به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ایران در تامین روغن مورد نیاز خود ۹۰ درصد به دیگر کشور‌ها وابسته بوده و تنها ۱۰ درصد از مصرف مردم در داخل کشور و از دانه‌های روغنی کشاورزان تامین میشود.
به نحوی که از کل آمار ۱۸۲۲ هزارتنی مصرف روغن نباتی کشور حدود ۱۶۸۹ هزار تن، شامل روغن و دانه‌های روغنی، از طریق واردات تامین میشود. از طرف دیگر بررسی آمار‌های واردات روغن خام و دانه‌های روغنی طی ۵ سال گذشته نشان می‌دهد میانگین ارزش واردات روغن خام در این مدت ۱.۱۶ میلیارد دلار بوده و میانگین واردات دانه‌های روغنی منتخب نیز طی همین مدت حدود ۲.۱۴ میلیارد دلار بوده است. به عبارت دیگر در مجموع کشور حدود ۳.۳ میلیارد دلار در هر سال صرف واردات روغن و دانه‌های روغنی میشود.
هر سال سرانه مصرف روغن در کشورمان به طرز فزاینده‌ای افزایش می‌یابد به طوری که آخرین آمار‌ها حاکی از آن است که هر ایرانی نزدیک به ۲۲ کیلوگرم روغن در سال مصرف می‌کند.
همین آمار و افزایش هر ساله مصرف خود به بهترین نحو ممکن گویا آن است که ضرورت دارد مسئولین کشور و به طور خاص وزارت جهاد کشاورزی برنامه ریزی درست و مناسبی را جهت کاهش وابستگی و افزایش خودکفایی انجام دهند تا کشورمان از این امر لطمه نبیند.
آمار‌های وزارت صمت نشان می‌دهد در حال حاضر نزدیک به ۱۱ هزار نفر در بخش تولید روغن کشور مشغول بکار هستند و توانسته اند ۱۰ درصد نیاز کشور را تامین کنند با یک حساب سرانگشتی می‌توان به این نتیجه رسید که با توسعه تولید دانه‌های روغنی در کشور به طور کامل می‌توان شاهد اشتغالزایی ۱۱۰ هزار نفری در این صنعت در کشور باشیم.
چقدر ارز به واردات روغن خام اختصاص می‌دهیم؟
محمدرضا کلامی، دبیر ستاد تنظیم بازار هفته گذشته در حاشیه جلسه ستاد تنظیم بازار با اشاره به مصوبات این ستاد در خصوص تامین کالا‌های اساسی، گفت: در شرایط فعلی اقتصادی به ۵ قلم کالا از جمله روغن خام، دانه‌ها روغنی، کنجاله سویا، جو و ذرت بانک مرکزی ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص می‌دهد که سهمیه ارزی ۶ میلیارد دلاری برای این اقلام در یک سال در نظر گرفته شده است.
وی افزود: بر مبنای گزارش بانک مرکزی در ۶ ماهه اول امسال بیش از ۳٫۵ میلیارد دلار برای واردات این کالا‌ها ارز تخصیص داده شده که حدود ۳ میلیارد دلار آن تامین شده است، بنابراین فرآیند تخصیص و تامین ارز این نوید را به ما می‌دهد که با توجه به موجودی خوب در حوزه ذخایر کالای فوق روند استمرار تامین کالا‌ها روند مناسبی دارد.
در همین خصوص مهدی سروی، کارشناس مسائل کشاورزی گفت: معتقدم دولت با چند راهکار حمایت همه جانبه از کاشت دانه‌های روغنی و کشاورزان و همچنین حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی به واردکنندگان می‌تواند نقش مهمی را در خودکفایی روغن ایفا کند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد:، اما متاسفانه دولت در طی ۷ سال گذشته بر میزان واردات این محصول به کشور افزود و وزرای جهاد کشاورزی نیز هیچ برنامه خاصی برای اصلاح زنجیره تامین روغن ارائه نکردند، چون به نظر می‌رسد سود واردات روغن خام همچنان بر تصمیمات مسئولین می‌چربد.
