اصل اختلاف در دولت‌ها سر لحاف ملا است/ آیت‌الله هاشمی در دولت خودش انتقادپذیر نبود/ رئیسی به دلیل اینکه مردمی بودن بهتر است در قوه قضائیه بماند/ زمان استعفای ظریف در موقع سفر بشار اسد مناسب نبود/ با سیاست فرهنگی دولت خاتمی مشکل داشتم/ روحانی مردی خوش‌فکر است! +فیلم

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو،زهرا مهران راد در بخش اول گفتگو با علی مطهری وی علی رغم آنکه وجود شورای نگهبان را برای کشور لازم می دانست اما معتقد بود،دخالت در مسائل جزئی از طرف این نهاد، جامعه را به سمت تملق و چاپلوسی می‌برد وی همچنن ضمن تاکید بر اینکه در صورت عدم تایید صلاحیتش  توسط شورای نگهبان با نظام قهر نخواهد کرد یادآور شد: همه ما باید تلاش کنیم تا مردم در انتخابات خرداد 1400حضور حداکثری پای صندوقهای رای داشته باشند؛ مطهری همچنین در مورد نحوه تعامل ایران با همسایگانش معقد بود:اساسا ما در سیاست برخوردی و رفتاری خود با همسایگان مان از جمله عربستان طوری رفتار کردیم که این کشور به اسرائیل نزدیک شد، مواردی مانند تسخیر سفارت عربستان، آتش سوزی در کنسولگری آن‌ها در مشهد همگی آن‌ها را ترساند و به سمت رژیم صهیونیستی سوق داد، طبیعتا وقتی آن‌ها از ما به عنوان همسایه خود بی مهری می‌بینند به سمت آمریکایی‌ها می‌روند و حتی از ترس حضور ایران در منطقه سالانه میلیون‌ها دلار سلاح از آمریکا خریداری می‌کنند این در حالی است که اصل اولیه در اسلام ایجاد اتحاد اسلامی بین کشورهاست.

در بخش پایانی گفتگو با مطهری از چگونگی ایجاد یکپارچه دولت احتمالی او تا  بستر سازی برای ایجاد  رابطه با شرق و همچنین خنثی سازی یا مهار تحریم ها گفتیم و شنیدیم که مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:

** آمریکای بایدن و ترامپ متفاوت است/ اما اگر فکر کنیم دولتی در آمریکا روی کار می آید که با ما روابط دوستانه داشته باشد، محال است

دانشجو: آیا آمریکای بایدن و ترامپ را متفاوت می بینید؟
مطهری: بله. اینها بالاخره هر کدام شان آدم هستند نه ماشین. به طور کلی اگر تصور کنیم هر رئیس جمهوری در آمریکا روی کار بیاید روابط دوستانه با ایران برقرار خواهد کرد چنین چیزی امکان ندارد. مشکل اصلی آنها با ما مسئله فلسطین و اسرائیل است و هر دولتی که در آمریکا روی کار بیاید اوضاع همین است.

**تیم بایدن نظر تندی در مورد ایران ندارد/ جمهوری اسلامی باید از چنین فرصت هایی حداکثر استفاده را ببرد

دانشجو: روحانی مدعی شد مذاکرات برجام بین آمریکا و اسرائیل شکاف ایجاد کرد، آیا این موضوع را تایید می کنید؟
مطهری: بله این ادعا تا حدی درست است در مقاطعی افرادی در تیم آمریکا بوده اند که در مقابل اسرائیل از ایران طرفداری کردند مثلا رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران متهم به مخالفت با اسرائیل و طرفداری از ایران است و خیلی از سناتورها معترض بودند که چرا چنین شخصی توسط بایدن در چنین جایگاهی قرار گرفته است.

تاکید می کنم که افراد به دلیل شخصیت شان با یکدیگر متفاوت اند. تیمی که همراه بایدن است نظر تندی در مورد ایران ندارد حتی یک مشاور خانم دارد که ایرانی و محجبه است بالاخره ما نیز باید از این فرصت ها استفاده کنیم. البته ترامپ در تاریخ آمریکا یک استثنا و یک موجود عجیب بود خیلی ها معتقدند.

