اعتراض کشاورزان به جولان دلالان و خرید ارزان زعفران

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ایران سال‌هاست درآمدهای مورد نیاز برای تامین هزینه‌های بودجه جاری خود را به نفت گره زده و برای رهایی از آن راهكارهای مختلفی را آزموده است. راهكارهایی كه البته پایداری چندانی نداشته و عمدتا بر پایه آینده‌فروشی و استقراض بنا شده است. با این حال به محض ایجاد گشایش برای فروش نفت دوباره همان آش و همان كاسه و ادامه وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی. شكی نیست كه وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای ناشی از فروش نفت باعث بروز مشكلاتی شده است كه ازجمله این مشكلات می‌توان به افزایش پایه پولی به واسطه خلق نقدینگی و استقراض اشاره كرد. در این میان كالاهایی در بخش كشاورزی هستند كه هم ارزآوری مناسبی داشته و هم امكان تولید آن در كشور وجود دارد. طلای سرخ یكی از همین كالاهاست كه حدود 90 درصد زعفران جهان را تامین می‌كند و این در حالی است كه از مجموع هشت‌میلیارد دلار گردش مالی زعفران در جهان تنها 500 میلیون دلار آن نصیب ایران می‌شود. كشاورزان این گیاه اكنون اعتراض دارند چرا با این‌كه زعفران یك كالای استراتژیك صادراتی است از آنها با قیمت پایینی خریداری می‌شود و به گفته خودشان از قیمت‌های جدید اعلام‌شده زیان می‌بینند.
دلالان در همه عرصه‌ها حضور پررنگ دارند. برخی واسطه‌گران گل زعفران را به‌صورت عمده خریداری می‌كنند و با قیمت بالاتر در بازار می‌فروشند اما برخی واسطه‌گران این كالا را به‌صورت عمده به كشورهای همجوار صادر كرده و از این طریق این زعفران‌ها راهی كشورهای دیگر شده و در آنجا با بسته‌بندی‌های جذاب و به‌روز و همچنین با برند آن كشور به پشتوانه تبلیغات و قدرت مانور تبلیغات برندهای فعال در این كشورها، راهی بازارهای جهانی می‌شود. آن طور كه وزارت جهاد كشاورزی در این زمینه اعلام كرده اقداماتی برای مكانیزه شدن صنعت زعفران انجام شده اما ظاهرا این اقدامات كافی نیست.
زعفران در همه جای ایران كشت می‌شود و این‌طور نیست كه مانند گذشته تنها شهر قائنات و مشهد میزبان كشت زعفران باشند. به طوری كه در حال حاضر زعفران در دوسوم استان‌های ایران كشت می‌شود كه عمده استان‌های تولیدكننده آن خراسان‌جنوبی، خراسان‌رضوی، همدان، گلستان، اردبیل، تبریز، اصفهان و كرمان است. هرچند سیاست وزارت جهاد كشاورزی این بوده كه در همه استان‌های ایران زعفران كشت شود اما این وزارتخانه باید به فكر فروش این كالا و همچنین مكانیزه شدن این صنعت نیز باشد؛ موضوعی كه همچنان جای بحث دارد.