سروی با انتقاد از اقدامات صورت گرفته برای جلوگیری از توسعه تولید دانه‌های خوراکی در کشور تصریح کرد: متاسفانه وارد کنندگان روغن خوراکی هم اکنون نیز می‌توانند به راحتی با دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی اقدام به واردات این محصول از دیگر کشور‌ها کنند و با تبدیل آن به سایر کالا‌ها اقدام به صادرات مجدد آن نمایند.
این کارشناس مسائل کشاورزی بیان کرد: معتقدم دولت باید هر چه سریعتر اقدام به حذف ارز ترجیحی واردات انواع روغن خام کند تا از این راه بتواند مدیریت مناسبتری را بر صنعت روغن کشی کشور داشته باشد تا با برنامه ریزی بهتری بتواند صرفه جویی ۴ هزار میلیارد تومانی را در این عرصه شاهد باشد.
اقدامات کشور‌های دیگر برای خودکفایی در روغن خوراکی چه بوده است؟
وزارت کشاورزی روسیه به منظور بهبود وضعیت تولید دانه‌های روغنی و روغن اقدام به بررسی مشکلات زنجیره تامین این محصولات کرده است. حل مشکلات بازار و خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی دو هدف مهم وزارت کشاورزی روسیه در این بخش خواهد بود.
در این راستا وزارت کشاورزی روسیه موظف به تولید و تکثیر بذور مناسب با اقلیم این کشور برای افزایش سطح زیرکشت دانه‌های شده است. از سویی دیگر این وزارتخانه جهت افزایش ظرفیت کارخانجات تولید روغن نباتی نیز باید اقدام کند.
دولت ازبکستان نیز قصد دارد تا با اجرای برخی از سیاست‌های حمایتی، تولید پنبه دانه و برخی دیگر از دانه‌های روغنی نظیر آفتابگردان را در این کشور افزایش داد. این اقدام دولت در جهت کاهش وابستگی به واردات روغن خام انجام شده است.
اخیرا دولت ازبکستان با حضور کارشناسان، تولیدکنندگان و بازرگانان این کشور اقدام به تشکیل کنفرانس غلات و دانه‌های روغنی در خصوص بررسی وضعیت تولید دانه‌های روغنی در این کشور کرده است. هدف از تشکیل این کنفرانس، بررسی اشکالات کنونی وضعیت تولید این محصولات و برنامه ریزی برای افزایش تولید آن‌ها در سال‌های آینده است.
طبق اعلام موسسه تحقیقاتی DGTR، دولت هند برنامه‌ی بلندمدت برای افزایش درآمد کشاورزان و خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی تا سال ۲۰۳۰ در دستور کار دارد که افزایش تعرفه واردات قدم اول این برنامه است.
استراتژی دولت هند به منظور تامین روغن‌های خوراکی، بهداشتی و صنعتی از طریق تولید دانه‌های روغنی نظیر سویا، کلزا، گلرنگ، آفتابگردان، بادام زمینی، کنجد، خردل، کتان، پنبه، نارگیل خواهد بود.
بر اساس اعلام دولت هند علیرغم عدم افزایش سطح اراضی کشاورزی مخصوص دانه‌های روغنی، اما تولید در واحد سطح این محصولات به دلیل استفاده از بذور جدید بهبود یافته است. انتظار می‌رود با حمایت دولت از تولید بذور جدید و کاهش هزینه‌های تولید، رشد تولید این محصولات با افزایش مناسبی روبرو شود.
چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد مسئولین وزارت جهاد کشاورزی اگر بتوانند توسعه تولید دانه‌های روغنی را در دستور کار قرار دهند علاوه بر تامین روغن خوراکی مورد نیاز کشور شاهد کاهش واردات خوراک دام نیز باشند.
