به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، بسیج دانشجویی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در نامه‌ای به رئیس رسانه ملی، ۵ توصیه برای تبلیغ و ترویج فرزندآوری در جامعه ارائه کرد.
در این نامه آمده است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
جناب آقای دکترجبلی، ریاست محترم سازمان صدا و سیما
سلام علیکم
همانطور که مستحضرید مقوله جمعیت به مثابه یکی از مولفه‌های قدرت ملی، از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین عناصر هر کشور به شمار می‌رود، زیرا که بیان‌کننده‌ی میزان سرمایه انسانی و به تبع آن رشد اقتصادی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی آن است.
در کشور ما نیز در دهه‌های گذشته به موجب اعمال سیاست‌های غلط جمعیتی تحولات چشمگیری در این حوزه رخ داده است. جمعیت شناسان اظهار داشته اند که در حال حاضر شاخص‌های جمعیتی کشور شرایط مطلوبی ندارد؛ کاهش بی سابقه نرخ باروری و سقوط نرخ رشد جمعیت، کشور را در آستانه بحران جمعیتی قرار داده است به طوری که در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب و ادامه روند فعلی میتواند به پاشنه آشیل کشور مبدل شود. مقام معظم رهبری نیز بار‌ها با استناد به گزارش کارشناسان، دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود را درباره وضعیت جمعیتی کشور ابراز نمودند.
ایشان در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۹۲ فرمودند: «یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر میکند، تن او میلرزد، این مسئله‌ی جمعیّت است. مسئله‌ی جمعیّت را جدّی بگیرید؛ جمعیّت جوان کشور دارد کاهش پیدا میکند. یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست».
همچنین رهبر انقلاب در یکی دیگر از بیانات خود بر ضرورت فرهنگ سازی در مسئله جمعیت تاکید کردند؛ لذا با توجه به جایگاه رسانه ملی که از مهم‌ترین نهاد‌های فرهنگ ساز کشور است و نظر به ماده ۲۸ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران- در کنار سایر دستگاه‌های مذکور در این ماده - مکلف است در راستای سیاست‌های کلی جمعیت و مقابله با هرگونه محتوای مغایر با آن اقدام نماید.
با این حال به نظر می‌رسد صدا و سیما در اجرای سیاست‌های جمعیتی دارای استانداردی دوگانه است. چرا که به رغم تاکید بر بحران جمعیت در بخش‌های خبری و برنامه‌های کارشناسی، در سایر برنامه‌ها همچون فیلم‌ها، سریال‌ها، برنامه‌های سرگرمی با حضور سلبریتی‌ها و حتی آگهی‌های بازرگانی، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر خلاف سیاست‌های جمعیتی عمل میکند.
قطعا بخشی از این مشکل به سیاست‌های کلی رسانه در موضوع جمعیت باز می‌گردد؛ لذا پیش از هر اقدام، باید راهبرد‌های کلان و سیاست‌های رسانه ملی در این زمینه به طور دقیق مشخص شود تا رسانه ملی بتواند از همه ظرفیت‌های خود برای تحقق سیاست‌های جمعیتی کشور استفاده نماید.
این مهم مستلزم عزم جدی و به کارگیری راهکار‌های موثر و توجه به نکاتی است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
اول؛ اقناع مدیران و برنامه‌سازان رسانه ملی درباره سیاست‌های جمعیتی کشور
بی تردید مدیران و برنامه‌سازان رسانه ملی، زمانی می‌توانند نقش خود را در زمینه فرهنگ سازی برای تحقق سیاست‌های جمعیتی به‌خوبی ایفا کنند که خود درباره این سیاست متقاعد شده باشند. بنابراین، سازمان صدا و سیما در نخستین گام به سوی فرهنگ سازی جهت افزایش جمعیت، بایستی با برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی و تخصصی، مدیران گروههای برنامه‌ساز، تهیه کنندگان، کارگردانان، پژوهشگران و نویسندگان خود را در این زمینه توجیه نماید و به پرسش‌ها و ابهامات آن‌ها پاسخ دهد. در غیر این صورت صرفاً شاهد تولیدات سفارشی خواهیم بود که به دلیل عدم آگاهی گروه سازنده از عمق مسئله جمعیت و نبود دغدغه حقیقی، برداشتی سطحی را به دنبال خواهد داشت و چنین اقدامات غیرعمیق و شعاری نیز اثر چندانی بر مخاطب نداشته و در نهایت رسانه ملی را در ایفای رسالت و مسئولیت واقعی خود ناکام خواهد گذاشت.