دانشجو: خیلی ها معتقدند ترامپ در سیاست های رفتاری با سایر روسای جمهور متفاوت بود اما اساسا در عملکرد تفاوتی با سایر آنها نداشت.

مطهری: نه این طور نبود به هر حال از زمان تصویب برجام تا دو سالی که این توافق نامه اجرا شد ما رشد اقتصادی خوبی داشتیم تورم مهار شد و پایین آمد البته کارشکنی هایی هم صورت گرفت و تحریم هایی اضافه شد که برخی از آنها حقوق بشری و یا مربوط به موضوعات گروگان گیری بود و ارتباطی با برجام نداشت. البته همان طور که پیش تر گفتم ما هرگز نباید انتظار داشته باشیم دولتی طرفدار ایران در آمریکا روی کار بیاید و تازه آن موقع تصمیم به برقراری ارتباط بگیریم اما به طور کلی اگر ما از شرایط خاص فعلی خارج شویم و آمریکایی ها هم تحریم ها را بردارند و به برجام برگردیم به نظرم وقت مناسبی است که رابطه با آمریکا را از سر بگیریم.

**خنثی سازی تحریم ها به موازات رفع آنها باید در دستور کار قرار گیرد

دانشجو: به نظرتان در شرایط فعلی خنثی سازی تحریم ها در اولویت است یا رفع آنها؟

مطهری: در گزارشی که اخیرا می خواندم آمار خطرناکی دیدم و آن این بود که هشتاد درصد مبادلات تجاری کشورمان تنها با شش درصد کشورهای دنیا صورت می گیرد که این خیلی خطرناک است یعنی اگر آنها روابط شان با ایران خراب شود ما با مشکلات زیادی مواجه می شویم در حالی که ما باید روابط خود را با کشورهای زیادی گسترش دهیم. گسترش روابط و ترمیم ساختار اقتصادی و تقویت بخش خصوصی ارتباطی به تحریم ندارد ما باید هم زمان هم به دنبال رفع تحریم باشیم و هم به دنبال خنثی سازی آن.

یک مسئله مهم در این مسیر آن است که شما هر چه قدر هم خنثی سازی کنید و هر مقدار هم که تولید را بالا ببرید وقتی نمی توانید پول کالاهای صادراتی خود را دریافت کنید چه فایده ای دارد؟ وقتی هیچ بانکی حتی بانک های عراقی و ترکیه پول ما را از ترس آمریکایی ها نمی دهند حالا هی تولیدات را بالا ببریم. اساسا برای خنثی سازی و درآمدزایی نیاز به صادرات داریم.

دانشجو: آیا طرحی در این خصوص (خنثی سازی تحریم) در نظر دارید؟

مطهری: بله. ما کمیته اقتصادی داریم و در حال بحث هستیم اما اینکه یک طرح ویژه داشته باشم که معجزه کند خیر چنین نیست. به نظرم باید فرض را بر این گرفت که تحریم ها همیشه هست و به دنبال بالا بردن فرهنگ کار در کشور باشیم و از سوی دیگر به شدت به دنبال رفع آنها (تحریم ها) باشیم. اساسا مثل حدیثی است که امیرالمومنین علیه السلام فرمودند که طوری زندگی کنید که انگار فردا از دنیا می روید و از طرف دیگر طوری زندگی کنید که انگار همیشه زنده اید.

دانشجو: در مواردی عنوان کردید مسیر درستی در سیاست خارجی در حال طی شدن بود که برخی نهادهای داخلی آن را منحرف کردند در این خصوص بیشتر توضیح دهید.

مطهری: در خصوص برجام چنین چیزی صحت دارد واقعا بخشی از حکومت ما مایل نبود که چیزی تحت عنوان برجام شکل بگیرد و برجام را خیانتی می دانستند که بدون اجازه رهبری به تصویب رسیده بود در حالی که اصلا چنین چیزی نبود این موضوع تا حدی گسترش یافت که مذاکره کنندگان را خائن معرفی کردند و کارشکنی هایی در این مسیر انجام شد و همین موارد در کنار یکدیگر باعث شد تا ما نتوانیم از همان میزان امتیازاتی که می توانستیم هم در برجام استفاده کنیم.به اعتقاد من اگر کل نظام یکپارچه و هم صدا بود بیشتر می توانستیم از مواهب برجام استفاده کنیم.