اعتراض به ارزانی
كشاورزان اخیرا نسبت به قیمت پایینی كه برای زعفران در نظر گرفته شده اعتراض دارند. آنها معتقدند قیمت این كالا با هزینه‌های مربوط به كشاورزی تطابق ندارد. به‌تازگی فیلمی از یك زمین زعفران منتشر شده كه دام‌های سبك مشغول چرا در این زمین هستند و آن طور كه گوینده در فیلم می‌گوید به دلیل بالابودن هزینه‌های كشت، كشاورز رغبتی برای كشت ندارد. موضوعی كه البته از سوی وزارت جهاد كشاورزی تكذیب و اعلام‌شده زمین‌های زعفران هر 9 سال یك‌بار محصول می‌دهند و فیلمی كه منتشرشده مربوط به یك زمین زعفرانی است كه در آن كشتی انجام نشده و حالت علفزار به خود گرفته است. آن طور كه مقامات وزارت جهاد كشاورزی می‌گویند قیمتی كه برای خرید زعفران از كشاورزان در نظر گرفته شده نرخ سود كشاورز هم در آن لحاظ شده اما زعفران‌كاران معتقدند قیمت‌هایی كه اعلام‌شده با هزینه‌هایشان تطابق ندارد.
زعفران جزو كالاهای خرید تضمینی نیست و طبق قانون وزارت جهاد كشاورزی كالاهای مشخصی را باید برای خرید تضمینی در نظر داشته باشد. گیاهانی مانند گندم، جو، ذرت، پنبه، كلزا، سویا، سیب‌زمینی، پیاز و كالاهای دیگر محصولات كشاورزی است. قیمتی كه اكنون وزارت جهاد كشاورزی اعلام كرده قیمت كارشناسی‌شده برای جلوگیری از زیان كشاورزان است اما كشاورزان معترض هستند و می‌گویند قیمت دو سال پیش به زعفران به‌ازای هر كیلوگرم 16میلیون تومان بود در حالی كه اكنون بین 11 تا 13 میلیون تومان قیمت‌گذاری كردند. این در حالی است كه قیمت كود و كارگر و مواردی از این قبیل بر هزینه‌های تولید افزوده است.

چرا از جیب کشاورز به کشور واسطه یارانه می‌دهیم؟
فرهاد سحرخیز، فعال و صادر کننده صنعت زعفران درباره حمایت دولت از بخش زعفران به خبرنگار ما گفت: چند ماه قبل از فصل برداشت زعفران نمایندگان بخش خصوصی، نمایندگان مجلس و نمایندگان وزارت جهاد کشاورزی جلسات خود را برای بهبود این بازار تشکیل دادند و خوشبختانه به نتیجه‌گیری خوبی هم رسیدیم، اما در زمان اجرا به مشکل برخوردیم. وی تاکید کرد: قیمت یک‌سری نهاده‌ها در بخش کشاورزی رشد بیش از 10برابری داشته و قطعا باید متناسب با رشد هزینه قیمت نهایی آن مشخص شود. سال گذشته زعفران 14میلیون تومان قیمت داشت که دلار بر پایه 14هزار تومان بود. این کالا به ازای هر کیلو هزار دلار صادر می‌شد، اما اکنون دلار دوبرابر شده اما قیمت این کالا به جای هزار دلار 300دلار است و به بیان بهتر به ازای هر کیلو 700دلار یارانه به کشور واسطه از کشاورز و صادر کننده می‌دهیم. سحرخیز با بیان این‌که دولت برای حمایت از بخش زعفران هزار میلیارد تومان در نظر گرفت، تصریح کرد: دولت از بخش زعفران حمایت کرد، اما این حمایت نوشدارو پس از مرگ سهراب شد و به جای این‌که این کمک در شهریور به کشاورزان برسد در پاییز هنوز برخی از آنها نتوانستند به آن دست یابند. این در حالی است که اگر این تسهیلات به‌موقع پرداخت می‌شد و بانک‌ها زودتر نسبت به پرداخت آن توجیه می‌شدند کشاورزان خرد گل را به صورت عمده نمی‌فروختند و قیمت این گیاه کاهش نمی‌یافت. این فعال صنعت زعفران با بیان راهکاری برای حل مشکل کشاورزان زعفران گفت: بورس کالا به منظور واقعی شدن قیمت زعفران ظرفیت مناسبی دارد. در بورس کلا کشف قیمت بر اساس عرضه و تقاضا انجام می‌شود و نسبت به بازارهای سنتی مزایای بهتری دارد. به گفته وی، برای سال آینده باید از امروز برنامه‌ریزی کنیم و انبارهای بورسی می‌توانند جای مناسبی برای کشف قیمت و صادرات باشد. سحرخیز به قیمت کارشناسی شده وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد و گفت: قیمت نگین زعفران اکنون در بازار سنتی حدود 11میلیون تومان است که وزارت جهاد کشاورزی قیمت 13میلیون تومان را در نظر گرفته و بالاتر از نرخ سنتی خرید می‌کند.