در همین خصوص مهدی سروی، کارشناس مسائل کشاورزی سه راهکار را برای خودکفایی روغن خوراکی مطرح کرد:
۱- کاهش میزان واردات دانه روغنی به ازای هر کیلوگرم خرید داخلی: درحال حاضر کارخانجات داخلی به ازای خرید هر کیلوگرم دانه روغنی داخلی مجوز واردات ۹ کیلوگرم دانه روغنی را دریافت می‌نمایند. این بدان معناست که کارخانجات داخلی تنها موظف هستند ۱۰ درصد نیاز خود را از داخل تهیه نمایند. پیشنهاد میشود میزان واردات مجاز به ازای هر کیلوگرم خرید داخلی کاهش یافته تا کارخانجات داخلی، بخش بیشتری از نیاز خود را از داخل تهیه نمایند.
۲- عدم اختصاص ارز مبادله‌ای به واردات دانه‌های روغنی: اختصاص ارز مبادله‌ای تنها برای محصولاتی توصیه میشود که امکان تولید آن‌ها در داخل کشور فراهم نیست. درحال حاضر به دلیل تفاوت قیمت ارز مبادله‌ای با قیمت ارز آزاد، تخصیص ارز مبادله‌ای موجب کاهش قیمت محصولات وارداتی، به اندازه ۱۵ الی ۲۰ درصد از مقدار واقعی میشود؛ بنابراین در مورد دانه‌های روغنی که لازم است تولیدات داخلی سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهند، اختصاص ارز مبادله‌ای توصیه نمی‌شود.
۳- افزایش تعرفه واردات و تخصیص منابع حاصل از آن به کاهش قیمت محصولات داخلی: یکی از دلایل اصلی که موجب میشود کارخانجات روغن کشی به واردات دانه‌های روغنی مورد نیاز خود تمایل بیشتری داشته باشند، پایین بودن قیمت آن است. درحال حاضر تعرفه واردات دانه‌های روغنی ۱۰ درصد تعیین شده که با توجه به شرایط فعلی می‌توان بر میزان آن افزود.
به نحوی که از کل آمار ۱۸۲۲ هزارتنی مصرف روغن نباتی کشور حدود ۱۶۸۹ هزار تن، شامل روغن و دانه‌های روغنی، از طریق واردات تامین میشود. از طرف دیگر بررسی آمار‌های واردات روغن خام و دانه‌های روغنی طی ۵ سال گذشته نشان می‌دهد میانگین ارزش واردات روغن خام در این مدت ۱.۱۶ میلیارد دلار بوده و میانگین واردات دانه‌های روغنی منتخب نیز طی همین مدت حدود ۲.۱۴ میلیارد دلار بوده است. به عبارت دیگر در مجموع کشور حدود ۳.۳ میلیارد دلار در هر سال صرف واردات روغن و دانه‌های روغنی میشود.
هر سال سرانه مصرف روغن در کشورمان به طرز فزاینده‌ای افزایش می‌یابد به طوری که آخرین آمار‌ها حاکی از آن است که هر ایرانی نزدیک به ۲۲ کیلوگرم روغن در سال مصرف می‌کند.
همین آمار و افزایش هر ساله مصرف خود به بهترین نحو ممکن گویا آن است که ضرورت دارد مسئولین کشور و به طور خاص وزارت جهاد کشاورزی برنامه ریزی درست و مناسبی را جهت کاهش وابستگی و افزایش خودکفایی انجام دهند تا کشورمان از این امر لطمه نبیند.
آمار‌های وزارت صمت نشان می‌دهد در حال حاضر نزدیک به ۱۱ هزار نفر در بخش تولید روغن کشور مشغول بکار هستند و توانسته اند ۱۰ درصد نیاز کشور را تامین کنند با یک حساب سرانگشتی می‌توان به این نتیجه رسید که با توسعه تولید دانه‌های روغنی در کشور به طور کامل می‌توان شاهد اشتغالزایی ۱۱۰ هزار نفری در این صنعت در کشور باشیم.
