بهبهانی: انتخاب مشاور در ایران منوط به فاکتور «رفاقت» است / مشاوران در تمام دنیا تصمیم‌سازی می‌کنند

سیدعلیرضا بهبهانی، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو، درباره ویژگی‌های یک مشاور مورد اطمینان در سازمان‌ها و اساسا سازوکار مشاوره دادن به مقامات مسئول در کشور گفت: یک مدیر وقتی در مقام عالی سازمان قرار می‌گیرد نباید توقع داشت در همه زمینه‌ها متخصص باشد از طرف دیگر کارشناسان اطراف او نیز اگر با تجربه‌ترین فرد آن حوزه باشند هزینه سنگینی به لحاظ مالی آن برای سازمان ایجاد خواهند کرد.

وی سخنان خود را با ذکر مثالی ادامه داد و گفت: به عنوان مثال اگر یک سازمان دولتی بخواهد یک فرد حقوقدان درجه یک در کنار خود داشته باشد اساسا هزینه هنگفت و سرسام آوری به شرکت تحمیل خواهد شد و از طرف دیگر وجود یک حقوقدان به صورت تمام وقت در یک سازمان مورد نیاز نیست؛ پس تکلیف چیست؟

بهبهانی در پاسخ به این سوال یاد آور شد: برای حل این مسئله بهتر است شرکت یک کارشناس حقوقی بگیرد و یک مشاوره حقوقی زبردست نیز کنار خود داشته باشد، اما نکته مهم چگونگی انتخاب این مشاورحقوقی خواهد بود.

انتخاب مشاوران در ایران یک فاکتور منحصر به فرد به نام "رفاقت" دارد
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: شکل کلی این انتخاب در دنیا آن است که مشاور براساس رزومه و اعتبار موجود انتخاب شود، اما در ایران این پرونده یک ویژگی مهم دیگر هم دارد و آن موضوع رفاقت است که اساسا کفه ترازوی رفاقت و امین بودن فرد خیلی سنگین‌تر از کفه ترازوی اعتبار و تخصص اوست و به این ترتیب در یک سازمان به جای اینکه یک فرد متخصص مغز متفکر و امین سازمان باشد یک رفاقت جانانه این نقش را بازی می‌کند.

وی ادامه داد: به طور کلی در کشور‌هایی که براساس NGO‌ها فعالیت نمی‌کنند و جریان‌های سیاسی در آن‌ها تاثیرگذار است خیلی گرفتار این بازی می‌شوند، اینکه کدام حزب در مسند قدرت قرار می‌گیرد و کدام حزب مورد قهر سیاسی واقع می‌شود در چنین ساختار‌هایی بسیار تعیین کننده خواهد بود.

بهبهانی تصریح کرد: وقتی حزب غیرحاکم در کشور مورد قهر قرار می‌گیرد؛ آدم‌های منتسب به آن حزب به حاشیه می‌روند در ایران نیز شرایط بنا بر همین روند پیش می‌رود و این گروه حاشیه نشین که از یک حزب بوده و به دلیل این حاشیه نشینی به یکدیگر نزدیکتر هم شدند، چنانچه از خوب یا بد روزگار در سیستم قدرت گیری دور بعد یکی از آن‌ها به سمت و جایگاهی برسد و مثلا وزیر یا وکیل شود بعد همان دوست نزدیک خود را به مشاور خود خواهد کرد.

 

مشاور در یک سازمان تصمیم‌ساز است؛ آسانترین و سخت ترین کار ممکن
این تحلیلگر مسائل سیاسی ضمن اینکه این روند را یکی از ایرادات مهم انتخاب مشاور در کشور دانست، ویژگی اصلی مشاوره حرفه‌ای را نوع بیان و توانایی گفتگوی او ارزیابی و تصریح کرد: اساسا یک مشاور باید دوره‌های آموزشی مناسب این کار را ببیند و یاد بگیرد که چه طور باید سخنور و مذاکره کننده خوبی باشد و از سوی دیگر چه طور بتواند یک موضوع مهم و حیاتی را بدون دغدغه برای مدیر جا بیندازد. همچنین باید چگونگی نقد مدیر را بداند، بر این اساس اگر مشاور درست آموزش دیده باشد و تجربه و شناخت نسبی داشته باشد می‌تواند واقعا مشاوره دهد و مشکلی را حل کند، چون اساسا مشاور در یک سازمان تصمیم ساز است، یعنی آسان‌ترین و سخت‌ترین کار‌ها به عهده مشاور است.

