فرایند انتخاب شهردار باید شفاف باشد / با پیگیری وزارت کشور می‌توان به شفافیت شهرداری‌ها سرعت داد + فیلم

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو؛ فاطمه امان‌گاه؛ مسئله شفافیت مفهومی آشنا در ادبیات امروز کشور است. علی‌رغم اینکه این مسئله در بیشتر موارد ناظر به مجلس مطرح می‌شود؛ شفافیت مسئله‌ای ست مربوط به تمام نهاد های کشور. شورای شهر پنجم تهران از جمله نهادهایی است که باتمام ضعف‌ها و قوت‌ها مسیر شفافیت را آغاز کرده ‌است. اما این روزها شاهد ضعف اجرای آن در شورای ششم هستیم. در همین راستا با دکتر بهاره آروین، دبیرسابق کمیته شفافیت شورای پنجم تهران به گفت‌وگو نشستیم.

خبرگزاری دانشجو: باتوجه به اینکه شورای شهر تهران به عنوان یک الگو برای سایر شوراها مطرح است وشکل‌گیری تشکل‌های مدنی یک راه‌حل بلندمدت است و امروز با با معضل قوانین متروک مواجه هستیم، راه‌حل کوتاه مدت برای وضعیت پیگیری شفافیت در شورای شهر فعلی تهران چیست؟

آروین: رصد؛ تشکل یابی مدنی با توجه به ریشه‌های تاریخی و وضعیتی که جامعه دارد شاید راهبرد بلند مدت باشد. راهبرد کوتاه مدت، رصد و گزارش مردم است. ا این شفافیت را باید به جامعه مدنی بسپاریم. باید جامعه برای رصد و مطالبه شفافیت فعال شود. نمایندگان مردم به افکار عمومی حساس هستند چون رای گرفتند و ‌می‌خواهند ۴سال آینده هم رای بگیرند. برخلاف مدیر انتصابی که ممکن است نگاهش به بالادستی‌اش باشد، این‌ها نگاه‌شان به مردم است؛ منتهی باید صدایی بلند شود.

خبرگزاری دانشجو: نهاد ناظر بر اجرای مصوبات شوراها کدام ارگان است؟ 

آروین: وزارت‌ کشور؛ چون وزارت کشور به صورت سنتی قبل از شورای شهر مسئولیت شهرداری‌ها را برعهده داشت. وزارت کشور در مجموعه دولت تعامل نزدیکی با شورا و شهرداری دارد. اگر مدیری که در حوزه شهرداری‌ها فعال است، یک دستورالعملی مربوط به شفافیت شورا‌ها ابلاغ کند و اجرای این دستورالعمل از سمت وزارت کشور پیگیری شود خیلی از مشکلات اجرایی حل خواهد شد.

ما به قول شما توپ را در زمین مردم نندازیم. هیچ کس جدی نمی‌گیرد. سایت http://tpmonitor.ir را راه انداختیم که مثلا رصد بشود ولی کسی گزارش را نشنید. از سمت مسئولین از سمت آن‌هایی که باید کار می‌کردند لزوما شنیده نمی‌شد. صدای تشکل‌ها و رسانه‌ها هر چه قدر مطالبه‌گری کنند ممکن است شنیده نشود. جایی که باید به رصدی که انجام می‌شود وزن بدهد مجموعه وزارت کشور است.

بودجه شورای شهر وقتی به تصویب می‌رسد، یک نسخه‌اش حتما برای وزارت کشور ارسال می‌شود و دقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد. وزارت کشور می‌تواند متولی خوبی باشد تا قوانین دور زده نشوند. به نظر من به خصوص درباره‌ی شهرهای کوچک، وزارت کشور می‌تواند متولی خوبی باشد که هم زیرساخت فراهم کند و هم بر اجرای قوانین نظارت داشته باشد.

خبرگزاری دانشجو: مسئله‌ای که هم در شورای قبل و هم در شورای فعلی بسیار پروسروصدا بوده، انتخاب شهردار است؛ شفافیت چقدر توانسته در رفع شبهه‌های مربوط به انتخاب شهردار موثر باشد؟