چقدر ارز به واردات روغن خام اختصاص می‌دهیم؟
محمدرضا کلامی، دبیر ستاد تنظیم بازار هفته گذشته در حاشیه جلسه ستاد تنظیم بازار با اشاره به مصوبات این ستاد در خصوص تامین کالا‌های اساسی، گفت: در شرایط فعلی اقتصادی به ۵ قلم کالا از جمله روغن خام، دانه‌ها روغنی، کنجاله سویا، جو و ذرت بانک مرکزی ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص می‌دهد که سهمیه ارزی ۶ میلیارد دلاری برای این اقلام در یک سال در نظر گرفته شده است.
وی افزود: بر مبنای گزارش بانک مرکزی در ۶ ماهه اول امسال بیش از ۳٫۵ میلیارد دلار برای واردات این کالا‌ها ارز تخصیص داده شده که حدود ۳ میلیارد دلار آن تامین شده است، بنابراین فرآیند تخصیص و تامین ارز این نوید را به ما می‌دهد که با توجه به موجودی خوب در حوزه ذخایر کالای فوق روند استمرار تامین کالا‌ها روند مناسبی دارد.
در همین خصوص مهدی سروی، کارشناس مسائل کشاورزی گفت: معتقدم دولت با چند راهکار حمایت همه جانبه از کاشت دانه‌های روغنی و کشاورزان و همچنین حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی به واردکنندگان می‌تواند نقش مهمی را در خودکفایی روغن ایفا کند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد:، اما متاسفانه دولت در طی ۷ سال گذشته بر میزان واردات این محصول به کشور افزود و وزرای جهاد کشاورزی نیز هیچ برنامه خاصی برای اصلاح زنجیره تامین روغن ارائه نکردند، چون به نظر می‌رسد سود واردات روغن خام همچنان بر تصمیمات مسئولین می‌چربد.
سروی با انتقاد از اقدامات صورت گرفته برای جلوگیری از توسعه تولید دانه‌های خوراکی در کشور تصریح کرد: متاسفانه وارد کنندگان روغن خوراکی هم اکنون نیز می‌توانند به راحتی با دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی اقدام به واردات این محصول از دیگر کشور‌ها کنند و با تبدیل آن به سایر کالا‌ها اقدام به صادرات مجدد آن نمایند.
این کارشناس مسائل کشاورزی بیان کرد: معتقدم دولت باید هر چه سریعتر اقدام به حذف ارز ترجیحی واردات انواع روغن خام کند تا از این راه بتواند مدیریت مناسبتری را بر صنعت روغن کشی کشور داشته باشد تا با برنامه ریزی بهتری بتواند صرفه جویی ۴ هزار میلیارد تومانی را در این عرصه شاهد باشد.
اقدامات کشور‌های دیگر برای خودکفایی در روغن خوراکی چه بوده است؟
وزارت کشاورزی روسیه به منظور بهبود وضعیت تولید دانه‌های روغنی و روغن اقدام به بررسی مشکلات زنجیره تامین این محصولات کرده است. حل مشکلات بازار و خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی دو هدف مهم وزارت کشاورزی روسیه در این بخش خواهد بود.
در این راستا وزارت کشاورزی روسیه موظف به تولید و تکثیر بذور مناسب با اقلیم این کشور برای افزایش سطح زیرکشت دانه‌های شده است. از سویی دیگر این وزارتخانه جهت افزایش ظرفیت کارخانجات تولید روغن نباتی نیز باید اقدام کند.
دولت ازبکستان نیز قصد دارد تا با اجرای برخی از سیاست‌های حمایتی، تولید پنبه دانه و برخی دیگر از دانه‌های روغنی نظیر آفتابگردان را در این کشور افزایش داد. این اقدام دولت در جهت کاهش وابستگی به واردات روغن خام انجام شده است.
