خانواده یتیم-۶
گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_ زهرا زمانی‌فر؛ شرح تراژدی ناباروری در کشور، بحران دیروز و امروز که فردا را از بین میبرد. مسئله‌ای که از سه دهه گذشته همچنان در حال افزایش بوده و امروزه شیوع آن بیش از ۱۵ درصد است. آمار‌هایی که نشان می‌دهند حدود ۲۰ درصد از زوجین ایرانی دچار ناباروری هستند و ۴۰ درصد از موارد ناباروری ناشی از علل مردانه، ۴۰ درصد علل زنانه و ۲۰ درصد ناشی از علل مشترک و ناشناخته است. اما بال‌های اقتصادی و فرهنگی معضلی اساسی را ایجاد می کنند که هزینه‌های بسیار بالا، مشکلات پوشش‌های بیمه‌ای، نقص برنامه‌های حمایتی جدال زوجین را در درمان ناباروری و معیشت دو چندان می کند و به طور حتما تعارضاتی ایجاد می‌شود که پایه‌های زندگی مشترک و روابط اجتماعی افراد را تهدید جدی فرا می گیرد. مسئله فرهنگی همچنین کمالگرایی و فرزند هراسی را ترویج می‌دهد و محیط‌های نامناسب برای زنان در محل کار و محل تحصیل که جامعه را، به جامعه نادوستدار کودک تبدیل می‌کند. هراسی که باعث می‌شود تا زوجین قصد آوردن بیش از ۲ فرزند را داشته باشند، اما آرزوی محقق شده آن‌ها تنها یک فرزند باشد. اما نقد جدی‌تر کارشناسان حوزه جمعیت بر دستگاه‌ها نظارتی و پشتیبانی، ایجاد متولی واحد در درمان ناباروری، مصوب کردن قوانین جدید ویژه جمعیت نیز بسیار حائز اهمیت بوده، چرا که با بی توجهی به این مسئله، پنجره جمعیتی را از دست خواهیم داد و نهایتا در آینده‌ای نزدیک شاهد کشوری از نفس افتاده خواهیم بود.
نقص حمایت‌های مالی و بیمه‌ای درد مشترک درمان ناباروری
جدال بسیاری از زوجین نابارور با هزینه‌های بالای درمان و نقص حمایت‌های مالی و بیمه‌ای است. همچنین فرآیند دشوار، مسیر پر پیچ و خم و چالشی که درمان برای بدن ایجاد می‌کند مضاف بر مبلغ‌های نجومی نمیتواند افراد را قانع کند تا به درمان بپردازند و حتی فرزند بیشتری بیاورند.
مریم اردبیلی پزشک و آینده پژوه در خصوص پوشش بیمه‌ای گفت:« بیمه تا حدی این هزینه‌ها را برای یک فرزند در زوجین نابارور پوشش می‌دهد، اما تعداد زیادی ناباروری ثانویه وجود دارد. زوجینی که دارای یک فرزند هستند و برای فرزند دوم خود دچار مشکل می‌شوند. بیمه برای آن‌ها پوششی در نظر نگرفته است که این مسئله می‌تواند نقص بسیار جدی باشد.»
وی افزود:« هرچه پوشش‌های بیمه‌ای بیشتر باشد به بهبود این قضیه کمک می‌کند و همچنین می‌تواند سرمایه اجتماعی را بالا ببرند چرا که آرزوی فرزندآوری زوجین محقق و کشور نیز بخشی از مشکلات جمعیت را حل کند.»
همچنین در سال ۹۴ دستورالعمل‌ها و برنامه‌های حمایتی در جهت توسعه خدمات نیز ابلاغ شد. اردبیلی درباره عملیاتی شدن آن اذعان کرد:« یک بخشی از این دستورالعمل‌ها اجرایی شد، اما مشکل این است که بیمه‌ها پوشش کاملی در هزینه‌ها ندارند و این‌ها به صورت کمک هزینه در نظر گرفته شده اند و چندین عمل را پوشش نمی دهند، چرا که درمان ناباروری بستگی به تکرار درمان دارد و در احتمال بالای ۹۰% که بارداری اتفاق می‌افتد، فرآیند درمان باید دو سه بار انجام شود و این تعدد انجام فرآیند هزینه بالایی را در بر می‌گیرد که نیاز به بسته‌های تشویقی و حمایتی بیشتری دارد.»