آروین: در همه سیستم‌های انتخاباتی رای به افراد مخفی است. فردی که انتخاب می‌کنید یا نمی‌کنید نباید بعدا تحت تاثیر رای نماینده قرار گیرد. بنابراین رای نهایی نمی‌تواند آشکار باشد. ولی یک چیز خوب می تواند شفاف شود و خیلی کمک می‌کند و آن فرایند انتخاب شهردار است. کل این فرایند باید شفاف باشد. در واقع فرایند از ۲۰نفر اول که پیشنهاد می‌شوند آغاز می‌شود و گفت‌وگو‌ها و انتخاب نهایی را نیز شامل می‌شود. اما آنچه ما از سرگذراندیم این بود که چون حوزه خدماتی شهر یک روز هم نمی‌تواند بدون شهردار باشد قبل از اینکه رسمیت پیدا کنیم، فرایند شفافیت آغاز شود. در همین دوره موقت هم آراء به صورت علنی در صحن مطرح شد و فرایند شماتیک را منتشر کردیم. علی‌‌رغم اینکه دوره رسمی نبود اما به صورت زنده برنامه های شهرداران را پخش کردیم. اگر بخواهم در یک کلمه پاسخ دهم، آن چیزی که کمک می کند حاشیه انتخاب شهردار کاهش پیدا کند، این نیست که لزوما رای نهایی تک تک افراد آشکار باشد. بلکه آن است که فرایند انتخاب شهردار شفاف باشد.

خبرگزاری دانشجو: آیا ضوابط و الزامات قانونی برای شفاف شدن این فرایند وجود دارد؟

آروین: چون یک بار این فرایند طی می‌شود. در واقع فرض براین است که اتفاقی نمی‌افتد که شهردار بخواهد تغییر کند. یک بار شورای شهر فرایند را طی می‌کند بخشی از آن در قانون شوراها آمده. اما آن فرایندی که اعضای شورا چطور قرار است یک نفر را به عنوان شهردار انتخاب کنند در یک آیین‌نامه داخلی مطرح شده‌. این آیین‌نامه را باید خود اعضای شورای شهر مصوب کنند منتهی چون این انتخاب فقط یک‌بار انجام می‌شود شورا معمولا به دنبال تصویب آن نمی‌رود. فرایند باید شفاف باشد. رئیس شورا باید در این فرایند زمان‌بندی داشته‌ باشد. ما زمان بندی خیلی برایمان مهم بود.

خبرگزاری دانشجو: اما انتخاب شهردار در شورای پنجم هم خیلی پرحاشیه بود.

آروین: اتفاقا بنا به ضرورت‌هایی که به شورای پنجم تحمیل شد، فرایند انتخاب شهردار کم حاشیه طی شد. شورای اول تا حدی پرحاشیه بود که حتی به انحلال شورا منجر شد. تنها چیزی که باعث شد شورای پنجم با اینکه سه شهردار انتخاب کرد ولی به سمت جنجال‌های شورای اول و حتی ششم نرود، شفافیت فرایند بود. یعنی یک فرایندی روی کاغذ بود افراد ممکن بود با آن موافق نباشد و احساس کنند به نتیجه مورد نظرشان منتهی نمی‌شود ولی چون این را خود اعضای شورای پنجم مصوب کرده‌ بودند، مجبور بودند مقید باشند. علی رغم تغییر سه شهردار تزلزل خیلی جدی در شهرداری دیده نشد. جلسات انتخاب شهردار چه در دوره موقت و چه شهردار دوم و سوم به صورت زنده پخش شد و اساسا نمی‌شد این فرایند به صورت غیرشفاف در گعده و جاهای پنهان پیگیری کرد.

خبرگزاری دانشجو: از آخرین طرح‌هایی که در شورای پنجم پیگیری شد بحث سوت‌زنی بود، سوت زنی به عنوان یک مسئله‌ی پیچیده حقوقی، اما این موضوع مهم در برخی نهادها به قرار دادن شماره تلفن تقلیل پیدا کرده. 

آروین: اگر شما زیرساخت کشف تخلف را به وجود نیاورید، انتظار زیادی است بتوانید تخلفات را کشف کنید. وقتی همه چیز پنهانی است و اطلاعاتی در دسترس نیست؛ در آن صورت می‌شود، افشاگری. مثلا دوربین‌ها وقتی می‌خواهند سرعت غیرمجاز را ثبت کنند، چند تابلو قبل از دوربین قرار می‌دهند. چرا؟ چون  هدف مچ‌گیری نیست. بلکه می‌خواهد سرعت کم شود. بنابراین اطلاع می‌دهد که من تو را تحت نظارت دارم؛ شفافیت چنین مکانیزمی است. هدف اولش این است که پیشگیری کند تا کسی تخلف نکند. 

