حجت الاسلام مطلبی در گفتگو با «خبرگزاری دانشجو»:
به گزارش خبرنگار آزاداندیشی خبرگزاری دانشجو، ادب مناظره، موضوع مناظره و نهایتا نتیجه گیری متقن از مهمترین مسایلی است که باید حین مباحثات علمی در محیط های مختلف حوزوی و دانشگاهی مورد توجه قرار گیرد. برگزاری جلساتی تحت عنوان کرسی های آزاداندیشی در واقع می تواند الگویی در راستای تحقق یک مناظره علمی محتوامحور با خصوصیاتی باشد که آموزه های اسلامی در مورد مباحث علمی عنوان کرده است.
درراستای بررسی کم و کیف و بایدها و نبایدهای برپایی کرسی های آزاداندیشی و روند این کرسی ها در راستای تحول علوم انسانی با حجت الاسلام محمدعلی مطلبی فشارکی، مدیر حوزه علمیه حجت بن الحسن به گفتگو پرداخته ایم که حاصل آن را می خوانید:
«خبرگزاری دانشجو»- به نظر شما مهمترین عاملی که سبب می شود امروز علوم انسانی غرب بیش از گذشته در سطح دانشگاه های کشور رواج یابد چیست و چه راهکارهایی را برای تولید علم بومی پیشنهاد می کنید؟
مطلبی: قبل از هرچیز باید بگویم ما در علوم انسانی و علوم اسلامی در متون دینی مان چیزی کم نداریم البته شاید این حوزه های دانشی توسعه یافته نباشد، اما مباحث قابل توجهی وجود دارد، اگر تاکنون آنچنان که باید مطرح نشده است باید علت را در عدم بررسی و تحلیل آنها بدانیم.
اساسا متونی که در علوم انسانی از قدیم در دسترس مانده است را مورد مداقه قرار دهیم به نتایج قابل توجه خواهیم رسید، ضمن اینکه با توجه به سفارشات متعدد و تاکید منابع دینی مان اعم از روایات و احادیث گسترده در باب ترویج علم، بر ماست که بتوانیم این رویکرد را احیا کنیم.
البته قبول دارم که برخی از علوم انسانی وارداتی است. اما در نگاه ما منشأ علوم انسانی اسلام است، مثلا روان شناسی متونی در اسلام دارد، در جامعه شناسی و سایر شاخه های علوم انسانی نیز وضع همین گونه است. اما اینکه چرا از این منابع استفاده نشده است به دلیل آن است که اولا تحلیل به اندازه کافی نیست و در وهله دوم به آنچه که داریم نپرداخته ایم.
واقعیت آن است که همه مواد خام در اسلام وجود دارد و بزرگان دینی، اندیشمندان و فلاسفه اسلامی حتی الامکان و تا جایی که مجال داشتند این موارد را تبیین کرده اند منتهی باید توسعه و بسترسازی شود. فارغ از این سبقت علمی جهان اسلام در بسیاری از موارد از غرب جلوتر است . در گذشته مدارس دینی و نظامیه ها همواره در کنار مساجد بود یعنی علم و دین در جوار یکدیگر بودند.
در هر مسجد در حال حاضر نیز می توان کرسی هایی را بسته به نیاز مسجد داشت و امام جماعت مباحث را مطرح کند، این کرسی ها بنا بر نیاز مردم می تواند در حوزه های فکری، دینی، فرهنگی باشد. مساجد مرکز تمام امور فرهنگی باید باشد.
بنابراین جامعه ما نیاز به فرهنگ سازی علمی دارد البته این فرهنگ سازی وجود دارد، اما کافی نیست، جامعه ما باید فرهنگ سازی علمی شود و دغدغه مندی برای علم وجود داشته باشد.
«خبرگزاری دانشجو»- برگزاری کرسی های آزاداندیشی در سطح دانشگاه و حوزه تا چه اندازه می تواند تحقق بخش شکل گیری نظام علمی گفتمانی در کشور شود؟
مطلبی: مقام معظم رهبریبارها تاکید بر برگزاری کرسی های آزاد اندیشی داشته اند، آنچه ایشان مد نظر دارند از یک بُعد همین تحلیل و گسترش متون اسلامی است. بنابراین کرسی های آزاداندیشی می تواند پلی در راستای تحقق این امر باشد. کرسی های آزاداندیشی اگر در چهارچوب درست برگزار شود بهترین فرصت برای گسترش علوم انسانی است.