اخیرا دولت ازبکستان با حضور کارشناسان، تولیدکنندگان و بازرگانان این کشور اقدام به تشکیل کنفرانس غلات و دانه‌های روغنی در خصوص بررسی وضعیت تولید دانه‌های روغنی در این کشور کرده است. هدف از تشکیل این کنفرانس، بررسی اشکالات کنونی وضعیت تولید این محصولات و برنامه ریزی برای افزایش تولید آن‌ها در سال‌های آینده است.
طبق اعلام موسسه تحقیقاتی DGTR، دولت هند برنامه‌ی بلندمدت برای افزایش درآمد کشاورزان و خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی تا سال ۲۰۳۰ در دستور کار دارد که افزایش تعرفه واردات قدم اول این برنامه است.
استراتژی دولت هند به منظور تامین روغن‌های خوراکی، بهداشتی و صنعتی از طریق تولید دانه‌های روغنی نظیر سویا، کلزا، گلرنگ، آفتابگردان، بادام زمینی، کنجد، خردل، کتان، پنبه، نارگیل خواهد بود.
بر اساس اعلام دولت هند علیرغم عدم افزایش سطح اراضی کشاورزی مخصوص دانه‌های روغنی، اما تولید در واحد سطح این محصولات به دلیل استفاده از بذور جدید بهبود یافته است. انتظار می‌رود با حمایت دولت از تولید بذور جدید و کاهش هزینه‌های تولید، رشد تولید این محصولات با افزایش مناسبی روبرو شود.
چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد مسئولین وزارت جهاد کشاورزی اگر بتوانند توسعه تولید دانه‌های روغنی را در دستور کار قرار دهند علاوه بر تامین روغن خوراکی مورد نیاز کشور شاهد کاهش واردات خوراک دام نیز باشند.
در همین خصوص مهدی سروی، کارشناس مسائل کشاورزی سه راهکار را برای خودکفایی روغن خوراکی مطرح کرد:
۱- کاهش میزان واردات دانه روغنی به ازای هر کیلوگرم خرید داخلی: درحال حاضر کارخانجات داخلی به ازای خرید هر کیلوگرم دانه روغنی داخلی مجوز واردات ۹ کیلوگرم دانه روغنی را دریافت می‌نمایند. این بدان معناست که کارخانجات داخلی تنها موظف هستند ۱۰ درصد نیاز خود را از داخل تهیه نمایند. پیشنهاد میشود میزان واردات مجاز به ازای هر کیلوگرم خرید داخلی کاهش یافته تا کارخانجات داخلی، بخش بیشتری از نیاز خود را از داخل تهیه نمایند.
۲- عدم اختصاص ارز مبادله‌ای به واردات دانه‌های روغنی: اختصاص ارز مبادله‌ای تنها برای محصولاتی توصیه میشود که امکان تولید آن‌ها در داخل کشور فراهم نیست. درحال حاضر به دلیل تفاوت قیمت ارز مبادله‌ای با قیمت ارز آزاد، تخصیص ارز مبادله‌ای موجب کاهش قیمت محصولات وارداتی، به اندازه ۱۵ الی ۲۰ درصد از مقدار واقعی میشود؛ بنابراین در مورد دانه‌های روغنی که لازم است تولیدات داخلی سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهند، اختصاص ارز مبادله‌ای توصیه نمی‌شود.
۳- افزایش تعرفه واردات و تخصیص منابع حاصل از آن به کاهش قیمت محصولات داخلی: یکی از دلایل اصلی که موجب میشود کارخانجات روغن کشی به واردات دانه‌های روغنی مورد نیاز خود تمایل بیشتری داشته باشند، پایین بودن قیمت آن است. درحال حاضر تعرفه واردات دانه‌های روغنی ۱۰ درصد تعیین شده که با توجه به شرایط فعلی می‌توان بر میزان آن افزود.
منبع: رادار اقتصاد
ارسال نظرات