به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، چهارمین نشست تخصصی حکمرانی آموزش عالی کشور در قالب کرسی ترویجی عرضه و نقد دیدگاه علمی با ارائه دکتر روح‌الله تولایی، عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین (ع) و نقد دکتر رضا نقی‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم و دکتر غلامرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.
دکتر روح الله تولایی، عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) اظهار کرد: موضوع ارائه، معرفی نظام بومی ترفیع و ارتقاء اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها مبتنی بر منظومه فکری مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) است. تاکنون پژوهش‌های مختلفی در حوزه حکمرانی آموزش عالی اتفاق افتاده، ولی اینکه حکمرانی آموزش عالی را به عنوان یک سیستم در نظر بگیرد و روابط بین این سیستم و اجزا را تنظیم کند و تحول را با رویکرد حکمرانی رقم بزند کاری است که انجام نشده و از این باب کار ما کار نویی است. موضوع کرسی و بحثی که در این جلسه خدمتتان عرض می‌کنم ماحصل پژوهشی است که در قالب یک مقاله در شماره بهار نشریه علمی پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع) منتشر شده است.
وی افزود: حضرت امام خمینی (ره) بلافاصله پس از پیروزی انقلاب (۱۶ خرداد ۱۳۵۸ در دیدار با اساتید دانشگاه شیراز) موضوعی با عنوان دانشگاه‌ها مبدأ همه تحولات است مطرح فرمودند. شقاوت و سعادت یک ملت بستگی به تحولی دارد که در دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد. این تأکیدات از آن زمان شروع می‌شود و تا الان تغییرات و تحولات زیادی در حوزه آموزش عالی داشته‌ایم، اما تذکری را مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در رابطه با این فرمایش امام فرموده‌اند، این است که «حضرت امام (رحمه الله علیه) روی مسأله اسلامی شدن دانشگاه‌ها اصرار داشتند. ایشان برای دانشگاه خیلی اهمیت قائل بودند، بعد‌ها خود عناصر دانشگاهی به نکات مهمی در این زمینه برخورد کردند، تذکر دادند، عمل کردند، یک مقداری بهتر شد. اما همچنان این قضیه یک قضیه مهم روی دست نظام اسلامی است و بایستی تحقق پیدا کند و جز با یک تحول امکان‌پذیر نیست».
عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) بیان کرد: نقشه راهی که طراحی کرده‌ایم، افق ۵۰ ساله دارد و آن سوزنبانی که از دانشگاه‌ها انتظار می‌رود در این نقشه راه محقق شده است. یک تصویر مطلوبی را طبق فرمایشات مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) می‌توان از دانشگاه تراز اسلامی داشت؛ دانشگاهی که آرمانش کمک به تشکیل تمدن نوین اسلامی و زمینه سازی ظهور است و نتایجی که این دانشگاه به دنبال دارد، تربیت سرمایه انسانی تراز و کسب مرجعیت علمی و فناوری با دستیابی به علم و فناوری نوظهور است و فرآیند‌هایی که در این دانشگاه وجود دارد شامل نظام تربیتی، جهاد علمی و تعاملات درون سازمانی، ملی و بین المللی و سرمایه‌هایی که سازمان دانشگاه به آن نیاز دارد شامل ارزش‌ها، سرمایه‌های انسانی، متن و محتوا و فضا و محیط مجموعه عواملی بودند که در این تصویر مطلوب مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
دکتر تولایی ادامه داد: الگویی از تحول دانشگاه حکمت بنیان ارائه دادیم که ما را به آیین نامه ارتقاء می‌رساند. هفت مؤلفه تحولی برای متحول کردن دانشگاه‌ها وجود دارد که شامل اساتید، متن و محتوا، فضا و محیط، دانشجویان، تحقیق و پژوهش است که بین همه این‌ها مؤلفه استاد مهم‌ترین و مؤثرترین مؤلفه است. یعنی مؤلفه‌ای است که می‌تواند شش مؤلفه دیگر را تحت تأثیر قرار دهد. در خصوص استاد شش نظام مرتبط با آن در دانشگاه‌ها وجود دارد؛ نظام شناسایی اساتید، نظام جذب اساتید، نظام بکارگیری و جبران خدمت اساتید، نظام رشد اساتید، نظام ارزشیابی اساتید و نظام ارتقاء اساتید. بین این نظام‌ها مؤلفه ارتقاء نقطه اهرمی تحولی برای اساتید است؛ لذا آئین نامه ارتقاء به عنوان نقطه اهرمی تحول دانشگاه حکمت بنیان معرفی شد.