بیشتر بخوانید:
درمان ناباروری و علی الخصوص تامین دارو و وجود مراکز تخصصی مسئله مهمی در درمان ناباروری است.
اردبیلی در این باره گفت:«مسئله ناباروری هم به زنان و هم به مردان اختصاص دارد. امروزه ما نیروی تخصصی کافی و امکانات پزشکی کامل را در کشور داریم و روش‌های درمانی در کشور تا حد قابل قبولی ناباروری را پوشش می‌دهد و به لحاظ علمی و تخصصی سلامت، وضعیت نسبتا خوبی را داریم که شرایطی را فراهم می کند تا مشکل زوجین نابارور به هر علتی که باشد اولیه، ثانویه، ناشی از معضلات هورمونی یا معضلات فیزیولوژیکی یا هر مشکل دیگر، به روش‌های متعددی درمان می‌شوند.»
برنامه‌های درمانی معمول، به‌ترتیب شامل درمان دارویی، آی یو آی، آی وی اف یا میکرواینجکشن، درمان‌های جایگزین و روش‌های کمک‌باروری مانند لقاح برون‌تنی یا لقاح آزمایشگاهی است.
اردبیلی افزود:«درصد بالایی از زوجین از این روش‌های درمانی جواب می گیرند، اما مسئله‌ای که آن‌ها را محدود می‌کند هزینه‌های بالای درمان است. »
مریم اردبیلی همچنین در خصوص درمان دارویی خارجی و ایرانی و هزینه ها‌ی دارو اذعان کرد:« یک عده از پزشکان هنوز این فرهنگ را دارند که دارو‌های خارجی بیشتری توصیه میکنند و بعضی از دارو‌ها هم وجود دارند که ممکن است برند‌های خارجی آن به هر دلیلی بهتر باشند، و هر دو این موارد ممکن است. اما به هر صورت چه دارو‌های تأمینی خارجی و چه دارو‌های داخلی، هر دو در دسترس هستند که افراد بتوانند استفاده کنند و اگر بیمه وارد بشود و هزینه هارا تامین کند همه میتوانند استفاده کنند و مشکل اصلی افراد در کشور نمیتواند دارو باشد بلکه هزینه‌های آن است. »
نقص اقدامات مجلس و دولت پیشین در درمان ناباروری
بررسی اقداماتی که از سال ۹۳، سالانه ۲۰۰ میلیارد تومان برای حمایت از درمان این زوج‌ها در نظر گرفته شد، اما مبهم بودن هزینه کرد این ارقام باعث شد وزارت بهداشت در سال ۹۶ مجبور به ارائه گزارش شود؛ گزارشی که نشان می‌داد کمتر از ۱۱درصد این بودجه صرف درمان این زوج‌ها شده است! البته در این ارتباط حرف و حدیث‌هایی هم شکل گرفت، این که وزارت بهداشت مدعی شد بخشی از هزینه را صرف ساخت مراکز ناباروری کرده است، مخالفانش، اما گفتند این بودجه از نوع اعتبار هزینه‌ای بوده و صرف آن در ساخت و ساز ممنوع بوده است. ادعای دیگر وزارت بهداشت، اما معطوف به پذیرش ۸۵درصدی هزینه‌های این درمان بود. ادعایی که این بار نمایندگان مجلس از جمله سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس آن را رد کردند. اما برخی اقدامات هم در خصوص کاهش ناباروری و جمعیت طی سال‌های گذشته افزایش مراکز درمان ناباروری، بالا رفتن حجم خدمات درمانی و دسترسی به مراکز بوده است. اردبیلی در این باره می‌گوید:« متاسفانه مجلس و دولت پیشین در این باره تعلل جدی داشته و مجلس جدید باید هرچه سریع‌تر قوانینی را مصوب کند و این مسئله در صدر دستور کار مجلس باشد. کمیسیون ویژه جمعیت یا هر قوانین دیگری که بتواند مفید باشد چرا که با ادامه این روند فرصت پنجره‌ی جمعیت را از دست خواهیم داد.»
