دلایل آتش‌سوزی در پالایشگاه تهران/ بی‌توجهی به کدام استاندارد‌های جهانی حادثه‌آفرین شد؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، محسن قدیری مدیرعامل اسبق پالایشگاه تهران در حاشیه نشست کمیته انرژی ستاد انتخاباتی آیت‌الله رئیسی با محوریت بررسی حوادث چند سال اخیر صنعت نفت در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: بر اساس عنصر یکپارچگی مکانیکی (Mechanical Integrity)، مدیریت ایمنی فرایند (PSM) برای هر تجهیزی در مدت چرخه حیات (Life Cycle) خود که شامل طراحی، خرید، نصب، راه اندازی، بازرسی، تعمیر و نگهداری و در نهایت برچیدن تجهیز می‌شود، بایستی به صورت یکپارچه تمامی الزامات و استاندارد‌های فنی و HSE مرتبط با اجزا چرخه حیات مرتبط دیده شده و به صورت مرتب نظارت و پایش شود.

وی افزود: براساس استاندارد انجمن نفت آمریکا (API-۲۵۱۰) حداقل فاصله افقی میان مخازن گازمایع (pressurized LPG Tanks) با ظرفیت بالاتر از ۱۲۰ هزار گالن و سایر تجهیزات نفتی از جمله مخازن جمع آوری ضایعات نفتی گرم و سرد پالایشگاه (Hot slops و Cold slops) باید حدود ۶۰ متر (۲۰۰ feet) باشد که این فاصله در پالایشگاه تهران حدود ۳۰ متر بوده است.

قدیری اظهار داشت:در حادثه گسست (catastrophic rupture) مخزن جمع آوری ضایعات نفتی سرد (۲۰۲۴-۲) پالایشگاه شمالی تهران شعاع آتش حدود ۸۰ متر بوده که مخازن گاز مایع (LPG) در تیررس آتش قرار داشته است که نشان دهنده ایراد در طراحی است، لذا پیشنهاد می‌شود، در طراحی جدید این فاصله رعایت شود. همچنین میزان ظرفیت حوضچه مخازن و دیوار آن و فاصله مخازن تا دیواره باندوال بایستی احتیاط‌های لازم انجام گیرد.

حادثه آتش‌سوزی پالایشگاه تهران چگونه به وقوع پیوست؟

مدیرعامل اسبق پالایشگاه تهران در مورد دلیل وقوع حادثه در پالایشگاه تهران گفت: مخزن جمع آوری ضایعات نفتی سرد (۲۰۲۴-۲)، ۴۶ سال قدمت ساخت دارد و دارای ۵ حلقه عمودی (Ring or course) است هر رینگ دارای ارتفاع ۲.۴ متر است و ارتفاع مخزن ۱۲.۲ متر و ظرفیت آن ۲۲۰۰۰ بشکه است. ضخامت استاندارد رینگ اول از پایین ۹ میلیمتر، رینگ دوم ۷.۴ میلیمتر، رینگ سوم و چهارم و پنجم ۶ میلیمتر است.

وی اظهار داشت: در سال ۱۳۸۶ پس از اورهال و بازرسی تست ضخامت سنجی واقعی، رینگ اول ۸ میلیمتر، رینگ دوم ۶.۵ میلیمتر و رینگ سوم ۵.۸ میلیمتر و رینگ چهارم و پنجم بدون تغییر بوده است. در زمان حادثه نزدیک به ۱۴ سال از تعمیرات اساسی مخزن گذشته و با توجه به وجود آب و سولفید هیدروژن (H۲s) در ورودی این مخزن و همینطور خورندگی نفتای حاصل فرایند تصفیه در واحد تصفیه گازوئیل (GHDS Wild Naphta)، خورندگی بالایی (خورندگی ۳b) دارد. مخازن در شرکت پخش فرآورده‌های نفتی هر ۵ سال تعمیرات اساسی می‌شوند. پیشنهاد می‌شود زمان تعمیرات اساسی مخازن پالایشگاه تهران نیز به ۵ سال کاهش یابد.

قدیری گفت: با توجه به راه‌اندازی واحد‌های منطقه الف و ب شمالی در زمان حادثه به جهت سوراخ شدن لوله آب خنک‌کننده (cooling water) به نظر میرسد که گازمایع و یا مواد سبک دارای فشار بالا و گرم به مخزن وارد شده و باتوجه به خوردگی مخزن، تولید گسست در دیواره مخزن (catastrophic rupture) می‌کند.

وی افزود: ضخامت رینگ دوم و سوم در زمان حادثه در رنج ۲.۵ تا ۳ میلیمتر بوده است. در اینجا بحث یکپارچگی مکانیکی و مدیریت ایمنی فرایند در بحث بازرسی، تعمیر و نگهداری و راه اندازی در نظر گرفته نشده است. نکته مهم دیگر بحث مهم مدیریت تغییر یا (Management Of Change or MOC) در نظر گرفته و پیش بینی نشده است که در این حالت باید ارزیابی ریسک انجام شده و خطرات مربوطه پیش بینی می‌گردید.