**پوشش کمیسیون های ویژه در زمان بررسی برجام توسط صدا و سیما سیگنال منفی به طرف های مقابل برای سرمایه گذاری در ایران داد

دانشجو: اما چیزی که وجود دارد در مسیر اجرای برجام همه تعهدات از طرف ایران انجام شد حتی به گفته وزیر امور خارجه کشورمان در برخی موارد خطوط قرمز مدنظر رهبری نیز رعایت نشد.
مطهری: خط قرمزهایی که می گویید رهبری تعیین کردند درست است اما همیشه روال بر این است که رهبر ایده آل ها را بیان می کند اساسا ویژگی رهبری این است که افق و آرمان های دور را بگوید ولی خودشان هم می دانند که برخی از آنها اجرا شدنی نیست لذا ایشان هم قبول می کنند که وزیر می گوید زور ما تا همین جا بیشتر نرسید این در حالی است که در این مسیر خیلی مخالفت ها صورت گرفت و حتی در مجلس نهم زمانی که برجام در کمیسیون ویژه در حال بررسی بود تمام این حرف و حدیث ها از صدا و سیما به طور کامل پخش شد.

در بخشی از این سخنان آمده بود کدام آدم عاقلی در این شرایط در ایران سرمایه گذاری می کند متاسفانه همان طور که گفتم اینها پخش شد و به طرف مقابل سیگنال منفی برای سرمایه گذاری در ایران داد.

یا اینکه شرکت های آمریکایی را از حضور در ایران منع کردیم خب آمریکایی ها هم وقتی دیدند منافعی ندارند از برجام خارج شدند البته این را هم بگویند اشتباهاتی هم از طرف مقابل وجود داشت این افراد تصور کردند که برجام تمام شده و به نتیجه رسیده و از این رو روابط خوبی با چین برقرار نکردیم و حتی به سفر رئیس جمهور این کشور به ایران چندان بها ندادیم.

**تغییرات رابطه با شرق را به شرط برقراری هم زمان رابطه با غرب چیز بدی نمی دانم

به اعتقاد من همواره باید بین سیاست با غرب و شرق توازن وجود داشته باشد مثلا سند جامعی که بین ایران و چین امضا شد خیلی خوب است البته 25 ساله بودن آن برای من جای سوال دارد و نکته ابهام آمیز دیگر در خصوص آن این است که اگر بنا باشد ما نفت خود را به چین عرضه کنیم و در مرحله ای که چین نخواست به کشور دیگر بدهیم اینها دست ما را خواهد بست اما فی النفسه تغییرات رابطه با شرق را چیز بدی نمی دانم به شرطی که با غرب نیز رابطه داشته باشیم. همچنین با قدرت های اقتصادی دیگر مثل هند، مالزی و تایلند نیز باید روابط خوبی داشته باشیم تا خودمان را وابسته یا محدود به یک یا چند کشور نکنیم.

دانشجو: شما می گویید دولت روحانی که موسوم به دولت امنیتی ها بود با نفوذ خاص خود نتوانست یکسری موانع را از سر راه خود کنار بزند و از مواهب برجام بهره مند شود در صورتی که خودتان دولت تشکیل دهید چه طور این موانع را کنار خواهید زد؟

مطهری: به نظرم ایجاد یکپارچگی کاری شدنی است روحانی خیلی جاها عقب نشست مثلا اولین عقب نشینی را در انتخاب وزرا انجام داد یا مثلا سپاه جاهایی ورود پیدا می کرد و در مسائل مربوط به منطقه فکر می کرد می تواند کاری انجام دهد در حالی که این روند باید از طریق رئیس جمهور هماهنگ می شد اینکه بگویند ما از جای دیگری دستور می گیریم درست نیست هر کشوری تنها یک دولت دارد و اگر لازم باشد با یک جای دیگر هماهنگ شود این وظیفه به عهده رئیس جمهور است.

دانشجو: مشخصا سپاه قدس؟

مطهری: بله سپاه قدس.