از قدیم نیز این رویکرد بوده است و همین مناظرات علمی میان علما یک نوع آزاداندیشی است که آن زمان وجود داشته است و علما و دانشمندان جمع می شدند و نظرات خود را مطرح و به جمع بندی متقن می رسیدند.
مثلا در علوم ادبیات عرب مناظرات متعددی وجود دارد، در علوم فلسفه مناظرات علمی فروانی داریم، علوم قرآنی و علوم دینی، بنابراین چنین رویکردی در واقع سنت علمی ما بوده است.
پس اولا کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه ها، در حوزه های علمیه، در مساجد می تواند در تحول علوم موثر باشد و علم را فرهنگ سازی کند و ثانیا ما چاره ای نداریم جز اینکه فرهنگ سازی کنیم اگر چنین نکنیم دشمن شبهات خود را چه در علوم دینی و چه در علوم انسانی مطرح می کند و عامه و حتی گاهی خواص مردم از عهده پاسخ دادن و هضم این شبهات بر نمی آیند و نوعی انحراف و فرهنگ سازی غلط ایجاد می شود. باید در مسایل این چنین باید پاسخگو باشیم قبل از اینکه دشمن نظریات خود را به بدنه فکریمان تزریق کند.
«خبرگزاری دانشجو»- اساسا یک کرسی آزاداندیشی باید چه ویژگی هایی داشته باشد و طرفین حاضر در این نشست ها باید چه آدابی را رعایت کنند؟
مطلبی: باید در هر دانشگاه و حوزه ای خبرگان آن علم را شناسایی کرده و از آنها در برگزاری این کرسی ها کمک بگیریم، تا معرفت و شناخت نسبت به افراد نداشته باشیم نمی توانیم فرهنگ سازیر ا پیاده کنیم.
باید خبرگان در آن علم و موضوع علمی را شناسایی کنیم و در وهله بعد موضوع شناسی کنیم، ما در همه علوم نیاز به موضوع شناسی داریم، بنابراین همانطور که در علوم دینی باید موضوع شناسایی شود و بعد حکم داده شود در سایر علوم نیز باید این رویکرد یعنی شناخت موضوع مد نظر قرار گیرد چراکه از این رهگذر است که می توان مباحث را روش مند و تفکیکی بیان کرد.
امام صادق(ع) عده ای زیادی شاگرد داشتند که هر گروه از این شاگردان متخصص در یک حوزه علمی بودند، ما باید با الگوگیری از رویکردی که در گذشته علمی اسلام وجود داشت، در مرحله اول خبرگان علمی را شناسایی کنیم، بعد موضوع شناسی کرده و بعد حکم موضوع رابیان کنیم، از این مسیر فرهنگ سازی در محیط دانشگاهی صورت می گیرد.
اما در مورد بخش دیگر سوال مربوط به ویژگی های کرسی های آزاداندیشی باید بگویم که تخصص علمی، تقوای علمی، مجادله به نحو احسن، طی این مناظرات از مهمترین مسایلی است که باید رعایت شود، دستور دین ماست که اگر مباحثه ای هم می شود باید احسن باشد، بنابراین مرحله اول آداب مباحثاتی از این دست آن است که اگر موضوع اثبات شد به لحاظ علمی طرف مقابل بپذیرد.
وقتی موضوع علمی در محاف علمی عنوان می شود باید بپذیرند نه اینکه بر عقیده اشتباه خود پافشاری کنند. این ادب مناظره است و از بدیهیات و نخستین آداب مناظره محسوب می شود. هم و غم ما این است که جامعه دینی و علوم و داشته های خود را از شبهات و آفت های وارداتی به جامعه نجات دهیم.
«خبرگزاری دانشجو»- به ندرت پیش می آید که اساتید نیز در جلسات کرسی های آزاداندیشی شرکت داشته باشند، البته این سخن به مفهوم این نیست که اصلا شرکت ندارند بلکه این حضور کمرنگ است، شما علت این مساله از نگاه شما چیست؟
مطلبی: البته آمادگی جوان برای سخن گفتن و سخن شنیدن بیشتر است، همچنین زمان نیز اهمیت دارد، بسیاری از اساتید فرصت نمی کنند که حضور مستمر در این کرسی ها داشته باشند. شاید رسیدگی به دغدغه های علمی و مادی پژوهشگران بتواند این حضور را استمرار بخشد.
ارسال نظرات