به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران روز شنبه ۲۰ خرداد ماه ۱۴۰۲ در دومین همایش بین‌المللی همزیستی مسالمت‌آمیز که با عنوان «همگرایی جهان اسلام و افق تمدنی آینده با محوریت مقاصد شریعت» و با حضور شخصیت‌های علمی و فرهنگی از ۱۵ کشور در تالار علامه امینی دانشگاه تهران برگزار شد، از همگرایی ملل مسلمان به عنوان یکی از موضوعات بسیار مهم جهان اسلام یاد کرد و گفت: آنچه که متاسفانه در سده‌های اخیر شاهد آن بودیم، ایجاد نوعی تشتت و تفارق در جهان اسلام بوده است. تمدن اسلامی بیش از ۵۰۰ سال بر تمدن جهانی سروری می‌کرد، اما متاسفانه امروز اروپایی‌ها نسبت به دین مبین اسلام ناسپاسی می‌کنند و گذشته خود را که بابت تمدن اسلامی چه بهره‌هایی برده‌اند، فراموش کرده یا خود را به فراموشی زده‌اند؛ لذا بر ما دانشگاهیان و همه نخبگان جهان اسلام تکلیف است که بتوانیم تمدن اسلامی را به اوج گذشته خود و‌ای بسا فراتر از گذشته بازگردانیم تا بتواند رفاه و آسایش ملل مسلمان و تمامی ملل جهان را تامین نماید.
رئیس دانشگاه تهران با مرور واژگانی نظیر «مقاصد شریعت»، «مصلحت» و «حکمت» که در محور‌های این همایش بین‌المللی مورد توجه قرار دارد، اظهار کرد: همگی این واژگان بیانگر این است که هم در مقام فتوا و هم در مقام فقه حکومتی، مصلحت مردم و توجه به اینکه مفاسد به کمترین حد خود تنزل پیدا کند، دارای اهمیت است. امروز جهان اسلام مبتلابه نوعی تشتت است و لذا مهمترین مصلحتی که برای ملل مسلمان وجود دارد این است که با حضور اندیشمندان اسلامی بتوانیم به راهکار‌های عملی برای همگرایی دست پیدا کنیم و دانشگاه تهران آمادگی دارد که در زمینه رسیدن به این هدف مقدس کمک کند.
استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران با بیان اینکه فلسفه وجودی انقلاب اسلامی و بن مایه فکری آن مبتنی بر همگرایی مسلمانان است؛ به اصل ۱۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اشاره نمود که به خوبی به هدف و راهبرد اساسی انقلاب اسلامی که همانا دستیابی به وحدت ملل مسلمان است تاکید دارد و این وحدت را از جنبه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دنبال می‌کند؛ خاطرنشان کرد: همه به خوبی می‌دانیم که یکی از پیام‌های امیدبخش انقلاب اسلامی، وحدت جهان اسلام است. در ابتدای شکل‌گیری انقلاب اسلامی، دشمنان به عنوان عوامل بیرونی و مغرضان داخلی تلاش کردند تا پیام انقلاب اسلامی آنگونه که باید شنیده نشود و لذا وظیفه نخبگان این است که این پیام را به درستی مخابره کنند.