**هم زمانی استعفای ظریف با سفر بشار اسد به ایران اتفاق مناسبی نبود/ هماهنگی بین نهادهای مختلف در کشور از طریق رایزنی و گفتگو با رهبری قابل حل است

دانشجو: آیا از منتقدین عملکرد سردار سلیمانی بودید؟

مطهری: خیر. سردار سلیمانی اتفاقا روابط نزدیکی با ما داشت اما به اعتقادم اتفاقاتی شبیه آنچه در سفر بشار اسد به ایران رقم خورد و بی اطلاعی دولت و وزارت خارجه چندان رویه درستی نبود.

دانشجو: استعفای ظریف در آن زمان به نظرتان کار درستی بود؟

مطهری: به عنوان اعتراض خوب بود.

دانشجو: آیا دستاورد عملکرد بشار اسد به ایران را به حاشیه نبرد؟

مطهری: اینکه هم زمان با سفر بشار اسد وزیر خارجه استعفا داد اتفاق خوبی نبود شاید اگر می گذاشت مثلا 20 روز بعد چنین اقدامی انجام می داد بهتر بود اما به هر حال او هم معترض بود.

دانشجو: از سوال اصلی خود فاصله نگیریم آیا شما در صورت تشکیل دولت توان ایجاد یکپارچگی بین نهادهای مختلف را خواهید داشت؟

مطهری: به نظرم سخت است اما شدنی است یکی از مواردی که در این مسیر همراهی ندارد صدا و سیماست آنها کار خود را انجام می دهند و اگر رئیس جمهور حرفی انتقادی بزند صدا و سیما آن قسمت را که دوست ندارد حذف می کند به نظرم این مشکلات از طریق گفتگو با رهبری حل شدنی است.

دانشجو: الان کابینه ای برای تشکیل در ذهن دارید؟
مطهری: بله هست اما درست نیست که دراین مقطع بگویم. من معتقدم که در یک کابینه ایده آل همه نیروهای خوب از همه طیف ها اصولگرا اصلاح طلب و خارج از اینها باید کنار یکدیگر حضور داشته باشند اگر یک فرد اصلح سنی باشد و یا یک خانم اما توانمند چه ایرادی دارد که از او نیز در کابینه استفاده کنیم من هم معتقد بودم اگر احمدی نژاد یک وزیر خوب داشت روحانی باید از او استفاده می کرد حتی به روحانی پیشنهاد دادم که سمت معاون اولی خود را به قالیباف بدهد.

دانشجو: به نظرتان این روند (حضور طیف ها مختلف در یک کابینه) عملی است؟

مطهری: بله عملی است رئیس جمهور باید یک اقتداری داشته باشد که این نیروها را کنار هم جمع کند.

**وجود افراد از طیف های مختلف در یک کابینه احتمال کارشکنی و نقد به دولت ها را کاهش می دهد

دانشجو: طیف بندی در دولت ها زیاد است مثلا می گویند نوبخت یک طیف است جهانگیری یک طیف دیگر آیا جمع شدن آنها کنار هم امکان پذیر است؟

مطهری: در ایران این طور نیست که گروه های سیاسی با یکدیگر اختلافات جدی در مبانی فکری و اصولی داشته باشند اختلافات جزئی است اصلاح طلبان در نظرات مربوط به آزادی بیان مطالبی دارند و اصولگراها نیز تعصبی بر موضوع ولایت فقیه دارند اما اصل قضیه برای هر دوی آنها ورود به قدرت است. شما وقتی از گروه های مختلف در دولت خود نماینده داشته باشید کارشکنی ها و انتقادات به حداقل می رسد.

دانشجو: در برخی کنش های سیاسی شما برخی اوقات تندی هایی دیده می شود آیا اصولا فردی عصبانی محسوب می شوید؟

مطهری: من خیلی فرد خونسری در مقابل حملات هستم به یاد دارم زمانی از عماد افروغ برای حضور در مجلس نهم دعوت کردم و آقای افروغ گفت من در مقابل این حجم از حملات از کوره در می روم و مثل تو خونسرد نیستم.

دانشجو: در خصوص حاشیه دانشگاه شهیدبهشتی بگویید.

مطهری: آن حاشیه نیز شوخی بود که رسانه هایی مثل شما بزرگش کردید و به آن دامن زدید.

دانشجو: نظر خود را در مورد اسامی زیر بگویید. آیت الله هاشمی رفسنجانی.

مطهری: فردی حکیم و دور اندیش و معتدل.

