چالش پرده نقره‌ای و جعبه جادویی / ورود تلویزیون به سینما؛ فرصت یا تهدید؟

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- احمدرضا انصاری‌پور؛ سینما و تلویزیون، دو حوزه‌ای هستند که هر دوی آنها این روزها با کاستی‌هایی دست به گریبان‌اند. اولی از ویروس کرونا و شرایط محدودیت اماکن عمومی ضربه خورده و دیگری از نبود ایده جذاب و خیابان خلوت کن رنج می‌برد. مشکلی که سینمای امروز با آن دست و پنجه نرم می‌کند، مشکلی سطحی و گذراست و با اتمام کرونا، فیلم‌هایی که دوباره مردم را به سالن‌های سینما بکشانند، کم نیستند؛ اما تلویزیون به عزمی جدی برای تغییر وضع موجود نیاز دارد و البته بیکار هم ننشسته و با حفظ برندهای سریال‌سازی، ایرانیزه کردن ایده‌های موفق خارجی و... گام‌هایی در این مسیر برداشته که برخی مثمر ثمر بوده و برخی با شکست مواجه شده است.

یکی از اقدامات اخیر تلویزیون، اکران فیلم‌های «یدو»، «تک‌تیرانداز»، «مهران» و «شکرستان» برای اولین بار از تلویزیون بود. اقدامی که واکنش مثبت مخاطبان و همچنین سرمایه‌گذاران فیلم‌ها؛ و واکنش منفی برخی اهالی سینما را به‌دنبال داشت. چنین اکران‌هایی شاید تا زمان تعطیلی سینماها، به‌دلیل حجم بالای فیلم‌های در نوبت اکران و تمایل برخی تهیه‌کنندگان به اکران تلویزیونی، لطمه چندانی به اقتصاد سینما نزند ولی دیر یا زود با باز شدن سینماها، صداوسیما ناچار به تغییر رویه است.

اما با توجه به استقبال خوب مخاطبان از این آثار سینمایی، آیا ورود تلویزیون به عرصه سینما می‌تواند مخاطب سینمایی تلویزیون را راضی نگه دارد؟ آیا این استقبال صرفا به‌خاطر تعطیلی سینماها بود یا مخاطب تلویزیون واقعا تماشای فیلم سینمایی از پشت جعبه جادویی را به رسمیت می‌شناسد؟ این تعامل سینما و تلویزیون در نهایت به نفع چه کسی است؟

به عبارت دیگر، ورود تلویزیون به عرصه سینما، آری یا خیر؟ چقدر می‌توان برای بهبود کیفیت کنداکتور تلویزیون روی این ایده حساب باز کرد؟ شیوه مطلوب تعامل سینما و تلویزیون چیست؟ ادامه‌دار بودن اکران‌های تلویزیونی یا ورود تلویزیون به دنیای فیلمسازی؟ در پاسخ به این سوال، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد.

دیدگاه اول) تلویزیون در ساخت آثار سینمایی مشارکت کند

این دیدگاه اولین بار از سوی ابراهیم اصغری تهیه‌کننده فیلم «تک‌تیرانداز» مطرح شد. او هر چند اکران تلویزیونی را اقدامی مبارک می‌داند و اميدوار است اين چند فيلم دراين مسير خط‌شكن باشند اما معتقد است اقدام تلويزيون در خريد حق پخش «تك‌تيرانداز» و سه فيلم ديگر براي اكران درايام نوروز، عجولانه و دقیقه نودی بوده و تلویزیون می‌تواند راه بهتری در پیش بگیرد.

او در گفتگویی اینترنتی عنوان کرد: سالانه حداقل 100 فیلم سینمایی تولید می‌شود که دست‌کم 50 الی 60 فیلم، قطعا فیلم‌هایی‌اند که مغایرتی با معیارهای صداوسیما ندارند. تلویزیون می‌تواند در ابتدای پروژه تولید هر کدام از این فیلم‌ها، با پرداخت بخشی از سرمایه حق پخش تلویزیونی آن را بخرد تا بتواند پس از عبور فیلم از مراحل اکران در سینما و نمایش خانگی، با برنامه‌ریزی قبلی (و بدون عجله) آن را به پخش برساند.

از نگاه این تهیه‌کننده، تعامل سینما و تلویزیون در صورتی مطلوب‌تر است که تلویزیون خود در روند تولید محصولات سینمایی نیز مشارکت داشته باشد. مخالفان این دیدگاه، تمرکز خود را بر مساله دگرگونی محتوایی‌ای گذاشته‌اند که حاصل نقش‌آفرینی تلویزیون در روند تولید سینمایی خواهد بود.