وی افزود: با استفاده از تحلیل مضمون بیانات مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)، ۹۸ مضمون پایه به عنوان شاخص‌های تحول در آیین نامه شناسایی و در قالب ۱۸ مضمون سازمان‌دهنده و در مجموع در قالب چهار مضمون فراگیر که ناظر بر مواد چهارگانه آئین نامه بودند سازماندهی شدند، در نهایت به الگوی پیشنهادی برای آئین نامه رسیدیم. برای کاربردی نمودن آن مقایسه تطبیقی با آیین نامه فعلی انجام شد و نقشه راه اجرای آئین نامه تحولی ارائه شد که اگر یک دانشگاه بخواهد در قالب دانشگاه حکمت بنیان گام بردارد باید پنج مرحله این نقشه را انجام دهد. رویکرد ما به جای ارزیابی پسینی، ارزیابی پیشینی است. پیامد این دانشگاه خارج شدن از قالب‌های ترسیم شده نظام سلطه است.
عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) گفت: مقام معظم رهبری در نقد آیین نامه ارتقاء، پژوهش‌هایی که ناظر به حل مسائل نباشد را می‌فرمایند فایده‌ای ندارد. ما گاهی اوقات در انتخاب مسئله پژوهش پاسخی برای اینکه آیا نیاز هست یا نه نداریم و صرفاً اینکه مسئله نویی است و کسی به آن توجه نکرده برای ما اهمیت می‌یابد. باید مسائلی که نیاز‌های کشور است حتماً برای کار پژوهشی در اولویت قرار بگیرد.
تولایی اضافه کرد: در خصوص ماده یک آیین نامه ارتقاء، ایشان بر حراست از ارزش‌های انقلاب و اسلام مخصوصاً در محیط بیرون از دانشگاه تأکید دارند و یکی از کار‌های اساتید را مسئله تبیین بیان فرمودند. یا در جای دیگر ایشان فرموده‌اند اساتید باید یکی از اهتمام‌هایشان شاگردپروری باشد. معظم له دو نوع نقش‌آفرینی برای اساتید در دانشگاه‌ها مد نظر دارند: یکی شاگردپروری و عالم پروری و دیگری پرورش انسان در تراز شهید چمران در دانشگاه‌هاست.
این استاد دانشگاه گفت: در خصوص حوزه پژوهش ایشان فرموده‌اند که هدف پژوهش قاعدتاً دو چیز است؛ یکی رسیدن به مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فناوری، و دوم حل مسائل کنونی و آینده کشور. در ماده چهار آیین نامه ارتقا، کمک به مدیریت‌های کلان کشور و حضور ذهن‌های برجسته دانشگاهی در مجمع تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز نظام را مورد اشاره قرار می‌دهند. ما مواد آیین نامه را به جای اینکه یک، دو، سه و چهار بگوییم باید برعکس بگوییم؛ چرا که تا موقعی که دانشجو درگیر حل یک مسئله واقعی نشده بحث از امیدآفرینی و جنگ نرم، بحث دقیقی نمی‌تواند باشد و صرفاً انتزاعی است. وظیفه استاد در ابتدا احصاء نظام مسائل است که با حضور میدانی استاد در میدان‌های عمل در صنعت و سازمان‌ها اتفاق می‌افتد و پس از آن مسأله توسط استادی که دارد مستشاری می‌کند به دانشگاه آورده می‌شود و در قالب طرح‌های پژوهشی به حل مسئله مطروحه می‌پردازد. در واقع شاگردپروری (مربوط به ماده آموزشی) و امیدآفرینی (مربوط به ماده فرهنگی) در حل یک مسئله واقعی از نظام مسائل کشور اتفاق می‌افتد.
