بی‌آبی؛ معضل جدی دشتستان / حل مشکل در گرو تکمیل سد دالکی!

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو، هانا چراغی؛* چند سالی می‌شود که استان بوشهر به دلیل کاهش میزان بارندگی و ذخیره ناکافی آب سد‌ها با مشکل کم‌آبی و کمبود میزان آب شرب مواجه شده و مشکلاتی را برای مردم این منطقه به وجود آورده است.

با توجه به اینکه مسئله کم‌آبی بوشهر به بحرانی جدی تبدیل شده، در فصل تابستان که هوای بعضی مناطق این استان تا ۵۰ درجه گرم می‌شود این مشکل باعث قطعی چند روزه آب هم می‌شود و شرایط را برای مردم سخت‌تر می‌کند؛ البته نباید این موضوع را نادیده گرفت که منابع آب شیرین این استان محدود هستند و معمولا از استان‌های همجوار (فارس و کهگیلویه و بویراحمد) تامین می‌شوند.

با اینکه بسیاری از مناطق کشورمان با مشکل کم‌آبی مواجه هستند، اما مشکلات بی‌آبی این استان به اندازه‌ای جدی است که بوشهر را به عنوان پرتنش‌ترین منطقه از لحاظ کمبود منابع آبی می‌شناسند و منابع آب زیرزمینی موجود در آن هم به دلیل برخی بی تدبیری‌ها در حال از بین رفتن هستند و انتقال آب از استان‌های همجوار راهکاری دائمی نیست.

درست نیست که مشکل کم‌آبی استان بوشهر را محدود به نبود منابع آبی و مشکلات تامین آب از منابع استان‌های همجوار بدانیم و شواهد نشان می‌دهد که فرسودگی لوله‌های سیستم آبرسانی در شهر‌ها هم یکی از مشکلات اساسی در این بخش هستند که نیاز به تعویض و بروزرسانی دارند، اما متاسفانه توجه چندانی به این مسئله نشده و عزم جدی از سوی مسئولان برای رفع آن دیده نمی‌شود.

بی‌آبی دشتستان!

دشتستان، یکی از شهرستان‌های بوشهر است که به شدت با مشکل بی‌آبی مواجه است؛ با اینکه دشتستان جزو پرجمعیت‌ترین مناطق این استان بوده و دارای زمین‌های زراعی و کشاورزی بسیاری است، به دلیل کمبود منابع آبی به خشکسالی روی آورده و این خشکسالی، امرار معاش بسیاری از ساکنان این شهرستان را به خطر انداخته و منجر به در معرض نابودی قرار گرفتن حیات درختان نخل این منطقه شده است.

بیش از ۴ میلیون اصله درخت نخل در شهرستان دشتستان وجود دارد و بی‌آبی، این درختان را در معرض خطر نابودی قرار داده است؛ با اینکه بخشی از آبیاری این نخل‌ها طی سال‌های گذشته از طریق سد رئیسعلی دلواری انجام می‌شده، کمبود میزان بارندگی‌ها و کاهش آب جمع شده در پشت سد، در فصل تابستان آسیب بیشتری به این نخل‌ها وارد می‌کند و با در نظر گرفتن اینکه امسال هم حجم بارندگی‌ها در استان بوشهر چندان قابل توجه نبوده، در صورتی که مدیریتی صحیح در توزیع آب این منطقه صورت نگیرد باز هم شرایط بی‌آبی دشتستان همچون سال ۱۳۹۷ بحرانی می‌شود و نخل‌ها و نخلستان‌های بسیاری نابود می‌شوند.

شواهد نشان می‌دهد که بحران بی‌آبی شهرستان دشتستان در تیرماه ۱۳۹۷ دردسر ساز شده بود و در پی آن تجمع گسترده‌ای از سوی شهروندان این منطقه و ساکنان برازجان صورت گرفت و حتی منجر به راه بندان‌هایی شد؛ چرا که با بدتر شدن وضعیت توزیع آب در این شهرستان و قطعی‌های مکرر و طولانی آب در فصل تابستان کاسه صبر مردم لبریز شده بود و تحمل اینکه برخی خانه‌ها ۵۵ روز آب نداشته باشند و در برخی مناطق هر چند روز یکبار و برای چند ساعت آبرسانی با فشار کمی صورت گیرد، برای مردم سخت شده بود و چاره‌ای جز تجمع و مسدود کردن برخی مسیر‌های ورودی شهر برای مردم نمانده بود تا شاید مسئولان به داد آن‌ها برسند.