لازم به ذکر است؛ علاوه بر نکات مطرح شده، نباید از حمایت مادی و معنوی از این برنامه سازان نیز غفلت نمود.
دوم؛ توجه دقیق به سازوکار‌های فرهنگ سازی
به رغم تاکیدات بسیار بر ضرورت فرهنگ سازی در اسناد و قوانین موجود کشور، لکن اصحاب رسانه‌ها هنوز سازوکار‌ها و بایسته‌های آن را چنان که شایسته است نشناخته اند.
از آنجا که فرهنگ‌سازی به طور مستقیم با نگرش افراد مرتبط است لذا نمیتوان توقع داشت که این فرایند به آسانی و به سرعت طی شود درنتیجه، رسانه ملی باید با پرهیز از هرگونه شتاب‌زدگی و با شیبی منطقی و ملایم، تلاش نماید تا به تدریج اقشار گوناگون جامعه را با سیاست جمعیتی کشور همراه سازد.
همچنین باید توجه شود که فرهنگ سازی فرایندی پایدارو پویا و نه مقطعی یا موقتی است؛ لذا رسانه ملی باید با تدوین برنامه‌ای دقیق و منسجم در راستای فرهنگ سازی در حوزه جمعیت، از هرگونه اقدام پراکنده، مقطعی و ازهم‌گسیخته پرهیز نماید، چون چنین اقداماتی نمی‌توانند در عرصه عمل کارساز و تاثیرگذار باشند. با توجه به مطالب مذکور ضروریست رسانه ملی به منظور برخورد اصولی با مسئله فرهنگ سازی به خصوص در موضوع جمعیت، از دانش کارشناسان و متخصصان امور فرهنگی، استفاده نماید.
سوم؛ بهره گیری از رویکرد القای غیر مستقیم پیام
به عقیده اغلب کارشناسان رسانه‌ای، با توجه به مشکلات بسیاری که در حال حاضر در زمینه‌های اقتصادی و معیشتی در جامعه ما وجود دارد، بهره گیری از پیام‌های مستقیم در زمینه ترویج فرزندآوری و مسائلی از این قبیل، نه تنها اثر مثبت چندانی نخواهد داشت بلکه چه بسا موجب عکس العمل‌های منفی نیز خواهد شد؛ لذا از آنجا که القای غیرمستقیم پیام همواره یکی از روش‌های مناسب جهت اقناع مخاطب است از این رو اقتضا میکند در تبلیغ و ترویج سیاست جمعیتی کشور نیز تا حد امکان از این روش استفاده شود.
چهارم؛ ترویج ازدواج آسان، زمینه سازی در جهت تحکیم بنیان خانواده و همچنین اصلاح نگرش فرزندآوری در جامعه
فراهم کردن بستر‌های ازدواج آسان مقدمه حل مشکل جمعیت است. بدیهی است بعضی از مسائل همچون حمایت اقتصادی از زوج‌های جوان از محدوده وظایف رسانه خارج است ولیکن نباید از تاثیر عوامل فرهنگی در این حوزه غافل ماند؛ لذا رسانه ملی باید با اقداماتی، چون مبارزه با سنت‌های غلط از جمله تعیین مهریه‌های سنگین و به طور کلی مقابله با تجمل‌گرایی، در جهت کاهش هزینه‌های ازدواج گام بردارد. البته تولید برنامه‌هایی که تنها به سخنرانی درباره ازدواج آسان ختم شود، نتیجه چندانی در پی نخواهد داشت؛ لذا نیاز است رسانه ملی از قالب‌های خلاقانه استفاده نماید. همچنین پیشنهاد می‌شود جهت تاثیر گذاری بیشتر بر قشرجوان از مشارکت و حضور جوانان در برنامه‌های مربوطه استفاده شود.