سیاست‌های جمعیتی آن سوی مرز‌ها
کشور‌های اروپایی علی‌الخصوص اروپای غربی، شمالی و بعد اروپای شرقی سال‌ها پیش از ایران به نرخ باروری پایین رسیده‌اند. همچنین طی سال‌ها سعی کرده اند با استفاده از سیاست‌های جمعیتی نرخ باروری را افزایش دهند و در حدود جایگزینی قرار دهند. اعمال این سیاست‌ها در برخی از کشور‌ها کم و در برخی کشور‌ها بسیار قابل توجه بوده است، اما بلاشک همه کشور‌هایی که نرخ باروری آن‌ها به زیر حد جایگزین رسید به مشوق‌های جمعیتی و سیاست‌های افزایش جمعیت روی آورده‌اند. مسئله‌ای که در ایران پس از سال‌ها اتفاق افتاد و امروز اشکال جدی در کشور این است که پس از گذشت ۲۰ سال از نرخ باروری پایین، هنوز تصمیمات جدی و سیاست‌های درست عملیاتی برای افزایش باروری وجود ندارد. اردبیلی در این باره می‌گوید:«مقام معظم رهبری در این خصوص سیاست‌هایی را در سال ۹۳ ابلاغ کردند، اما متاسفانه هنوز دستورالعمل اساسی و تصویب قانونی صورت نگرفته است. کشور‌هایی که در این زمینه بهتر عمل کرده‌اند به اعمال سیاست‌های روی آورده‌اند از جمله: خدمات ناباروری بهتر، ایجاد شرایط مناسب برای زنان در محل کار و تحصیل، سیاست‌های سازگاری محیط کار و خانواده، ثبات اقتصادی، حمایت و مشوق‌های اقتصادی، حمایت از خانواده، ثابت نگه داشتن درآمد زنان در دورکاری به میزان حضور در محل کار. همچنین مهاجرینی که وارد این کشور‌ها می‌شوند و شرایط ثبات شغلی ندارند میتوانند اگر دو یا سه فرزند دارند، درامدی داشته باشند که آن‌ها را اداره کند.»
وی افزود:«همچنین مسئله‌ی مهم عمومی کردن فرهنگ، که مردم بدانند افزایش تعداد فرزندان برای خود و نسل بعد بسیار مفید خواهد بود و ایجاد قانون گذاری درست، سیاسی نکردن این موضوع و در نهایت اعمال سیاست‌های مستقیم و غیر مستقیم می‌تواند مشوق بسیار صحیحی در حل این بحران باشد. »
همچنین کشور‌هایی که توانسته اند مقابله خوبی با این موضوع داشته باشند، سال‌ها تولید ناخالص ملی خود را صرف مورد فرزندآوری کرده اند. داشتن چنین برنامه‌هایی در کشور بسیار مهم و حیاتی است.
بحران جمعیت در کشور متولی و صاحب می‌خواهد!
متاسفانه امروزه در کشور نهاد و جایگاه مشخصی وجود ندارد که صرفاً به بحث ویژه جمعیت بپردازد و آن را اداره و پشتیبانی کند. اردبیلی در این باره می‌گوید:«جا‌هایی که وجود دارد دفتر جمعیت وزارت بهداشت است که تلاش خود را انجام می‌دهد تا خدمات قبلی خود را که تشویق افراد به کاهش جمعیت و استفاده از روش‌های جلوگیری از بارداری بود را تعدیل کند و سیاست‌های جدیدی را اعمال کنند. همچنین دفتری در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز نظارت بر دستگاه‌ها را بر عهده گرفته است که مطابق با سیاست‌های جمعیتی عمل کنند. اما این اقدامات کافی نیست و بحث جمعیت به صورت جدی متولی و صاحب می‌خواهد و تا زمانی که این اتفاق نیفتد، پیشرفت جدی در این زمینه نخواهیم داشت.»
مسئله جمعیت، فرهنگی یا اقتصادی! کیفیت یا کمیت
پیشران اقتصادی و فرهنگی هر موثر در تصمیم فرزندآوری زوجین است. اما هر چه امکانات اقتصادی بهبود پیدا کند و شرایط ثبات بیشتری داشته باشد، زوجین میتوانند اعتماد کنند و فرزند قصد شده آن‌ها متولد شود، آماری که نشان می‌دهد زوجین بیش از دو فرزند قصد میکنند، اما فقط یکی از آن‌ها را به دنیا می‌آورند. در پیشرفت اقتصادی هرچه بسته حمایتی، تشویقی و سیاست‌ها منعطف‌تر باشد شرایط نیز مطلوب‌تر است.