با اینکه مسئولان در سال ۱۳۹۷ وعده‌هایی برای حل مشکلات کم‌آبی به معترضان دادند و راهکار‌های موقتی همچون حفر چاه‌های زیرزمینی ارائه دادند، مشکل کم‌آبی به صورت ریشه‌ای حل نشد و این نگرانی وجود دارد که در سال جاری هم با شروع فصل گرما این زخم سر باز کند و دوباره قطعی‌های مکرر آب و نبود آب کافی برای نخل‌ها و... طاقت مردم را طاق کند.

سیل وعده‌های مسئولان برای حل مشکلات کم‌آبی دشتستان

در پی این جریان، مهرداد ستوده معاون امور عمرانی استاندار بوشهر هم تیرماه ۱۳۹۷ مدعی شد که حفر چاه‌های در دست اجرا و حفاری ۱۰ حلقه چاه جدید در حال انجام است و تأمین بخشی از آب دشتستان از طریق خط کوثر نیز در دستور کار قرار گرفته است.

ستوده ضمن عذرخواهی از مردم استان بوشهر و به‌ویژه دشتستان به خاطر مشکلات آبی موجود، می‌گوید: همه مسئولان در حال تلاش برای تسریع در رفع مشکل آب در شهرستان دشتستان هستند.

محمد باقر سعادت، نماینده وقت مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی هم در همان بازه زمانی می‌گوید: در شهرستان دشتستان شاهد بحران شدید آبی هستیم و مردم از این وضعیت در عذاب هستند. با معاون وزیر، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب، استاندار بوشهر و مسئولان نشست‌های متعددی داشته‌ایم و قرار است حفاری ۱۰ حلقه چاه جدید در دشتستان برای رفع مشکل انجام ‌شود. 

نماینده سابق مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برداشت غیرقانونی توسط موتور پمپ‌ها در کازرون را می‌توان به عنوان یکی از مهمترین دلایل مشکلات آب در دشتستان عنوان کرد، مدعی می‌شود: تنها راه نجات مردم از این وضعیت بی‌آبی در دشتستان و دیگر نقاط استان بوشهر جلوگیری از برداشت غیرقانونی آب است؛ مسئولان ذی ربط باید هرچه سریع‌تر برای رفع مشکل آب در استان بوشهر وارد عمل شوند.

مشکلات بوشهر در تأمین آب

با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که وابستگی آب مورد نیاز بوشهر به استان‌های همجوار مشکل‌زا است و در برخی از روز‌های سال سهمیه مصوب استان از طریق این خطوط اختصاص نمی‌یابد و یا با کاهش جدی روبه‌رو می‌شود. با توجه به اینکه بخشی از آب مورد نیاز استان بوشهر از شهرستان کازرون در استان فارس تأمین می‌شود، هر ساله با شروع فصل گرما چالش‌های جدی بین دو استان برای تأمین آب ایجاد می‌شود.

از طرفی، خشکسالی‌های پی در پی موجب خشک و شور شدن چاه‌های آب شده و با توجه به کاهش حجم آب در سفره‌های زیرزمینی و سدها، توسعه باغ در بوشهر ممنوع است و تنها افزایش عملکرد تولید در واحد سطح مورد توجه قرار دارد. از سویی، بحران کم آبی در بخش کشاورزی نخیلات شهرستان دشتستان به گونه‌ای است که بسیاری از کشاورزان به ناچار با هزینه گزاف اقدام به حفر چاه و نصب تلمبه برای تامین آب نخل‌ها کرده اند، اما این امر نیز بدلیل کیفیت پایین آب و بالا بودن هزینه تامین سوخت و دیگر ادوات نگرانی نخلداران را در جلوگیری از خشک شدن و افزایش تولید برطرف نکرده است.

حل مشکل بی‌آبی دشتستان در گرو تکمیل سد دالکی!

با توجه به اینکه مشکل بی‌آبی استان بوشهر و به خصوص شهرستان دشتستان همچنان به قوت خود باقی است، برخی حل مشکل بی‌آبی دشتستان را در گرو تکمیل سد دالکی می‌دانند و ابراهیم رضایی نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی هم مهرماه ۱۳۹۹ در این باره می‌گوید: بی‌آبی و بیکاری ۲ مشکل عمده مردم دشتستان است که با حل شدن مشکل بی‌آبی در این شهرستان معضل بیکاری هم تا حدود زیادی برطرف می‌شود.