مقیمی افزود: مطالعه اندیشه و سبک زندگی امام خمینی (ره) ما را به این رهنمون می‌کند که ایجاد همگرایی در جهان اسلام مستلزم مدیریت تعارضات است. تعارضات از سطح فردی بین نفس اماره و لوامه آغاز می‌شود و تا مبارزه جهان اسلام با کفر امتداد پیدا می‌کند و بین این دو سطح خرد و کلان همواره تعارضات در سطوح دیگر نیز وجود دارد. این تعارض‌ها در حدی که باعث تضارب افکار شود و به گونه‌ای باشد که به اختلاف و تفرقه و تشتت نینجامد، پدیده خوبی است؛ به گونه‌ای که امیر مؤمنان امام علی علیه‌السلام توصیه می‌فرماید که وقتی افکار و اندیشه‌های مختلف به هم زده شود، حقیقت از آن متولد می‌گردد. اما چه اتفاقی افتاده است که این تعارضات که می‌تواند خود منبع پویایی و سرزندگی در جهان اسلام باشد، تبدیل به اختلاف و تفرقه به نام دفاع از دین شده است. این وضعیت جزو بخش بسیار غم‌انگیز روابط در جهان اسلام است که برخی به بهانه حفاظت از آرمان‌های دینی، تفرقه ایجاد می‌کنند و حتی دست به کشتار مسلمانان در مساجد و اماکن مذهبی می‌زنند؟
استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران افزود: در اندیشه امام خمینی (ره)، سه مولفه «هدف مشترک»، «دشمن مشترک» و «وحدت کلمه» برای مدیریت تعارضات مورد توجه است. مقام معظم رهبری نیز در بیانات خود این موضوع را مورد مداقه قرار داده و نکات بسیار ارزشمندی در این خصوص بیان داشته‌اند و دائما تاکید می‌کنند که نخبگان و اندیشمندان جهان اسلام وظیفه دارند از تشتت در جامعه اسلامی جلوگیری کنند و تندروی‌ها در هر گروهی که می‌خواهد باشد، باید محکوم شود.
وی با اشاره به اینکه قرآن کریم و وجود مقدس نبی مکرم و رسول اعظم اسلام، مهمترین نقطه ایجاد وحدت است، خاطرنشان کرد: قرآن کریم که محور اصلی وحدت مسلمین است در آیات مختلفی همچون «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّه ِ جَمِیعا وَلاَ تَفَرَّقُوا»، «وَلاَ تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ»، «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً»، «محمدٌ رسول اللّه وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ» و آیاتی دیگر، اهمیت همگرایی و وحدت را به مسلمانان گوشزد می‌کند؛ بنابراین مسیر وحدت، مسیری است که ما را عاقبت‌بخیر می‌کند و همگرایی یک گام برای رسیدن به وحدت است. وحدت و یکی شدن نقطه مطلوبی است که منجر به شکل‌گیری امت واحده اسلامی می‌شود و تلاش برای همگرایی، یعنی همراستا نمودن اهداف و اقدامات جهت دستیابی به این مهم. ممکن است «یکی شدن» در این شرایطی که جهان اسلام با آن مواجه است، کار دشواری باشد و لذا باید تلاش کنیم که در گام اول در جهت همگرایی پیش برویم و سپس به سوی شکل‌گیری «امت واحده» حرکت کنیم.
رئیس دانشگاه تهران افزود: برای اینکه بتوانیم تمدن اسلامی را به اوج خود برگردانیم، باید علل و عوامل درونی و بیرونی افول تمدنی را بررسی نماییم. برای پی‌ریزی تمدن نوین اسلامی ابتدا لازم است که یک آسیب‌شناسی کامل از افول تمدن اسلامی صورت گیرد. شاید بتوان مجموعه علل این افول را در دو دسته عوامل بیرونی و داخلی دسته‌بندی نمود. عوامل بیرونی شامل مولفه‌هایی همچون دشمنی دشمنان اسلام، گروه‌ها و جوامعی است که سال‌ها با فرهنگ اسلامی مشکل داشته و با آن جنگیده‌اند. جنگ‌های صلیبی، هجوم مغول‌ها، دشمنی غربی‌ها و نظام استکباری و جنگ‌های متعددی که از بیرون از مرز‌ها به مسلمانان تحمیل شده است، از جمله عوامل بیرونی است که تمدن اسلامی را تحلیل برده است. همچنین مجموعه عوامل درونی که اگر اهمیت‌شان بیشتر از عوامل بیرونی نباشد، کمتر از آن‌ها هم نیست و مصادیق بارز آن بی‌کفایتی حاکمان در ادوار مختلف و جهل توده عامه مردم بوده است.