خبرگزاری دانشجو: نظر شما درباره تقدم و تاخر سوت‌زنی و شفافیت چیست؟

آروین: معتقد به تقدم و تاخر نیستم. معتقدم همزمان باید پیش برود. ولی سوت‌زنی کارش دقیقا به همان دلیل پیچیدگی حقوقی که گفتید و اینکه خیلی اوقات آن مرحله اصلی باید در قوه قضاییه طی شود و نه در نهاد سیاستگذار این بحث سوت‌زنی در شورای شهر با تاخیر نسبت به بحث شفافیت پی‌گرفته شد.  سوت‌زنی خیلی پیچیدگی دارد. هم اتهامی که شما متوجه آن فرد می‌کنید، هم صیانت از محرمانگی کسی که این تخلف را گزارش کرده که تحت پیامدهای این آشکار کردن تخلف قرار نگیرد. باید قوانین بالادستی برای صیانت از فرد گزارشگر وجود داشته باشد. برای مصوبه سوت‌زنی وقت گذاشته شد در نهایت، خیلی سخت بود بگوییم چه‌ چیزی در این فرایند سوت‌زنی شفاف شود و چه چیزی محرمانه بماند؟ اما در آخر آن حدی که باعث افشای اطلاعات طرفین نمی‌شد، منتشر کردیم. پیام هایی که به سامانه نظارت شهرداری تهران، سامانه ۱۸۸۸ گزارش می‌شد. این پیام‌ها را منتشر کردیم. اینکه در واقع محرمانگی اطلاعات رعایت شود و این صیانت چگونه انجام گیرد در آئین‌نامه لحاظ شده‌ بود. منتهی باید اجرا شود. این هم از قوانین برزمین مانده است که امیدواریم این آیین نامه در دستور کار اجرا در شورای ششم قرار گیرد.

خبرگزاری دانشجو: در پایان ارزیابی تان از شورای فعلی وآنچه فکر می‎‌کنید باید بحث شود بفرمایید.

آروین: یکی از مهم‌ترین تجربه هایی که از این ۴ سال داشتم، این بود که اگر یک بار دیگر  به این مسولیت برگشتم، یک انرژی روی شهرداری و شفافیتش همین‌طور که در این ۴ سال گذاشتم انجام می‌دادم. ولی انرژی بیشتری روی دغدغه‌مندان شفافیت در جامعه می گذاشتم. به این معنا که؛ در محلات شهر آدم‌هایی که دغدغه دارند که اوضاع بهترشود و حاضرند وقت بگذارند را فعال می‌کردم. نمایندگی ۴ سال است. کار پایدارتر کاری است که در جامعه انجام شود. این که برای شفافیت ذی‌نفع سازمان یافته ایجاد کنیم. این که شفاف به روز نمی‌شود من و شما بگوییم مردم عادی چند نفر بگویند پیگیری کنند خودش تاثیرگذار خواهد بود بنابراین نکته خیلی مهمی است. باید دست به دست هم بدهیم تا از این شکل فردی خارج شویم. علت پذیرفتن این مصاحبه علی رغم تمام شدن مسئولیت این بود که شبکه شویم تا شفافیت پیش برود.

در مورد ارزیابی از شورای فعلی هم فکر می‌کنم؛ شفافیت شاید جزو سه اولویت اول شورای شهر نباشد. نه اینکه بگویند ما شفافیت نمی‌خواهیم یا مخالفیم. اصولا کسی نمی‌خواهد با شفافیت مخالفت کند. ولی شاید جزو سه اولویت اول هم نباشد. ممکن است، احساس کنند مسائل مهمتری برای پرداخت هست. ولی این طور نیست.

هدر رفت منابع شهری؛ به خصوص در شهرداری تهران خیلی زیاد است.  وقتی شفافیت نباشد در تک تک قراردادهای حوزه خدمات شهری تخلفاتی دیده می‌شود. ما این همه بودجه اختصاص دادیم چرا وضع حمل و نقل عمومی این طور است؟ ما این همه بودجه اختصاص دادیم چرا وضع جمع آوری زباله این طوری است؟چون بخش عمده از طریق فساد هدر می‌رود. بنابراین چاره ای نداریم جز اینکه شفافیت را در اولویت بگذاریم. امیدوارم یک اتفاق در شورای‌شهر فعلی بیفتد. اولا؛ شفافیت اولویت بالاتری برای شورا  پیدا کند و به صرف تذکر یا تصویب مصوبه محدود نشود. ما هم از بیرون کمک می‌کنیم. کارشناسانی هستند که به حوزه شهرداری خیلی مسلط‌اند آن‌ها می‌توانند به نمایندگان کمک کنند. من در آن جایگاه بوده‌ام، می دانم چه قدر مشغله زیاد است. یک نماینده به تنهایی نمی‌تواند؛ باید از نیروهای مدنی و کارشناسی استفاده کند. مدیران شهرداری نیایند یک چیزی را نشان دهند که بله، شفافیت محقق شده، در حالی که قدم از قدم برداشته نشده باشد. این کمک ما  به نمایندگان خواهد بود. اینکه بگوییم چرا خیلی از فرایندهای سایت شفافیت به روز نشده؟ امید است در ۴ سال آینده این مطالبه گری و سازمان یافتگی مدنی جدی‌تر انجام و محقق شود.

فیلم کامل: