نابودی گیاهان ساحلی خلیج گرگان توسط ملخ مراکشی/ احتمال ایجاد کانون ریزگرد قوت گرفت

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، علی قاسمعلی؛ * خلیج گرگان به عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های آبی شمال کشور و شاخص‌ترین زون تالابی پناهگاه حیات وحشی میانکاله در سال‌های اخیر با چالش‌ها و دغدغه‌های متعددی از جمله کمبود آب برای تجدید حیات آبزیان، شکار بی رویه، لایروبی نکردن کانال‌های آبرسان، افزایش تعداد آب بندان و مزارع پرورش ماهی در بالا دست شده، ورود هزاران لیتر فاضلاب خانگی و کشاورزی، کاهش تراز آب و پسروی آب دست و پنجه نرم می‌کند و این عوامل بر بحرانی شدن شرایط این اکوسیستم افزوده و ضرورت تلاش برای حل آن را جدی‌تر کرده است.

در یکی دو سال اخیر تلاش شده تا با ترسیم و اجرای راهکار‌های متعدد همچون لایروبی کانال‌های سه گانه بین دریای خزر و خلیج گرگان تراز آبی خلیج گرگان افزایش یابد تا پیامد‌های ناگوار خشکسالی مانند شکل گیری کانون‌های ریزگرد در این اکوسیستم کاهش یابد.

در کنار مداخلات ترسیم شده برای نجات این اکوسیستم از سوی بشر، اما طبیعت نیز بیکار نمانده و چشم انتظار رهاورد تلاش مسئولان نیست.

به طور طبیعی با پسروی آب در کرانه‌های ساحلی خلیج گرگان، گیاهان شورپسندی همچون سالیکورنیا به سرعت رشد کرده و مانع شکل گیری کانون‌های ریزگرد در نوار پیرامونی این پهنه آبی می‌شوند. این واکنش طبیعت در مقابل پسروی آب سبب شده، تا باوجود عقب نشینی مشهود آب خلیج گرگان طی سالیان اخیر، مباحثی مانند طوفان گرد و خاک و یا ریزگرد در شهر‌های ساحلی مانند بندر ترکمن بندر گز و گمیشان اتفاق نیفتد.

گرد و خاک هدیه ملخ‌های مراکشی به گلستان

از سال گذشته آفت ملخ مراکشی در رویشگاه‌های ساحلی خلیج گرگان به ویژه بندر ترکمن مشهود و نمایان شد تا جایی که مدیران جهاد کشاورزی مجبور به اجرای عملیات سمپاشی برای مقابله با این حشره ویرانگر شدند.

بازدید میدانی خبرنگار ما از سواحل پیرامونی خلیج گرگان بیانگر آن است که طی روز‌های گذشته آفت ملخ مراکشی در سواحل خلیج گرگان طغیان کرده است و بیش از ده‌ها کیلومتر از پوشش گیاهی نوار ساحلی گرفتار این آفت شده‌اند.

بیش از ۱۰۰ هکتار از رویشگاه‌های ساحلی منطقه به ویژه گونه‌های شور پسند مانند سالیکورنیا کاملا خشک شده اند و آرام آرام به عرصه‌هایی بایر و مستعد کانون‌های ریزگرد و گرد و غبار تبدیل می‌شوند و زندگی حدود ۳۰۰ هزار نفر از اهالی ساحل نشین گلستان را در معرض تهدید قرار داده اند.

۲۰۰۰ هکتار اراضی ساحلی در هجمه ملخ مراکشی

نصرالله مازندرانی، مدیر جهاد کشاورزی بندر ترکمن در گفتگو با خبرنگار دانشجو اظهار داشت: بیش از ۲۰۰۰ هکتار از عرصه‌های زراعی، مرتعی و همچنین پوشش گیاهان شورپسند اراضی ساحلی و مستحدثه واقع در نوار ساحلی خلیج گرگان در حوزه استحفاظی این شهرستان مورد حمله گونه مهاجم ملخ مراکشی قرار گرفته‌اند.

مازندرانی افزود: پس از شیوع این پاندمی، مراتب به مدیریت استان منعکس شد تا پس از بازدید و تایید کارشناسان استانی اقدامات لازم جهت تهیه تجهیبزات و سموم مورد نیاز در دستور کار قرار بگیرد.

مدیر جهاد کشاورزی بندر ترکمن ادامه داد: با توجه به اینکه نوار ساحلی شهرستان ترکمن جزئی از ذخیره گاه زیستکره و پناهگاه حیات وحش میانکاله تلقی می‌شود؛ استعلام‌های لازم از سازمان حفاظت محیط زیست انجام و موافقت آن تحصیل شده است.

مازندرانی گفت: پس از اتمام فرآیند صدور مجوز از سوی محیط زیست؛ در هفته‌های آینده اقدامات لازم برای سمپاشی نوار ساحلی شهرستان آغاز خواهد شد.

اصلاح سیاست آبی؛ راهکار مقابله با بلایای طبیعی

محمدرضا ملاعباسی، استاد دانشگاه و متخصص بیابان زدایی و بیابان‌های ساحلی گلستان در این خصوص به خبرنگار دانشجو گفت: پدیده خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی آثار و تبعات بسیاری در بخش‌های مختلف گلستان بر جای خواهد گذاشت که از جمله آن، ایجاد و شکل گیری کانون ریزگرد و گرد و غبار در این استان شمالی است که در این میان، تالاب‌های استان به ویژه خلیج گرگان به سبب نوع بافت خاک بستر از جمله مناطق مستعد شکل‌گیری کانون‌های ریزگرد به شمار می‌روند.

ملاعباسی افزود: در روش‌های مطرح شده برای مقابله با ریزگرد، اولویت نخست با اصلاح سیاست آبی و هیدروپلیتیکی کشور است یعنی با ایجاد یک نگرش جامع، تامین حق آبه کافی برای تالاب‌ها از جمله خلیج گرگان به طور جدی در دستور کار قرار بگیرد.

این متخصص بیابان زدایی ادامه داد: در کنار تلاش‌هایی که برای اجرای سیاست‌های آبی به منظور نجات خلیج گرگان انجام می‌شود؛ باید به سایر پارامتر‌های موثر و دخیل در تشدید این رخداد توجه کرد که در این بین حفاظت از پوشش گیاهی موجود در برابر عناصر تهدید کننده مانند آفات بسیار اهمیت دارد.

وی گفت: اگر به هر دلیلی همچون شیوع آفات و یا هجوم ملخ‌های مدیترانه‌ای پوشش گیاهی مناطق ساحلی خلیج گرگان نابود شوند امکان شکل‌گیری کانون‌های ریزگرد ساحلی بسیار محتمل است.

ملاعباسی ادامه داد: در کنار همه حساسیت‌هایی که ممکن است برای مقابله (سم پاشی) با ملخ‌های مراکشی وجود داشته باشد باید راهکاری اتخاذ شود تا پوشش گیاهی مناطق ساحلی از گزند این آفات در امان بمانند استمرار نابودی و خشک شدن پوشش گیاهی سواحل پیرامونی خلیج گرگان تبعات ناگواری را در پی خواهد داشت.

گفتنی است؛ آفت ملخ مراکشی هر ساله از ابتدای تابستان  بتدریج نمایان شده و در صورت عدم مقابله با کانون‌های آن خسارات سنگینی به کشاورزی، محیط زیست و علوفه دام‌ها وارد می‌کند. عملیات ردیابی و مبارزه با ملخ مراکشی برای اولین بار در سال ۱۳۰۵ در گلستان آغاز شد و از آن پس این طرح همه ساله از ارتفاعات خشت‌لی در شمال شرقی مراوه تپه آغاز شده و در سایر مناطق ادامه می‌یابد. گمیشان، آق‌قلا، گنبدکاووس و مراوه‌تپه واقع در شمال، کلاله در شرق و مینودشت، آزادشهر، بندرترکمن، رامیان و گرگان در جنوب استان بیش از بقیه مناطق گلستان درگیر آفت ملخ مراکشی هستند.

به گزارش خبرگزاری دانشجو ، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که برای جلوگیری از شکلگیری کانون‌های ریزگرد در خلیج گرگان ضمن تسریع در عملیات لایروبی و تزریق منابع آبی از خزر به این اکوسیستم محصور، باید پوشش گیاهی مناطق پیرامونی آن را در برابر تهدیدات صیانت کرد تا احتمال وقوع ابر چالش‌هایی همچون طوفان‌های گرد و غبار و ریزگرد در منطقه کاهش یابد.