روی ناخوش به برجام

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محسن کلامی؛ جو بایدن، رئیس‌جمهور تازه بر مسند نشسته ایالات متحده در روز‌های اخیر نخستین سخنرانی خود درباره سیاست خارجی این کشور را از زمان به ‌قدرت رسیدن، ایراد کرد که واکنش‌های بسیاری به‌ دنبال داشت. چگونگی بازگشت آمریکا به توافق برجام از موضوعاتی بود که به ‌ویژه محافل سیاسی داخل کشور انتظار داشتند حداقل اشاره‌ای به آن در صحبت‌های بایدن بیابند که چنین نشد. این موضوع رایزنی‌هایی را به‌همراه داشت که باید به‌شکل ویژه به آن  پرداخته شود.  

درمقطع کنونی چنین به‌نظر می‌رسد که ایالات‌ متحده همچنان برای شکل‌دهی به سیاست مطلوب خود درقبال ایران و برجام در حال بررسی است و نیاز به هماهنگی بیشتری با شرکای اروپایی خود دارد، چراکه برخلاف ترامپ که به‌هیچ‌وجه قائل به مشورت نبود، بایدن روی حمایت آلمان، انگلستان و فرانسه حساب ویژه‌ای باز کرده است.

نکته دیگری که باید مدنظر قرار گیرد، محدودیت‌های راهبردی پیرامون اظهارنظر درباره برجام است؛ به این معنی که در شرایط کنونی هر نوع موضع‌گیری بایدن مستلزم پذیرش تعهداتی است که می‌تواند برای ایالات‌متحده دردسرساز شود و محدودیت‌هایی را برای این کشور به ‌وجود آورد.

بایدن ترجیح داد به مسائل حیاتی آمریکا در حوزه سیاست خارجی از قبیل کیفیت روابط با چین و روسیه بپردازد که از اولویت اساسی‌تری برای این کشور برخوردار است و فعلا از اظهارنظر درباره برجام و نحوه تعامل با ایران صرف‌نظر کرد. او اگرچه دراین سخنرانی قصد نداشت زمینه‌ساز دلسردی عربستان شود، اما از طرف دیگر نمی‌خواهد خطای استراتژیک ترامپ را تکرار کند که به عربستان سلاح فروخت و منافع نظامی را به کشتار مردم یمن ترجیح داد. بایدن قصد ندارد از جنایتی که در یمن درحال وقوع است حمایت کند.

باید به این نکته هم توجه کرد که تفاوت‌های سیاست‌ ورزی در ترامپ و بایدن سبب می‌شود رئیس ‌جمهور جدید ایالات‌ متحده با طمأنینه بیشتری نسبت به موضع‌گیری درباره برجام عمل کند. ترامپ بازرگانی بود که کارنامه سیاسی روشنی نداشت، اما بایدن بیش از ۴۰ سال در صحنه سیاسی این کشور فعالیت کرده‌ است و می‌داند در حوزه‌های راهبردی مانند برجام چگونه باید برخورد کند.

او با وجود اینکه به‌ خوبی از اهمیت ایران در معادلات خاورمیانه‌ای ایالات‌ متحده آگاه است، اما می‌خواهد نشان دهد عجله‌ای برای بازگشت به برجام ندارد. بایدن نمی‌خواهد مانند ترامپ با موضع‌گیری‌های ساختارشکنانه، منافع حیاتی آمریکا را به خطر بیندازد.

ازسوی دیگر برخی معتقدند ایران و ایالات ‌متحده بی‌سر و صدا درحال پیش بردن روند مذاکرات برای بازگشت به برجام هستند درحالی ‌که باید گفت قرائنی برای اثبات وجود مذاکره نهانی میان دوطرف در دست نیست و نباید شرایط کنونی را همانند وضعیتی که به مذاکرات مسقط انجامید، دانست.

موضوع این است که بحران کرونا به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های دولت آمریکا تبدیل شده؛ شیوع این ویروس بیش‌ از ۴۰۰ هزار آمریکایی را به کام مرگ کشیده ‌است و بیکاری کم ‌سابقه‌ای به ‌دنبال داشته که دولت ایالات‌ متحده می‌کوشد با تزریق منابع جدید، بر چالش‌های پدید آمده فائق آید، اما این بدان معنی نیست که ابتکار عمل در حوزه سیاست خارجی به ‌ویژه درباره ایران از بایدن سلب شده باشد، چراکه ترکیب جدید تیم سیاست‌خارجی او نشان می‌دهد اولویت‌بندی‌های حساب‌ شده‌ای برای حل ‌وفصل مشکلات این کشور در حوزه روابط خارجی طراحی شده است؛ از شکل‌ دهی روابط با چین و روسیه گرفته تا عربستان، ایران و اسرائیل.

محسن کلامی - کارشناسی ادبیات دانشگاه تهران

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.