رئیس دانشگاه تهران با اشاره به اینکه استاد زرین‌کوب تاریخ‌نگار برجسته ایرانی مهمترین علل افول تمدن اسلامی را عدم انسجام جامعه اسلامی و تعصبات قومی و محلی قلمداد کرده است؛ توضیح داد: عدم انسجام جامعه اسلامی و تعصبات قومی و محلی پدیده‌ای است که شاید در قرن‌های اخیر تحت تاثیر ایجاد سیستم‌های دولت – ملت و مرز‌های تصنعی بین ملل مسلمان قابل تحلیل باشد. در قرن‌های اخیر ترویج ملی‌گرایی توأم با حذف هویت دینی، عدم انسجام در جامعه اسلامی را به نحوی تشدید کرده است که نتیجه آن تشتت و تفرقه در جهان اسلام است. البته در کنار این مجموعه عوامل تشتت‌آفرین، افراد و گروه‌های مختلفی در سال‌های متمادی برای ایجاد همگرایی در جهان اسلام تلاش کرده‌اند و هر کدام از این مصلحان و اندیشمندان روش کنشگری خاصی داشته و خدمات قابل توجهی در این زمینه داشته‌اند که قابل تقدیر است. حجم این اختلافات به گونه‌ای است که باید طیف وسیعی از کنشگران در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، کلامی، اعتقادی و علمی ورود کنند تا همگرایی کاملی صورت گیرد. البته این روز‌ها شاهد خبر‌های خوبی در فضای سیاسی منطقه هستیم که بسیار امیدبخش است، ولی ناکافی است. یکی از گرو‌هایی که می‌تواند در همگرایی مسلمانان کنشگری اثربخشی داشته باشد، جامعه نخبگان و دانشگاهیان هستند. وظیفه نخبگان دانشگاهی و حوزوی این است که تلاش کنند تا در زمینه جبران آنچه ما به عنوان انزوای عقل به عنوان یک عامل افول تمدنی از آن یاد می‌کنیم، نقش‌آفرینی کنند.
وی افزود: از جمله دلایل داخلی جهان اسلام که بر شکاف ملل مسلمان اثر جدی گذاشت، گذر از مرز عقل‌گرایی بود. البته عقل با همان مختصاتی که به زعم آیت‌الله جوادی آملی در هندسه معرفت دینی باشد و منزلت عقل در این جایگاه برای ما اهمیت دارد. نخبگان دانشگاهی وظیفه دارند که در راستای همگرایی جهان اسلام برای تحقق تمدن نوین اسلامی، عقل‌گرایی را از انزوا خارج نمایند و به سهم خود به عنوان کنشگر ویژه نخبگانی وظایف خود را به نحو احسن انجام دهند.
رئیس دانشگاه تهران در پایان با ارائه پیشنهاد شبکه‌سازی در جمع اندیشمندان جهان اسلام، اظهار کرد: دانشگاه تهران آمادگی دارد یک شبکه همگرای نخبگانی امت اسلامی را ایجاد کند که این شبکه به عنوان یک نهاد مدنی و فارغ از وابستگی به دولت‌ها بتواند توسط اندیشمندان جهان اسلام مدیریت شود. امیدواریم این شبکه بتواند شبکه‌ای از سازمان‌های مردم‌نهاد را در کشور‌های مختلف جهان اسلام ایجاد کند و این شبکه در فضای حقیقی و مجازی فعالیت نموده و هدف محوری همگرایی ملل مسلمان را در راستای مصلحت جامعه اسلامی دنبال نماید.
مقیمی در آغاز سخنانش از دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران به عنوان دانشکده پیشتاز فعالیت‌های بین‌المللی در دانشگاه تهران طی سال ۱۴۰۱ نام برد و از زحمات رئیس دانشکده و اعضای هیات علمی دانشکده تشکر کرد.