دانشجو: اوایل دهه هشتاد تمایلی به حضور ایشان در انتخابات نداشتید اما سال 92 نظری کاملا متفاوت پیدا کردید و از او برای حضور در انتخابات دعوت کردید. دلیل این تغییر رویه 180 درجه ای چه بود؟

مطهری: شهید مطهری همواره یک تزی داشتند که روحانیت نباید در پست های اجرایی دولتی وارد شوند بلکه باید کار خود را انجام دهند و در کنار مردم باشند و در همین مسیر بر عملکرد دولت ها نظارت کنند و در صورتی که خودشان مسئول گوشت و مرغ و ارتزاق مردم باشند به صلاح کشور نیست در طول تاریخ شیعه نیز این رویه همواره وجود داشته و روحانیت همیشه در کنار مردم و در مقابل حکومت ها بوده اند. ایشان (شهید مطهری) معتقد بود حتی در جمهوری اسلامی نیز این رویه باید ادامه یابد.

به دلیل تبعیت از همین طرز تفکر در دهه 80 تمایلی به حضور هاشمی به عنوان رئیس جمهور نداشتم چون اساسا او در دو دولت قبلی به دلیل اینکه کشور تازه از جنگ خارج شده بود خیلی روحیه انتقادپذیری نداشت شاید هم به واسطه اینکه برای سازندگی کشور خیلی عجله داشت حوصله بحث های سیاسی را نداشت با این شرایط تمایلی به حضور او به عنوان رئیس جمهور در آن سال ها نداشتم.

دانشجو: در سال 92 چه شد که از او برای حضور در انتخابات دعوت کردید؟

مطهری: سال 92 شرایط کشور خیلی ویژه بود بعد از احمدی نژاد اوضاع کشور به هم ریخته بود و از آنجا که در تز شهید مطهری آمده بود روحانیت مگر در شرایط اضطرار و شرایط خاص می توانند در عرصه اجرایی حضور پیدا کنند و از آنجا که کسی مثل هاشمی نمی توانست اوضاع را جمع کند از او برای حضور در انتخابات دعوت کردم.

دانشجو:سیدمحمد خاتمی.

مطهری: روحانی روشنفکر و خوش اخلاق.

دانشجو: در سال 76 تا 84 انتقاداتی به خاتمی داشتید.

مطهری: بله برخی از اصلاح طلبان در مسائل فرهنگی دید بسیار بازی دارند مثلا اینکه حجاب باید اختیاری باشد ضمن اینکه من برخی سخت گیری ها را قبول ندارم چون معتقدم زمان شاه نیز اختیاری بودن حجاب به عریانی منتج شد لذا گاهی با سیاست های فرهنگی آنها زاویه داشتم اما به اعتقاد من مسائلی چون آزادی بیان یا مطرح کردن بحث قتل های زنجیره ای با مردم که در زمان خاتمی اتفاق افتاد از عملکردهای مثبت او محسوب می شود.

دانشجو: علی لاریجانی.

مطهری: انسانی معتدل، عاقل و فهمیده.

دانشجو: اگر تایید صلاحیت شوید با او رقابت می کنید.

مطهری: صددرصد (باخنده).

دانشجو: آیا لاریجانی توصیه ای در مورد کاندیداتوری شما نداشت؟

مطهری: اصلا خبر نداشت.

دانشجو: بعدا که اعلام شد چه طور؟

مطهری: کلی شوخی می کنیم با هم. (باخنده) به او می گویم نگران نباش بالاخره در دولت خودم یک پستی هم به تو می دهم در مجموع برای مجلس رئیس خوبی بود هرچند که یک جاهایی به نحوه ریاست او انتقاد داشتم. مثلا به حضور او در شورای سران قوا چون معتقد بودم شورای سران باید موقت باشد و ادامه دار بودن آن منجر به دور زدن مجلس می شود.

متاسفانه گاهی لاریجانی تابع دستوراتی بود که از بیرون به مجلس داده می شد و من به او می گفتم شما باید جایگاه مجلس را حفظ کنید اگر مجلس مصر است که کسی را استیضاح کند نباید تماس هایی از دفتر رهبری مانع این اقدام شود تازه اینکه نمی دانیم آیا این مخالفت نظر خود رهبری بوده است یا کسی در دفتر او چنین نظری دارد. من نیز معتقدم اگر برایمان مسجل بود و یا دست خطی از رهبری دیده بودیم قضیه فرق می کرد در این مسائل به ویژه با لاریجانی اصطکاک هایی داشتیم.

