وضعیت آب در خراسان جنوبی وقتی ملموس‌تر می‌شود که بدانیم در این استان بیش از ۳۸۷ روستا وجود دارد که با تانکر به مردم آن‌ها آبرسانی می‌شود.

 

فاطمه هنری، دبیر خواهران قرارگاه احمدی روشن خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، با اشاره به وضعیت آبرسانی به این روستا‌ها بیان می‌کند: یکی از وظایفی که برای قرارگاه‌های احمدی روشن تعریف شده، مطالبه گری، شنیدن صدای مردم و رساندن حرف آنان به مسئولان است.

 

چند نمونه از مشکلات آبی روستاهای خراسان جنوبی