نظام تعرفهگذاری پلکانی افزایشی یا به اختصار IBT یکی از اصلیترین گزینهها در مدیریت مصرف انرژی کشور است که در شرایط کنونی یکی از راهکارهایی است که میتواند در کنار اجرایی شدن یکی از موارد مطرح شده در قانون پنج توسعه (تک نرخی شدن سوخت) برای کنترل میزان مصرف این حامل ارزشمند انرژی مورد استفاده قرار گیرد.
شاید با پیشنهاد نمایندگان درباره قیمتگذاری پلکانی حاملهای انرژی و اجرای آن توسط دولت بتوان هم به یارانه انرژی و هم به مصرف لجامگسیخته انرژی در کشور سر و سامانی داد.
یک کارشناس اقتصادی گفت: اگر صرفا جلوی مصارف بی رویه گرفته شود و قیمت برای آنها یارانه ای نباشد، منابع بسیار بیشتری نسبت به حذف یارانه نقدی ثروتمندان نصیب دولت خواهد شد و الگوی مصرف انرژی نیز اصلاح میشود.
هدفمندی یارانهها در سال ۹۳ با مشکل کسری حداقل ۸ هزار میلیارد تومانی بودجه مواجه بود که حتی در صورت حذف یارانه خانوارهای با درآمد بالای ۲.۵ میلیون تومان هم این مشکل بدون افزایش قیمت حاملهای انرژی در سال آینده برطرف نمیشود.
اگرچه در قيمتگذاري برخي از حاملهاي انرژي مانند برق و گاز در فازهاي اول و دوم هدفمندي يارانه ها، پلکانهاي مصرف تعبيه شدهاند و قيمت به تدريج افزايش مي يابد، اما چون افزايش قيمت معناداري ميان پلکانها وجود ندارد، مشترکين پرمصرف تمايلي به اصلاح شيوه زندگي خود ندارند.
اگر یارانه افراد پرمصرف در مصارف بیرویه با اجرای طرح کمیسیون انرژی مجلس حذف شود، در عمل یارانه افراد پردرآمد حذف شده است. همچنین در این حالت به جای فشار بر همه مردم، تنها ثروتمندان هزینه افزایش قیمتها را پرداخت میکنند.
در حال حاضر سهمیه خودروهای گازوییلی بدون در نظر گرفتن عملکرد آنها شارژ میشود، در حالی که اگر بر اساس مدلIBT ، این سهمیه بر اساس پیمایش اختصاص یابد، می توان از قاچاق سالانه ۲.۸ میلیارد لیتر گازوییل به ارزش ۵ هزار میلیارد تومان جلوگیری کرد.
با اجرای گام سوم هدفمندی یارانهها در سال 94 بر اساس نظام تعرفهگذاری پلکانی افزایشی (IBT) میتوان از افزایش قیمت برای عموم مردم که در محدوده «الگو»، انرژی مصرف میکنند، جلوگیری کرد و صرفا پرمصرفها را در کانون افزایش شدید قیمت قرار داد تا رفتار مصرفی خود را اصلاح نمایند.