دانشجو: حسن روحانی.

مطهری: مرد خوش فکر و کم مقاومت.

**روحانی منهای داستان بنزین کارنامه متوسطی داشت

دانشجو: به نظر شما آقای روحانی در این هشت سال رئیس جمهور خوبی بود؟

مطهری: من به عقب نشینی های او منتقدم به نظر من استقامت در برابر دخالت ها در امور دولت به معنی متلک گفتن نیست بلکه باید عملا ایستاد و امور را اصلاح کرد البته باید به شرایط او در این سال ها نیز توجه کرد.

به نظرم دوره اول روحانی در مجموع بد نبود در 4، 5 سال اخیر نیز حوادث طبیعی که در دوران او رخ داد زیاد و بی سابقه بود یا پدیده ای مثل ترامپ و تحریم هایی که در سه سال اخیر توسط او به ایران تحمیل شد در 42 سال پس از پیروزی انقلاب بی سابقه بود. بعد هم که موضوع کرونا با توجه به مجموعه این حوادث البته منهای داستان بنزین به نظرم روحانی کارنامه ای متوسط داشت اما بنزین معدل او را پایین آورد موضوع بنزین به اعتقاد من یک اشتباه بزرگ عملکرد او بود و تاریک ترین نقطه تاریخی دولت یازدهم و دوازدهم مسئله بنزین بود.تعجب آور این بود که یک دولت در موضوع تغییر نرخ بنزین این طور عمل کرد آن هم در یک زمان نامناسب و آن هم با این شیوه اجرا و بعد هم شیوه برخورد با معترضین بود. اینکه عنوان شود در جمهوری اسلامی عده زیادی کشته شدند اصلا بازخورد مناسبی ندارد.

دانشجو:ابراهیم رئیسی.

مطهری: فردی بسیار خوش برخورد و مردمی که راحت با مردم حرف می زند و بین آنها حاضر می شود.

دانشجو: در سال 96 چرا فکر می کردید روحانی از رئیسی بهتر است؟

مطهری: فکر می کردیم او در برابر محدودیت هایی که برخی نهادها ایجاد می کنند بهتر ایستادگی می کند اما در عمل چنین نشد.

دانشجو: با آنچه در طول این سال ها رخ داد آیا باز هم اگر به سال 96 برگردید معتقدید روحانی انتخاب بهتری بود؟

مطهری: به نظرم برجام با وجود روحانی تا مراحلی جلو رفت و اگر آن موانع پیش نمی آمد بهتر پیش می رفت البته نه از جهت موضوعات رقابتی بلکه به طور کلی در دیدگاه کلان به نظام جمهوری اسلامی معتقدم اگر آقای رئیسی همان قوه قضائیه را جلو ببرد خیلی بهتر است چون ایشان یک تحولی در قوه ایجاد کرده هر چند هنوز جای کار در این قوه وجود دارد به اعتقاد من هنوز هم رفتار با منتقدین مناسب نیست و می خواستم این مسئله را در فرصت مناسبی شخصا به گوش آقای رئیسی برسانم که مثلا حرفی که یک فرد در کشور زده و توهین به فلان مسئول محسوب می شود بررسی کنید و ببینید در چه محلی بوده ؟ چند نفر آن را شنیده اند این قدر مسائل را بزرگ نکنید تا یکی جمله ای در انتقاد به عملکرد نظام می گوید به او انگ اقدام علیه امنیت ملی نزنید اینها هنوز ادامه دارد و به نظرم روش درستی نیست و امیدوارم با درایت آقای رئیسی حل و فصل شود.

دانشجو: حرف پایانی.

مطهری: حرف خاصی ندارم به نظرم در این دوره مشارکت بالا و حضور مردم از اهمیت ویژه ای برخوردار است چون کشور در شرایط خاصی به سر می برد و این حضور پیام مهمی را به دنیا مخابره خواهد کرد هر چه مشارکت بالاتر باشد فارغ از اینکه چه کسی انتخاب می شود تاثیر مثبتی بر معیشت مردم و شرایط کشور خواهد داشت.