دانشگاه یک منظومه‌ای است که همه اجزایش باید با هم کار کنند
در ادامه دکتر رضا نقی‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم در نقد مطالب ارائه شده اظهار کرد: فرمایش امام (رحمه الله علیه) در رابطه با اینکه دانشگاه مبدأ تحولات است، صحبتی عمیق است. بر این اساس باید موضوع دانشگاه در ایران را حتی با کشور‌های دیگر نیز متفاوت ببینیم. بر اساس فرمایشات امام (رحمه الله علیه) و مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) باید از نسل‌های کنونی دانشگاه عبور کنیم. اشتباهمان این است که دنباله رو نسل‌های دانشگاهی می‌شویم و آئین نامه ارتقاء ما تابع این نظام‌ها می‌شود.
وی ادامه داد: این موضوع اشکالی دارد که ما برداشت‌های ناقص از آن موضوع داریم و مجبور می‌شویم نسخه‌ای ناقص و بی کیفیت از آن بیاوریم.
دکتر نقی زاده بیان کرد: بحث حکمت بحثی جدی است و محور اصلی آن جامعه‌نگری است. یعنی در رابطه با استاد و دانشجو جامعه‌نگری مهم است. نمی‌گویم آیین نامه ارتقاء مهم‌ترین نقطه دانشگاه است بلکه یکی از نقاط اصلی است. دانشگاه یک منظومه‌ای است که همه اجزایش باید با هم کار کنند.
مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم اضافه کرد: ما مشکلی اساسی‌تر از آیین نامه ارتقاء داریم و آن آیین نامه استخدام و به‌کارگیری اعضای هیات علمی است. آیین نامه ارتقاء تحت تأثیر آن قرار گرفته است، بر این اساس چرخش شغلی را به رسمیت نمی‌شناسیم. الگوی تبدیل وضعیت کمکی به ما نمی‌کند. تمام عناصر آیین نامه ارتقاء با این الگو تنظیم می‌شود. ما نیاز به منظومه‌ای در حوزه اعضای هیئت علمی داریم. اگر آیین نامه می‌خواهد اصلاح شود باقی اجزای این منظومه (پنج آئین نامه دیگر) هم باید اصلاح شود.
وی افزود:ابلاغ مأموریت مسیر درست و صحیحی نیست. برای مأموریت‌گرا کردن دانشگاه‌ها باید زیست بوم اصلاح شود.
قبل از پرداختن به نظام ارتقاء باید به نظام رتبه بندی و اعتبارسنجی دانشگاه‌ها پرداخته شود.
در ادامه نشست علیرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، در نقد مقاله ارائه شده از سوی دانشگاه امام حسین (ع) گفت: قبل از پرداختن به نظام ارتقاء باید به نظام رتبه‌بندی و اعتبارسنجی دانشگاه‌ها پرداخته شود. این بحثی است که در این پژوهش مغفول مانده بود.
عنوان پژوهش نظام ترفیع و ارتقاء بود، ولی چیزی که بیشتر به آن پرداخته شده بحث ارتقاء بوده و راجع به ترفیع مرتبه بحثی را ندیدم و بعد از بیان مسئله، سؤال اصلی و سؤالات فرعی مشخص نیست.
وی با تاکید بر نظام بومی ارتقاء ادامه داد: اگر ارتقاء به مفهوم سیستم است باید آن را تعریف کنیم که نظام فقط این چند ماده نیست و فرآیندی است که باید طی شود، شیوه‌های امتیازدهی، مدت زمانی که برای تبدیل وضعیت مدنظر است و ... مسائلی است که به آن‌ها پرداخته نشده است.
دکتر سلیمی بیان کرد: اینکه آیین نامه ارتقاء می‌تواند بر اساس گروه‌های علمی متفاوت یا مسیر‌های متفاوتی که اعضای هیات علمی از حیث آموزشی و پژوهشی برای خودشان تعریف می‌کنند تدوین شود، در این پژوهش این موضوع مورد توجه قرار نگرفته است. همچنین ملاک سنجش شاگردپروری در آئین نامه پیشنهادی مشخص نیست.