دیدگاه دوم) ورود تلویزیون به عرصه سینما، سینمای مستقل را به محاق می‌برد

در مقابل دیدگاه قبل، دیدگاه دیگری نسبت به این قضیه وجود دارد و مشارکت تلویزیون در ساخت آثار سینمایی را به ضرر سینما می‌داند. محمدرضا مصباح، تهیه‌كننده فيلم «يدو» در این باره در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو گفت: پیشنهاد مشارکت تلویزیون در روند تولید آثار سینمایی هم پیشنهاد بدی نیست؛ اما بخاطر استانداردهای تلویزیون، یک مقدار شاید کار کردن را برای بچه‌های سینما سخت کند. تلویزیون زمانیکه سرمایه گذاری کند، نظارت کیفی خودش را خواهد داشت. ساخت فیلم با آن استانداردها، فیلمسازی را به سمت همان تله فیلم‌هایی می‌برد که در دهه قبل مرسوم بود.

وی همچنین اضافه کرد: به عقیده من نباید اینگونه باشد؛ سینما باید مستقلا کارش را انجام دهد و آن دسته از فیلم‌هایی که در چارچوب اصول تلویزیون هستند، می‌توانند با تلویزیون تعامل داشته باشند. ولی اگر قرار باشد تلویزیون از ابتدا نسبت به همه شئون فیلم اظهارنظر کند، طبیعتا آن فیلم از نظر میزان استقبال شرایطش تغییر می‌کند و سینمای مستقل ممکن است آسیب ببیند.

در حقیقت این دیدگاه از استقلال سینما در تولید محتوا دفاع می‌کند و اجازه ورود تلویزیون به حوزه سیاستگذاری عرصه سینما را نمی‌دهد. از این رو رابطه مطلوب سینما و تلویزیون را رابطه‌ای می‌داند كه در آن تلويزيون فقط و فقط همانند يك مشتري (نه سیاستگذار) از بین آثار تولید شده سینما تعدادی را انتخاب و خریداری کند.

منتقدان این دیدگاه همان منتقدان اکران تلویزیونی اخیرند و بر لزوم اکران فیلم سینمایی در سالن سینما تاکید دارند و غیر از این را ضربه‌ای به چرخه اقتصاد سینما می‌دانند. در خصوص اینکه آیا این اتفاق واقعا به صدمه دیدن اقتصاد سینما منجر می‌شود یا خیر، نظر تهیه‌کننده «یدو» را جویا شدیم. مصباح در پاسخ به اینکه آیا نظر برخی همکارانش در خصوص آسیب دیدن اقتصاد سینما از اکران تلویزیونی را قبول دارد، گفت: نه. چه لطمه‌ای؟! چه آسیبی به سینما می‌زند؟! بیش از 300 فیلم پشت صف اکران قرار دارند؛ یک فیلم به 300 فیلم اضافه شود و بشود 301 فیلم، چرخه سینما آسیب نمی‌بیند؟

وی افزود: ببینید اصلا یک دغدغه مهمی که بین سینماگران وجود دارد، این موضوع است که مردم بخاطر شرایط کرونا و وابستگی‌شان به مجموعه نمایش خانگی و پلتفرم‌ها، ممکن است این عادت برایشان ایجاد شود و رغبتشان به سینما کم شود. اما یک فیلم یا دو فیلم اتفاقی را در این حوزه رقم نمی‌زند.

او همچنین در پاسخ به اینکه اگر در آینده باز هم چنین پیشنهاداتی برای اکران فیلم‌هایش از تلویزیون دریافت کند، می‌پذیرد یا خیر، اظهار داشت: حتما استقبال می‌کنیم. خوب است ما یاد بگیریم که این تعاملات را بین سینما و تلویزیون برقرار کنیم و از این دیوارهایی که برای خودمان درست کرده‌ایم و سینما را از تلویزیون جدا می‌کنیم، عبور کنیم و بفهمیم که تلویزیون هم ظرفیتی است برای فرهنگ و هنر کشور؛ همانطور که سینما هست.

اینکه این دیوارهای قطوری که بین سینما و تلویزیون ایجاد شده را از بین ببریم، بنظرم اتفاق خوبی است. تلویزیون خانه ماست؛ سینما خانه ماست و همه اینها متعلق به فرهنگ کشور است. اگر این تعامل برقرار باشد و تلویزیون با سینما همراهی کند و بخشی از هزینه فیلم‌ها را در این شرایط سخت کرونایی تامین کند، روزنه امیدی ایجاد می‌شود و چرا از آن استفاده نشود.

تعامل هر چه بیشتر سینما و تلویزیون علاوه بر آنکه روزنه امیدی برای عرصه فرهنگ و هنر کشور است، می‌تواند در شرایط فعلی مرهمی بر درد این روزهای هردوی آنها باشد. در مسیر تعامل این دو، دیدگاه اولی که مطرح شد به‌دلیل برخی سیاست‌های سختگیرانه صداوسیما فعلا منتفی است؛ شاید تا روز که در صداوسیما خانه‌تکانی‌ای را شاهد باشیم و در این سیاست‌ها بازنگری صورت گیرد. اکران تلویزیونی اما می‌تواند رشته پیوندی بین پرده نقره‌ای و جعبه جادویی باشد؛ تا تلویزیون سینمای زخم‌خورده از کرونا را احیا کند و سینما شور و حال از دست رفته کنداکتور تلویزیون را.