علاوه بر بحث ترویج ازدواج آسان باید به ازدواج موفق و پایدار نیز توجه شود. به استناد آمار منتشر شده سازمان ثبت احوال و مرکز آمار کشور میزان طلاق در سال‌های اخیر افزایشی در خور توجه داشته است. بی تردید در شرایطی که عوامل گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی موجب فروپاشی خانواده‌ها و بی ثباتی آن‌ها می‌شود، هرگز نمیتوان به ظرفیت خانواده‌ها برای افزایش جمعیت تکیه کرد. به همین سبب و از آنجا که کاهش آمار طلاق و عوارض ناشی از آن، نیازمند تعامل و هم‌افزایی بین دستگاهی است؛ صداوسیما باید همکاری با سایر دستگاه‌های مربوطه همچون قوه قضائیه و سازمان بهزیستی کشور را نیز در دستور کار خود قرار دهد.
به علاوه رسانه ملی میتواند به منظور تحکیم بنیان خانواده، به تهیه برنامه‌هایی با محوریت آسیب شناسی مسائل و مشکلات خانواده‌ها، توانمندسازی افراد در مواجهه با آن مسائل و همچنین آموزش مهارت‌های زندگی به ویژه به زوجین جوان بپردازد.
نکته حائز اهمیت دیگر این است که دستیابی به اهداف جمیعتی کشور، بدون اصلاح نگرش و رفتار مردم در زمینه فرزندآوری امکان پذیر نخواهد بود. به همین علت رسانه ملی باید در این زمینه از دیدگاه متخصصان روان شناسی اجتماعی استفاده نماید.
الگوسازی صحیح از خانواده‌های پرجمعیت و موفق راهکاری موثر در این حیطه محسوب می‌شود. این الگوسازی صرفا در قالب برنامه‌های مستند قابل ارائه نیست، بلکه از قالب‌های متعدد دیگری همچون برنامه‌های نمایشی نیز می‌توان استفاده کرد.
پنجم؛ بازتاب اقدامات نهاد‌های مسئول و مطالبه‌گری در جهت تحقق سیاست‌های جمعیتی کشور
مستفاد از ماده ۱۵ قانون خط مشی کلی و اصول برنامه‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران این سازمان موظف است مردم را در جریان کامل فعالیت‌ها، برنامه‌ها، پیشرفت‌ها و مشکلات نهاد‌های قانونی کشور قرار دهد همچنین مطابق با بند (ت) ماده ۲۸ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سازمان صدا و سیما مکلف به تدوین و اجرای برنامه‌هایی در امر مطالبه گری این قانون، شده است؛ لذا ضروریست رسانه ملی برای عمل به تکالیف خود و به منظوراجرای صحیح قوانین جمعیتی کشور، به ارزیابی دقیق عملکرد سازمان‌ها و نهاد‌های مسئول، بازتاب فعالیت آن‌ها در این زمینه و همچنین مطالبه مستمرازمسئولان بپردازد.
در پایان لازم است متذکر شویم ما به عنوان دانشجویان دغدغه‌مند در این حوزه معتقدیم؛ بحران جمعیتی به عنوان یکی از بحران‌های پیشِ روی کشور، با وجود مشخص بودن راهکارها، تنها به دلیل اهمال متولیان این امر، پیوسته در حال تشدید است؛ لذا انتظار می‌رود رسانه ملی با اراده و عزمی راسخ و با در پیش گرفتن راهکار‌های مذکور و نظرات کارشناسی، رسالت و مسئولیت سنگین خود را در راستای تحقق سیاست‌های جمعیتی کشور به انجام رساند؛ و من الله التوفیق
بسیج دانشجویی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
رونوشت به:
ستاد سیاستگذاری جمعیت معاونت سیما رسانه ملی»
ارسال نظرات