یکسان‌انگاری اعضای هیئت‌های علمی در آیین‌نامه ارتقای اساتید / دانشجو، ابزاری برای تولید مقاله اساتید!

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، یکی از پراستنادترین دانشمندان ایرانی در حوزه پژوهشی خود است، مدرک  کارشناسی خود را از دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه تربیت مدرس و دکترای خود را از دانشگاه گرونوبل آلپ در فرانسه دریافت کرده است.

 

مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله از جلمه اساتیدی محسوب می‌شود که با چالش‌های آیین‌نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی آشناست، به همین منظور به گفتگو با او پرداختیم تا نقاط قوت و ضعف این آیین‌نامه و چالش‌های که اساتید دانشگاهی در آیین‌نامه ارتقاء اساتید با آن مواجه هستند را مورد بررسی قرار دهیم.

 

مهم‌ترین وجه قابل اصلاح در این آیین‌نامه ارتقای اساتید از نظر شما مربوط به چه موضوعی می‌شود؟

با توجه به پیشرفت‌های علمی و تغییراتی که در زمانه و شرایط مملکت ایجاد می‌شود، لازم است آیین‌نامه ارتقاء اصلاح شده و شرایط جدیدتر در آن لحاظ شود. مسئله‌ای که اکنون وجود دارد مربوط به آخرین اصلاحیه این آیین نامه می‌شود. درحقیقت اصلاحاتی را بر روی آیین نامه ارتقاء اعمال کردند که هر چه قدر زمان می‌گذرد آن حدود به نوعی سخت‌تر می‌شود به عنوان نمونه تعداد مقالات علمی، تنوع فعالیت‌هایی که از اعضای هیئت علمی انتظار دارند و پروژه مهمی که باید انجام دهند همه و همه کار را برای ارتقاء استاد دانشگاه دشوارتر می‌کند.

 

متاسفانه از افرادی که صد درصد کارشان آموزشی است نیز انتظار دارند تا به ارائه مقاله بپردازد یا پروژه مهم و یک کتاب تالیفی اثرگذار در پرونده خود داشته باشد، اگر نباشد هرگز ارتقاء پیدا نمی‌کند. می‌خواهم بگویم حداقل‌های پژوهشی هم چنان حداقل‌های مهمی هستند یعنی فرد نمی‌تواند همه را با فعالیت آموزشی پر کند و تغییر وضعیت دهد، منتهی دو مسئله وجود دارد؛ مسئله اول این است که در ایین نامه ارتقاء اسایتد یک چیز‌هایی را از تمام اعضای هیئت علمی انتظار و توقع دارند که الزاما همه ندارند، در صورتی که لازم است زمانی که آیین نامه ارتقاء نوشته می‌شود به نحوی باشد که همه را شامل شود به عنوان مثال بیشترین فعالیت یک هیئت علمی در زمینه کار‌های علوم انسانی است و در آن مسیر حرکت می‌کند و عضو هیئت علمی دیگری در حوزه تحقیقات و پژوهش که مربوط به رشته فنی و مهندسی می‌شود، فعالیت دارد و یک استاد دیگر در حوزه علوم پایه فعالیت می‌کند در حقیقت فعالیت‌ها خیلی با یک دیگر متفاوت هستند.

 

بنابراین یکی از چالش‌هایی که آیین نامه ارتقاء اساتید همیشه با آن رو به رو بوده است و اکنون نیز همچنان با آن دست و پنجه نرم می‌کند همین مسئله یکسان انگاری رشته‌های متفاوت است در صورتی که الزاما یکسان نستند و شرایط متفاوتی را ممکن است داشته باشند. در برخی از رشته‌ها شخص اگر بخواهد یک مقاله مهم به چاپ برساند باید سال‌ها کار‌های تحقیقاتی انجام دهد، اما در یک رشته دیگری این گونه نیست به طوری که شخص اگر یک کار پژوهشی و یا آزمایشگاهی انجام دهد و فرد فعالی باشد، می‌تواند چند مقاله پژوهشی خوب منتشر کند، این یک یکسان نگری از نقاطی است که همیشه در آیین نامه‌های ارتقاء دیده شده است البته آیین نامه چاره‌ای جز این نیز ندارد زیرا اگر به تفکیک رشته‌ها بپردازد در نهایت باید ده‌ها آیین نامه تدوین شود.

 

 

از نظر بنده جدا سازی آیین نامه دانشگاه‌ها از یک دیگر راه حل مناسبی نیست، اما پاسخ به این سوال که چگونه می‌توانیم یک آیین نامه بهتر داشته باشیم را اینگونه می‌توان پاسخ داد که به نظر می‌آید آیین نامه ارتقاء اساتید هر چه قدر بیشتر به جزئیات بپردازد دشوارتر خواهد بود، اما اگر می‌خواهد پویا‌تر باشد، لازم است تنها به بیان کلیات و نکات اساسی بپردازد و از جزئیات عبور کند.

نکته دومی که در این جا مطرح می‌شود جزئیات هستند از نظر بنده بهتر است برای پرداختن به جزئیات اختیار را به هیئت‌های ممیزه دانشگاه‌ها دهیم. به طوری که آن‌ها به تفکیک رشته‌ها در آیین نامه ارتقاء بپردازند، اکنون به صورت غیر رسمی این قضیه وجود دارد، اما درعمل زمانی که می‌خواهد اجرا شود با مشکلاتی روبه رو است زیرا به هر حال اعضای هیئت ممیزه نمی‌توانند بعد از هر جلس‌های که تشکیل داده‌اند مطالبی را به وزارت خانه ارسال کنند و از آن‌ها تاییدیه بخواهند. که اگر تایید شد قابل اجرا باشد و اگر نشد تغییری اعمال نشود. به هر حال لازم است آیین نامه ارتقاء اساتید جامع و مانع باشد به طوری که بر اساس آن بتوان تشخیص داد که شخصی استحقاق تبدیل وضعیت شدن را دارد یا ندارد.