برخی کشاورزان از کشت منصرف شدند
مطهر شاهی، یک زعفران‌کار به خبرنگار ما گفت: مشکل اصلی کشاورزان صنعت زعفران این است که دولت جلوی صادرات را گرفته و وزارت جهاد به صورت مستقیم برای خرید اقدام کرده است. وی افزود: سال گذشته، زعفران به دولت فروخته شد و به کشاورزان به جای پول وعده ارائه سهام دادند، اما مدتی بعد دوباره اعلام شد پول را پرداخت می‌کنیم و با وجود گذشت یک‌سال هنوز برخی کشاورزان نتوانستند پول خود را از دولت دریافت کنند. این کشاورز معتقد است دولت به عنوان واسطه‌گر وارد بازار زعفران شده، در حالی که قیمت نهاده‌های تولید رشد 10برابری داشته است. دولت در خریدهایی که انجام می‌دهد مشخص نیست چه زمانی پول را می‌پردازد و برخی کشاورزان به جای کشت زعفران به دلیل این‌که برایشان صرفه اقتصادی ندارد زمین‌هایشان را برای چرای دام رها کردند. شاهی می‌گوید: دولت هر سال به صورت مهندسی قیمت زعفران را کاهش می‌دهد، به طوری‌که در سال گذشته کیلویی 16میلیون تومان خرید و فروش می‌شد امسال بین 11تا 13میلیون تومان کشف قیمت شده است. تعدادی از کشاورزان برای این‌که بتوانند هزینه‌های زندگی‌شان را جبران کنند مجبور به فروش زعفران با قیمت پایین هستند، در حالی که قیمت این کالا، گران به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

دولت مسؤول خرید زعفران نیست
حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی به بررسی مشکلات موجود در تولید و فروش زعفران پرداخت و تصریح کرد: دولت هر زمان به موضوعات مختلف ورود می‌کند بخش خصوصی گلایه می‌کند که چرا اجازه پیشرفت به بخش خصوصی داده نمی‌شود، از این رو وزارت جهادکشاورزی تنها در صورتی به بررسی موضوعات می‌پردازد که قیمت کالا از قیمت کارشناسی شده پایین‌تر بیاید. در بحث زعفران نیز وزارت جهادکشاورزی با این استدلال به موضوع ورود و مداخله کرده است. زینلی با بیان این‌که وزارت جهادکشاورزی به عنوان حامی به بحث زعفران ورود کرده است، تصریح کرد: در سال جاری شورای‌ملی زعفران جلسه‌ای با صادرکنندگان این کالا و نمایندگان شهرهای تامین‌کننده زعفران در ایران برگزار کرد و مصوب شد این کالا با قیمت مشخصی از کشاورزان خریداری شود. وزارت جهاد کشاورزی هم فرش قرمزی برای آنها پهن کرد تا نظر شورا و تشکل این بخش به کرسی بنشیند و در این راستا هزار میلیارد تومان تسهیلات با نرخ 15درصد را در اختیار بخش زعفران قرار داد، اما متاسفانه بر خلاف حمایت‌های دولت، تشکل‌های زعفران به بهانه‌های مختلف تعهدات خود را انجام ندادند.