وی در تشریح  جمله بالا یاد آورشد: آسان به این معنی که یک مشاور به هیچ نهادی پاسخگو نیست و سخت به این معنی که تصمیم او می‌تواند عاقبت یک سازمان را دگرگون کند و از آنجا که وظیفه پاسخگویی به هیچ نهاد، سازمان یا شخصی را ندارد اگر فردی بی‌مسئولیت باشد، این بی مسئولیتی باعث می‌شود تا فرد دغدغه‌ای برای مشورت‌هایی که می‌دهد نداشته باشد.

بهبهانی در تعریف مشاور در سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف گفت: به اعتقاد من، ما سه دسته مشاور داریم دسته اول مشاورهای" خودی" محسوب می‌شوند که به افرادی اطلاق می‌شود که حلقه اصلی به حساب می‌آیند، همه چیز با آن‌ها چک می‌شود و کاملا امین و مورد وثوق هستند. این دسته ممکن است شامل افراد حرفه ای، متخصص و دلسوز باشند که بر مدیر و تصمیمات او اثر مثبت خواهند گذاشت. دسته دوم ممکن است مشاورین خودی باشند که فقط به قید رفاقت انتخاب شدند و اصطلاحا کاری جز مجیز گفتن و دریافت حقوق سر ماه را ندارند که متاسفانه این دسته در کشور ما زیاد هستندو دسته آخراز مشاورین خودی افرادی هستند که سواد بالا و تحصیلات آکادمیک خوبی دارند، اما نه مجیزگو هستند و نه توانایی سخنوری دارند که اساسا خیلی زود حذف می‌شوند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی دسته دوم مشاوران را اصطلاحا مشاورین" نخودی" دانست و گفت: این افراد کسانی هستند که از سر ناچاری یک پستی به آن‌ها داده شده و مدیران ممکن است گا‌ها حرف‌های آن‌ها را نیز بشنوند و بپذیرند. دسته سوم از نظر من اصطلاحا مشاوران "بی خودی" نام دارند، کسانی که از پست یا سمت قبلی خود عزل شدند و در عوض به آن‌ها پست مشاوری داده می‌شود، این افراد اصلا حتی مدیر را نمی‌بینند، بلکه فقط ماهانه حقوق دریافت می‌کنند.

وی یکی از معضلات انتخاب مشاور در کشور را موضوع تاکید بر سن بالای مشاورین دانست و تصریح کرد: به اعتقاد من جوانان می‌توانند مشورت دهندگان بهتری باشند، البته به شرطی که پخته عمل کنند و عرض زندگی شان بیشتر از طول ان باشد؛ لذا سن نباید ملاک اصلی انتخاب یک مشاور قرار گیرد.

بهبهانی در مورد این موضوع گریزی به انتخاب مشاورین در دولت قبلی زد و گفت: متاسفانه در دولت قبل زمانی که موضوع مشاور جوان راه افتاد، به هر کس که صرفا جوان بود نشان مشاور جوان اطلاق شد و در بعضی موارد شاهد آن بودیم که این مشاورین جوان تصمیمات ناپخته‌ای گرفتند و خروجی این تصمیمات کارنامه خوبی را ارائه نداد و همین کارنامه غیرقابل قبول باعث شد جوانان دیگری که می‌توانستند مشاورین خوبی باشند نیز با سنگ محک رفتار‌های ناپخته بعضی از این جوانان سنجیده شوند.

 

 

این تحلیلگر مسائل سیاسی ادامه داد: سوالی که در این بین پیش می‌آید این است که آیا همه مشاورین جاافتاده الزاما کارنامه درخشانی دارند؟ به اعتقاد من در مورد مشاورین جاافتاده یک خطر دیگر علاوه بر خطر تصمیمات اشتباه وجود دارد و آن این است که، چون به آن‌ها اعتماد کامل وجود دارد به راحت همه سیستم و ابزار و امکانات در اختیار آن‌ها قرارداده می‌شود و یک اشتباه کوچک آن‌ها هزینه‌های هنگفتی به سازمان یا مجموعه مورد نظر وارد می‌کند.

بهبهانی در پایان خاطر نشان کرد: بحث انتخاب مشاور و عملکرد او پیچیدگی‌های زیادی دارد، چون اساسا این پست به دلیل برخورداری از جایگاه مهمی که در تاثیر بر تصمیم مدیران برخوردار است می‌تواند در سرنوشت یک نسل یا کشورمهم، حیاتی و یا تاثیرگذار باشد.