مسئله دیگری که در بند پژوهشی آیین نامه ارتقاء اسایتد وجود دارد مربوط به تاکید برچاپ مقالات است. این موضوع علاوه بر این که به خودی خود مشکلاتی دارد، مشکلاتی را نیز به وجود آورده است به عنوان مثال در یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور دانشجویی برای دفاع دکتری اقدام کرد پس از اینکه زمان دفاع آن رسید دانشگاه دو فرم در مقابل هیئت ژوری قرار داد. به این ترتیب عمل می‌کردند که هر نمره‌ای را که هیئت ژوری به دانشجو می‌داد به عنوان نمونه اگر به دانشجو ۲۰ می‌داد از نظر دانشگاه تبدیل به ۱۶ می‌شد از طرفی هم اگر دانشجو کمتر از ۱۶ بگیرد تزش مورد قبول واقع نمی‌شود و باید شش تا یک سال دیگر برای دفاع مجدد بیاید. برای دریافت ان ۴ نمره نیز دانشگاه جدولی را درست کرده بود که همچون ایین نامه ارتقائ اساتید دانشجو باید به چاپ مقاله می‌پرداخت!

 

 

این کار باعث شد تا دانشجویان به ویژه دانشجویان مقطع دکتری عملا و رسما تبدیل به منابع تهیه کننده آن مواد وتویی آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی شوند و این مورد به نظر بنده بدترین نوع برخورد است از طرفی هم اگر به دانشکده بگویید چرا این کار را انجام می‌دهید در پاسخ میگویند که آیین نامه ارتقا اساتید همین را می‌خواهد!

 

می‌خواهم بگویم این نکته بسیار مهم است آیین‌نامه ارتقاء با تاکیدی که بر مقالات دارد به نوعی موجب اختلال در روند شده است در حقیقت با فشاری که وارد می‌کنند، منجر به این شده‎‌اند تا دانشجو ابزاری برای تولید مقاله باشد. پیشنهاد بنده با طنز است، ولی واقعیتی است؛ در واقع اگر این دانشکده‌ها هر کدامشان یک موسسات انتشار مقاله درست کنند یا با ان قرار داد ببندد، کارشان راه خواهد افتاد. این آیین نامه ارتقاء اساتید چه بخواهیم و چه نخواهیم باعث شده است تا روند تولید علم دچار اشکال شود. این را شخصی به شما می‌گوید که تا کنون مشکل ارتقاء نداشته است، و هر ساله حداقل ده یا دوازده مقاله منتشر می‌کند، می‌خواهم بگویم این که افراد در یک جایگاه و موقعیتی قرار بگیرند و مقاله منتشر کنند، خیلی خوب است، ولی این که آیین نامه ارتقاء یک وسیله‌ای باشد که با آن بخواهیم به افزایش چاپ مقالات برسیم و به طبع آن رشد علمی کشور به انتشار مقالات پیوند زده شود، درست نیست. سال گذشته ۱۹ هزار و امسال ۲۳ هزار مقاله در کشور چاپ شده است. اشکال آنجاست که رشد مقالات با ایین نامه ارتقاء اساتید رسمی شده است.

 

مهم‌ترین مشکل ارتباط دانشگاه و صنعت چیست؟ در این خصوص آیین‌نامه ارتقای اساتید چه تغییراتی باید داشته باشد؟

چالش اصلی که در این زمینه وجود دارد آن است که وقتی صنعت در شرایط خاصی قرار دارد و با مشکلات اقتصادی روبه رو است اگر پولی هم داشته باشد برای امور اساسی خود می‌گذارد و کمتر پیش می‌آید که بودجه‌ای را صرف کار مطالعاتی اعضای هیئت علمی کند. از نظر بنده این بخش بهتر است به حالت تشویقی باشد به گونه‌ای که هر شخصی ارتباط داشت جایگاه بالاتری به او دهیم، اما اینکه آن را به صورت وتویی قرار دهیم محل اشکال خواهد بود.

 

 

برخی از اساتید اساسا شکل موضوع رشته شان حالت ارتباط با صنعت ندارد و نمی‌تواند از این طریق امتیاز دریافت کند. همان طور که گفتم اگرایین نامه به کلیات بپردازد و در جزییات وارد نشود این مشکلات و گرفتاری‌ها درست نخواهد شد.

 

اساتید دانشگاهی در بخش آموزشی آیین‌نامه ارتقای اساتید با چه چالشی روبه رو هستند؟

در قسمت آموزشی هم موضوعی وجود دارد که در این دوران کرونا تشدید هم شده است در حقیقت کیفیت تدریس اساتید کمتر دیده می‌شود از طرفی دانشجویان در اکثر مواقع استادان کمدردسری را که بهتر نمره می دهند را بیشتر دوست دارند؛ البته اگر استاد جدی باشد و، اما خلاق و مبتکر باشد و به نوعی روابط خود را با دانشجو خوب کند نیز می‌تواند مورد پسند دانشجو واقع شود و این مسائل در ارزشیای اساتید تاثیر میگذارد. از نظر بنده این موارد باید در ایین نامه ارتقاء اساتید دیده شود. همچنین بهتر است امتیازی را برای کیفیت تدریس اساتید در آموزش مجازی نیز گذاشته شود زیرا مطمئنا پس از کرونا نیز ادامه خواهد داشت.