سیستان در خاک / خشکسالی؛ بلای جان آب و هوای بزرگترین استان

به گزارش گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، محمدحسین لک، سیستان و بلوچستان استانی که با مسائل پرشمار خود درد‌های بسیاری چشیده است از مسائل امنیتی و مشکلات اقتصادی تا بحران طولانی خشکسالی و وجود ریزگردها؛ مقام معظم رهبری سیستان و بلوچستان را تنگه احد ایران دانسته، اما بی‌توجهی مسئولین و سهل انگاری آنان باعث شده است که مسائل استان سیستان و بلوچستان نه تنها حل نشود؛ بلکه به دایره این مسائل افزوده شود.

از مسائل مهم استان سیستان و بلوچستان بحث ریزگردهاست که همواره همزمان با وزش باد‌های ۱۲۰ روزه شاهد آن هستیم، باد‌های ۱۲۰ روزه معمولا از ۱۵ خرداد تا ۱۵ مهرماه هرسال در پهنه جنوب شرقی ایران اتفاق می‌افتد و به سمت غرب حرکت می‌کند، معمولا استان‌های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان بیش از دیگر استان‌ها درگیر عواقب این باد‌ها می‌شوند؛ برخی از کارشناسان این باد‌ها را دنباله باد‌های موسمی هندوستان می‌دانند که از طریق افغانستان و با عبور از نواحی کم ارتفاع همچون دشت ناامید وارد ایران می‌شود.

باد‌های ۱۲۰ روزه معمولا در منطقه سیستان و شهر‌هایی مانند زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز می‌وزد و باعث ایجاد گردوغبار، آسیب رسیدن به محصولات کشاورزی و مختل شدن زندگی مردم می‌شود؛ فرماندار زابل در روز ۴ خرداد درباره آسیب‌های طوفان در منطقه زابل گفت: وزش طوفان در روز‌های اخیر ۱۸۱ نفر از مردم منطقه ‏را راهی بیمارستان و مراکز درمانی کرده است‎.

همچنین صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور درباره مشکلات آب و هوایی این منطقه اظهار داشت: باد‌های "۱۲۰ روزه سیستان" این سال‌ها به ۲۲۰ روز رسیده؛ دمای هوا در این منطقه نیز دو درجه افزایش یافته است و باتوجه به خشکسالی سه دهه اخیر امسال شرایط اقلیمی دشوارتر شده.

البته وزش باد‌های ۱۲۰ روزه به خودی خود عاملی منفی نیست و حتی از وزش این باد‌ها می‌توان در جهت تامین برق استفاده کرد (که اقداماتی در جهت این امر صورت گرفته)، اما عاملی که سبب آسیب‌زا شدن این باد‌ها شده خشکسالی در این منطقه است که بخشی از آن منشا داخلی و بخشی دیگر منشا آن به کشور همسایه یعنی افغانستان برمی‌گردد.

مسئله حق‌آبه رودخانه هیرمند و احداث سد از طرف کشور افغانستان سال‌ها برای علت مشکل خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان مطرح است و دستگاه دیپلماسی ایران نیز چندین بار هم در دوران اشرف غنی و هم دوران جدید طالبان نسبت به این موضوع اظهاراتی داشتند.

امین کمالی دبیر مجمع مطالبه‌گران محیط زیست کشور درباره بحث دیپلماسی آب و مناقشه آبی ایران و افغانستان در گفتگو اختصاصی با دانشجو عنوان کرد: سد کمال خان افغانستان سدی است که آبی در برنمی‌گیرد و نقش انحرافی دارد تا آب را بر خلاف قوانین بین‌المللی از مسیر خود جدا کند و به مناطق خشک افغانستان برساند. این هم به دلیل ضعف ما بود که نباید اجازه می‌دادیم که این سد ساخته شود، اما متاسفانه هربار این مسئله را بازگو کردیم به بزرگ نمایی متهم شدیم. نیاز آب شرب ما باید از داخل برطرف شود و سپس با اجرایی کردن ظرفیت‌های آبی استان می‌توان راحت‌تر حقابه خود را از افغانستان بگیریم. افغانستان وقتی می‌بیند ما به آنان به دلیل آب نیاز داریم بعضا خواسته‌های عجیبی را مطرح می‌کند.

وی همچنین افزود: سیستان نزدیک ۲۰ سال است که با موضوع کم آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. تا جایی دریاچه هامون که بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران است، خشک شد و بازهم کسی به آن توجهی نکرد. متاسفانه در هر دوره نسخه‌های مختلفی برای احیای دریاچه هامون پیچیده می‌شود و تنها در حد یک جلسه و چند مصاحبه مطرح می‌شود و هیچ‌گاه به عرصه عمل نمی‌رسد.

به جز دریاچه هامون، کانون ایجاد ریزگرد دیگر تالاب جازموریان است که با گستره حوضه آبریزی حدود ۷۰ هزار کیلومتر مربع محدود دوبرابر دریاچه ارومیه وسعت دارد که ۴۹ درصد آن در حوزه سیستان و بلوچستان و ۵۱ درصد در حوزه استان کرمان قرار گرفته است؛ تالاب جازموریان به عنوان یک منبع قابل توجه آب شیرین است که به سبب خشکسالی‌های مداوم در سال‌های اخیر به کانون بحرانی ریزگرد‌های استان سیستان و بلوچستان و استان کرمان تبدیل شده و کم توجهی به این موضوع باعث مشکلات جبران ناپذیری برای شهرستان دلگان شده است. در چند سال اخیر نیز مسئله انتقال آب از جنوب به شمال استان کرمان اوضاع را سخت‌تر از قبل کرده است.

بیشتر بخوانید:
۱۵ سال ساخت سد، بدون مجوز محیط زیست! / صفارود، سدی که به «بحران آب» در کرمان دامن می‌زند

در نهایت باید به این موضوع توجه کنیم که مشکلات گردوغبار در بزرگترین استان کشور صرفا مربوط به وزش باد‌ها و طوفان‌ها نیست و برای حل مسئله باید به اصل ماجرا یعنی حل بحران خشکسالی مراجعه کنیم تا مشکلات ریزگرد‌ها کاهش پیدا کند و آلام مردم رنجدیده سیستان و بلوچستان تسکین یابد.