تعدادی زوجین نیز وجود دارند که مشکل اقتصادی ندارند و طبقه بالای اجتماعی و اقتصادی را دارا هستند، اما فرزند کمتری دارند. اردبیلی در این خصوص اظهار داشت:«در این موارد پیشران فرهنگی غلبه دارد و تعدادی از زوجین در طبقه متوسطِ بالا، به لحاظ فرهنگی با تعداد فرزند بیشتر مشکل دارند و پدیده فرزند هراسی در بین این افراد وجود دارد که نوع تربیتِ کمالگرایی ایده آلیستی که والدین تمایل دارند همه امکانات را برای یک فرزند فراهم کنند و این تصور را دارند که اگر تعداد فرزندان بیشتر باشد نمی‌توانند به فرزندان رسیدگی کنند، در حالی که مهمترین امکان زیست طبیعی یک کودک قاعدتاً داشتن خواهر، برادر و زیست در محیط طبیعی کودکانه است که این امکانات از کودک دریغ می‌شود. درعوض خروار‌ها امکانات دیجیتال و زرق و برق دکوراسیون فراهم میکنند.»
اما مسئله اقتصادی و فرهنگی دوبال قضیه هستند که نمی‌توان هیچ یک را نادیده گرفت، چرا که اوضاع اقتصادی بسیار مهم و مشوق است و باید حمایت‌های مالی ایجاد شود. همچنین باید بدانیم اگر همه مشکلات حل شود و ثبات اقتصادی نیز پیدا کنیم اگر بال فرهنگ اصلاح نشود ممکن است کاملاً بی‌فایده باشد. کما اینکه امروزه در سطح اقتصادی و اجتماعی بالا در جامعه شاهد فرزندان کمتری هستیم.
زنان در اجتماع، قربانی جامعه نا دوستدار کودک
ریشه هراس زنان در فرزندآوری به جامعه‌ای باز می‌گردد که نا دوستدار کودک است، درواقع جامعه این حس را به آن‌ها نمی‌دهد که خود و فرزندان کوچکشان خواستنی هستند و در نهایت معضل فرهنگی را پدید می‌آورد. محیط‌های اجتماعی، که به مادران فشار می‌آورند و آن‌ها در محیط کار خود احساس ناامنی پیدا میکنند. شرایط دورکاری ندارند و جدایی از فرزندان نیز می‌تواند برای آن‌ها و فرزندان مشکل جدی ایجاد کند. اما همه این موارد نیاز به یک قانون درست در جامعه دارد و همچنین رسانه‌ها باید تصویر مناسبی از فرزندآوری را نمایش دهند و از خرافه‌های فرهنگی با رویه فررندآوری، فرزند هراسی، نگاه تربیتی معیوب و همچنین از نگاه کوته بینانه به مسئله‌ی فرهنگ تک فرزند داشتن به طور جدی پرهیز کند.
اردبیلی در این زمینه اشاره کرد:«متاسفانه نه همه جا، اما به وضوح دیده می‌شود که در محیط تحصیل و زمانی که دانشجو مقطع دکترا برای مصاحبه می‌رود که نمرات خوبی از آزمون کتبی کسب کرده، از آن‌ها پرسیده می‌شود که اگر بنا دارید فرزندآوری داشته باشید، فرد دیگری را به شما ترجیح می‌دهیم؛ و دانشجو باید تعهد بدهد که فرزند آوری نداشته باشد؛ و دانشجوی خانم را تحت فشار قرار می‌دهند که نباید فرزندآوری داشته باشد. سیاست و جامعه غلط در جامعه و افراد که تفاوت زیادی با استاتیدی دارند که کودک دانشجوی خود را در آغوش می‌گیرد و معتقد هستند که باید به یکدیگر کمک کرد و از نگاه کوته بینانه به زنان که هن فرزند دارند و هم تحصیل میکنند می‌پرهیزند. همچنین باید قانون برای آن‌ها نیز تدبیری بیندیشد و فرهنگ سازی جدی انجام شود.»
اما در نهایت بحث افزایش فرزندآوری را در چند محور می‌توان بررسی کرد، که بحث ناباروری جزء مواردی است که در وهله اول نیاز به فرهنگ سازی ندارد و زوجین قصد فرزندآوری را دارند. اما باید امکانات، تسهیلات از سوی بیمه‌ها، گسترش و تقویت مراکز بهداشت و هر چه سریع‌تر اقدامات جدی تری از سوی دولت و مجلس انجام شود تا پنجره جمعیتی ایران هنوز فرصت جایگزینی داشته باشد.
ارسال نظرات