تشکل‌ها به تعهداتشان عمل نکردند
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهادکشاورزی ادامه داد: زمانی که تشکل‌ها برای خرید زعفران ورود نکردند قیمت زعفران کاهش یافت. هر سال بر اساس نظرات بخش خصوصی و نماینده شهرهای تامین‌کننده زعفران در ایران تیم کارشناسی وزارت جهاد کشاورزی جلسات خود را با آنها تشکیل می‌دهد و پس از بررسی‌های مختلف قیمت نهایی آن اعلان می‌شود. اکنون برخی کشاورزان نگران این هستند که از کشت امسالشان زیان ببینند، اما اگر آنها کالاهایشان را نگه دارند قطعا می‌توانند با قیمت بالاتری به بخش خصوصی بفروشند و وزارتخانه هم در حال رایزنی برای ساماندهی این بازار است.
وی با اشاره به این‌که شرایط جوی و آب و هوایی حکایت از کاهش کشت زعفران امسال دارد، گفت: مهم‌ترین مشکل ما در بخش زعفران دلالانی هستند که گل زعفران را می‌خرند و آن را با قیمت بالاتر در بازار می‌فروشند. گل‌هایی که کیفیت بالایی دارند با قیمت بالا در بازار فروخته می‌شود و گل‌های بی‌کیفیت را با قیمت پایین با تخفیف زیاد عرضه می‌کنند.
این مقام مسؤول در وزارت جهادکشاورزی به ویدئوهایی در فضای مجازی مبنی بر ورود دام‌ها در زمین‌های زعفران اشاره کرد و گفت: زمین‌های کشاورزی زعفران حدود 9سال زیر کشت می‌روند و در همین مدت باید استراحت کنند. از این رو تولیدکنندگان عمده زعفران چند زمین در اختیار دارند و به قول معروف پرورش گیاه را جابه‌جا می‌کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد زمین به قول معروف حالت علفزار به خود می‌گیرد و فیلمی که در شبکه‌های اجتماعی از ورود دام به این زمین‌ها منتشر شده مربوط به زمین‌های زعفرانی است که زیر کشت نرفته است.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهادکشاورزی با تاکید بر این‌که سال‌ها فریاد زدیم که مشکل بخش زعفران مکانیزه نشدن این صنعت است، تصریح کرد: اگر می‌خواهیم زعفران به عنوان برند در جهان شناخته شود باید به سمت مکانیزه شدن این صنعت برویم.

حداقل قیمت زعفران 11میلیون تومان است
وی به مشکل کشاورزان اشاره کرد و افزود: شیوع ویروس کرونا باعث شده برخی دهیاری‌ها و دستگاه‌ها اجازه انتقال گل به شهرهای دیگر را ندهند و این موضوع هزینه‌های مربوط به کارگر را افزایش داده است. از این رو وزارت جهاد کشاورزی ورود کرده به طوری که قیمت زعفران برای دولت جذابیت نداشته باشد و کشاورز هم زیان نبیند و سود حداقلی عایدش شود. قیمت پوشال زعفران 11میلیون و نگین آن 13میلیون در نظر گرفته شده است؛ در حالی که برخی شرکت‌های بخش خصوصی وعده دادند زعفران با کیفیت خوب را با قیمت 14تا 15میلیون در هر کیلوگرم خریداری خواهند کرد. زینلی به میزان تولید و صادرات زعفران ایران اشاره کرد و گفت: به طور متوسط 500تن تولید زعفران در ایران داریم که در سال گذشته 280تن آن در سبد صادراتی قرار گرفت و طبق برنامه‌ریزی در امسال قصد داریم 320 تن از این کالا صادر شود. البته این در شرایطی است که کرونا، حمل و نقل و مسائلی از این قبیل سد راه صادرکنندگان نشود. وی به قاچاق پیاز زعفران هم پرداخت و تصریح کرد: اکنون برخی کشورها مانند هلند به فناوری‌های بزرگی دست پیدا کردند که با استفاده از یک پیاز می‌توانند اقدام به تکثیر آن کنند، در نتیجه کشت انبوه پیاز غیراقتصادی و غیرمعقول خواهد بود. ایران هم اکنون می‌تواند طی یک‌سال پیاز عاری از ویروس تولید کند. آن چیزی که زعفران ایران را سرپا نگه می‌دارد تلاش برای کاهش هزینه‌های تولید و رقابت با کشورهای دیگر است و امیدواریم با همکاری بخش خصوصی، زعفران را به عنوان یک کالای ایرانی عرضه کنیم.

منبع: جام جم