رضایی اظهار می‌کند: برای حل مشکلات بی‌آبی جلسات و ملاقات‌های متعددی با وزیر و معاونان وزیر نیرو انجام و بر تسریع در تکمیل پروژه سد دالکی تاکید شده است. مهم‌ترین پروژه در دشتستان در حل مشکلات بی‌آبی سد دالکی است و تکمیل این سد تاثیر قابل توجهی در کشاورزی و اقتصاد دشتستان دارد.

نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی مدعی می‌شود: توسعه زیرساخت‌های آبرسانی، بازسازی شبکه‌ها، اجرای پروژه‌های آب‌شیرین‌کن آب‌پخش، سعدآباد، وحدتیه و مخزن ذخیره آب دالکی و برازجان از دیگر پروژه‌هایی هستند که می‌توانند در حل مشکلات آبرسانی دشتستان نقش داشته باشند و برای تکمیل این پروژه‌ها پیگیری‌های لازم انجام شده است.

با وجود وعده‌هایی که برای حل مشکلات کم آبی استان بوشهر و شهرستان دشتستان داده شده و با اینکه راهکار‌هایی همچون حفر چاه اجرایی شدند، این مشکل همچنان حل نشده و حتی خطر فرونشست زمین هم این استان را تهدید می‌کند.

احتمال فرونشست زمین در بوشهر

عبدالطیف عباسی‌نژاد معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر هم اوایل فروردین‌ماه ۱۴۰۰ در این رابطه می‌گوید: با توجه به میزان کم بارش‌ها در سال آبی جاری، بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت منابع آب‌های زیرزمینی این استان مناسب نیست. در برخی از مناطق استان بوشهر به ویژه از مرکز به سمت جنوب میزان بارندگی‌ها در برخی نقاط کمتر از ۵۰ میلی متر است و همین امر باعث شده این استان وضعیت آب‌های زیر زمینی آن مناسب نباشد.

عباسی‌نژاد بیان می‌کند: همچنین برداشت‌های بی‌رویه که بیش از ۸۰ درصد آن‌ها در بخش کشاورزی مصرف می‌شود افت آب‌های زیرزمینی در استان بوشهر را دو چندان خواهد کرد. در این شرایط، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری، بهره‌وری مناسب و بهینه از منابع آب موجود و الزام کشاورزان در زمینه اجرای الگوی کشت تعریف شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی ضروری است.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر ادامه می‌دهد: استان بوشهر ۱۶ محدوده مطالعاتی دارد که از این شمار ۸ محدوده ممنوعه، ۴ محدوده ممنوعه بحرانی و ۴ محدوده نیز به دلیل نفوذ آب دریا به آب زیرزمینی فاقد پتانسیل است. کاهش ظرفیت آب‌های زیرزمینی در استان بوشهر و برداشت‌های بی‌رویه این استان را با تهدید فرونشست روبرو کرده است.

عباسی‌نژاد اظهار می‌کند: در جنوب استان بوشهر و دشت‌های نزدیک به دریا نفوذ و جایگزینی آب دریا به آب‌های زیرزمینی و شیرین باعث شده آب‌های زیرزمینی کیفیت لازم را نداشته باشند، اما این امر توانسته به نحوی از خطر فرونشست جلوگیری کند، اما برخی دشت‌ها که از دریا فاصله دارند بر اثر افت سطح آب‌های زیرزمینی در برخی مناطق نشست زمین اتفاق افتاده است. هرچند هنوز این فرونشست‌ها در حد وسیعی نیست، اما در صورت اینکه میزان برداشت آب از ورودی به سفره‌ها بیشتر باشد استان بوشهر بویژه در محدوده‌های مطالعاتی دور از دریا با خطر فرونشست روبرو است.

آنچه مسلم است، تکرار هر ساله مشکلات کم‌آبی استان بوشهر و شهرستان دشتستان بیانگر این است که این معضل با عبور از فصل گرما فراموش می‌شود و مسئولان مربوطه به جای اینکه در فصل زمستان چاره‌ای اساسی برای حل آن بیاندیشند و به توسعه آب شیرین‌کن‌ها در این استان ساحلی بپردازند، راهکار‌های موقتی همچون حفر چاه‌ها را در پیش می‌گیرند که جز آسیب زدن به منابع آب زیرزمینی، هیچ عایدی ندارد.