مدیریت عملیات پالایشگاه تهران توسط فردی مدیریت میشد که هیچ گونه سابقه عملیاتی نداشت

مدیرعامل اسبق پالایشگاه تهران توضیح داد: در پالایشگاه اصفهان در مخازن جمع آوری ضایعات نفتی سرد (cold slops) را کف بر کرده و نوسازی کرده‌اند. اما در پالایشگاه تهران با اینکه مخزن یدک موجود بوده و به راحتی می‌توانستند مخزن جمع آوری ضایعات نفتی سرد (۲۰۲۴-۲) که دچار حادثه شده است را تعمیر و نگهداری کنند، ولی به جهت عدم اطلاع و سومدیریت و قرار نگرفتن افراد در جایگاه واقعی از این کار مهم غفلت کرده‌اند.

وی تاکید کرد: مدیریت عملیات پالایشگاه تهران چندین سال توسط فردی مدیریت شده که هیچ گونه سابقه عملیاتی نداشته و الان توسط کسی اداره می‌شود که لیسانس شیمی غیرفنی دارد، درحالی که بر اساس شرح وظایف این شغل مهم باید حداقل ۲۰ سال سابقه مدیریتی و مهندس شیمی باشد.

قدیری اظهار داشت: به همین جهت است بحث سیستمی و یکپارچگی مکانیکی، مدیریت ایمنی فرایند در این مورد هم در نظر گرفته نشده است، بطوریکه اخیرا پس از بازرسی از مخزن جمع آوری ضایعات نفتی سرد در پالایشگاه جنوبی همین مشکل مشاهده شده است. متاسفانه علیرغم اینکه این پالایشگاه در سال ۹۱ خصوصی شده است در انتخاب اعضای هیئت مدیره و مدیران این مجموعه توسط مدیریت پالایش و پخش اعمال نظر انجام می‌گیرد.

در مدیریت عملیات اطفا آتش متاسفانه هیچ گونه منطقی در پالایشگاه مشاهده نشد

مدیرعامل اسبق پالایشگاه تهران گفت: باز هم بحث سیستمی در پالایشگاه تهران وجود دارد و آن عدم تعهد به سیستم بهداشت، ایمنی و محیط زیست یا HSE و یا مدیریت ایمنی فرآیند و یکپارچگی مکانیکی است. در حال حاضر رئیس هیات مدیره پالایشگاه تهران دارای ۸۰ سال سن و مدیر عملیات غیرمرتبط می‌باشد. مدیر تعمیرات یک روز سابقه تعمیراتی نداشته است.

وی اظهار داشت: چندین سال است که HSE پالایشگاه تهران در رتبه پایین قرار دارد و با عدم حمایت از مدیریت HSE و بحث یکپارچگی مکانیکی، مدیریت ایمنی فرایند تلاش نکرده‌اند تا رتبه HSE پالایشگاه تهران و یا سایر پالایشگاه‌های با رتبه پایین را ارتقا دهند. به نظر می‌رسد مقصر اصلی در حوادث اخیر مدیریت پالایش و پخش و مسئولین پالایشگاه تهران هستند.

قدیری گفت: نگاه ما از لحاظ میدانی به HSE به صورت preventive یا پیشگیرانه است که متاسفانه با توجه به عدم بازرسی و تعمیر و نگهداری مخزن فوق و راه اندازی پالایشگاه شمالی برعکس عمل کرده ایم. همچنین در مدیریت عملیات اطفا آتش متاسفانه هیچ گونه منطقی در پالایشگاه مشاهده نشد و نباید اجازه ورود به افراد متفرقه، خبرنگار، مسئولین محلی و دهیاری و روسای شورا‌ها و دهیاری‌ها داده می‌شد.

مدیرعامل اسبق پالایشگاه تهران گفت: فرماندهی مدیریت میدانی در زمان وقوع حادثه بایستی توسط مدیرعامل و یا مدیرعملیات انجام می‌گرفت، ولی متاسفانه یک بهم ریختگی و بی نظمی در کار مشاهده می‌شود و مسئولین آتش نشانی شهر علیرغم عدم آشنایی به محیط‌های نفتی اعلام می‌کنند که مسئولیت عملیات اطفا آتش نشانی را بر عهده داشته‌اند. آتش ۲۶ ساعت طول کشیده، یعنی بحث اطفا حریق را بی‌معنی می‌کند و باید منتظر بود تا کل مواد مخزن بسوزد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: مخزن یدک جمع آوری ضایعات نفتی سرد پالایشگاه شمالی دارای دو رینگ خنک کننده و فوم foam chamber) و cooling chamber) برای خنک سازی بدنه مخزن و اطفاء آتش سقف مخزن بوده که استفاده نشده است که در صورت استفاده امکان داشت، مخزن یدک که بیشترین زمان اطفا را برد نباید در آتش می‌سوخت.