نمایشگاه عکسی که روایت تصویری از روضه‌های خانگی دارد/ «مجلسِ پرده‌نشینان»؛ نمایشگاهی با هدف گسترش فرهنگ روضه‌های خانگی

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، این نمایشگاه شامل ۵۲ عکس در اندازه‌های ۵۰ × ۷۰ سانتی متر، ۱۰۰ × ۱۵۰، ۱۰۰ × ۷۰ و ۳۰ × ۴۰ سانتی متر است که از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ توسط عکاسان طاهره بابایی و تهمینه رحمانی به ثبت رسیده است.

طاهره بابایی که از عکاسان نمایشگاه «مجلسِ پرده‌نشینان» است درباره عکاسی از روضه‌های خانگی خاطراتش از محرم سال ۱۳۹۸ را بازگو میکند و می‌گوید: به دنبال نشان دادن قاب جدیدی از روضه بودم که تصمیم گرفتم از بانیان روضه‌های خانگی عکاسی کنم، اما با شیوع کرونا فضا کاملا تغییر کرد و اتفاقی به وقوع پیوست که من را به عکاسی از فضا‌های عزاداری سوق داد. به واسطه دوستی قدیمی که با تهمینه رحمانی داشتم با هم همراه شدیم و از عموم افراد می‌خواستیم تا در صورت برگزاری روضه خانگی به ما اطلاع دهند تا ما از محافل هرچند محدودشان عکس بگیریم. در آن دوره مردم پرچم عزا بر سردر خانه‌ها نصب می‌کردند و اعلام می‌کردند به دلیل شیوع ویروس کرونا مراسم نخواهند داشت، اما دلشان برای محرم و عزاداری پر میکشید، گاه میشد که خودمان به منازل مراجعه می‌کردیم و گاه با اطلاع قبلی از برگزاری روضه به خانه‌ها می‌رفتیم، اما آنچه جالب بود این بود که وقتی وارد روضه می‌شدیم با جمع سه یا چهار نفره‌ای مواجه میشدیم که درحال خواندن زیارت عاشورا و روضه بودند. این محافل با کیفیت مجالس عزاداری قبل برگزار میشد، اما بسیار غریبانه بود. غریبی که محرم در کرونا طی کرد با حال و هوای عزاداران حسینی زنده نگه داشته شد.

او سخنانش را اینگونه ادامه می‌دهد: برخی روضه خانگی را در حیاط، برخی در کوچه و برخی در پشت بام برگزار می‌کردند. کرونا باعث شده بود، برخی مداحان به سراغ روضه‌های خانگی روند، یکی از این افراد آقای متشرعی بود که به کوچه‌ها و محله شهدا می‌رفت و روضه‌خوانی می‌کرد. او با شناسایی شهدای محلات در دهه اول و دوم محرم جلوی در خانه شهدا با حضور همسایگان و خانواده شهید به عزاداری و روضه‌خوانی مشغول می‌شد.

تصویری به یاد مادر

بابایی با اشاره به ۱۶ تصویری که از او در نمایشگاه «مجلسِ پرده‌نشینان» روی دیوار رفته در مقابل یک عکس لحظاتی سکوت میکند، گویا خاطره‌ای در ذهن دارد که چشمهایش را در لحظه در هم کشید. ناگهان لب به سخن باز کرد و تصویری را نشان داد که مادرش در مشغول سوگواری بود. باداغی که بر دل و بغضی که در گلو داشت خاطره آخرین حضور مادرش در جمع عزاداران حسینی را بازگو کرد، مادری که سال گذشته، در همین شب و پس از سوگواری برای سید شهیدان درگذشته بود.

تهمینه رحمانی که دیگر عکاس این نمایشگاه بود روند عکاسی از روضه‌های خانگی را چنین تشریح کرد: شروع کارمان از ۱۳۹۹ یعنی اولین محرم کرونایی بود. در آن زمان سردرگمی بین مردم و مسئولان وجود داشت و هم تصمیم‌ها به تعطیلی هیئت‌های بزرگ بود و هم برگزاری عزای حسینی. من به صوت اتفاقی یک استوری در فضای مجازی را دیدم که یکی از مداحان در محله باغ فیض به صورت خودجوش با حداقل امکانات که شامل یک زیلو و یک بلندگو بود در منزل شهدا می‌رفت و روضه‌خوانی می‌کرد. این ماجرا به نظرم جالب بود چراکه هم شکل عزاداری کاملا متفاوت از سال‌های گذشته می‌شد و هم فضای تصویری جذابی برایم داشت. من با آن مداح همراه شدم و به واسطه این همراهی با حیاط منزل آشنا شدم. سال اول پروژه تماما به فضا‌های بیرونی و روضه‌های درِ خانه شهدا و حیاط و پشت بوم‌ها اختصاص پیدا کرد و ما اصلا وارد خانه‌ها نشدیم، اما در سال دوم کرونا گویا مردم تا حدی ترس خود را از کرونا از دست داده بودند و روضه‌ها در قالب جمع‌های کوچک و تعداد محدود در خانه‌ها برگزار شدند. روضه‌ها در سال ۱۴۰۱ به شکل و شمایل اولیه برگشت. سه سال اول برای من یک پروسه و پله بود و قبل آن هم خیلی از افراد مقید به روضه خانگی بودند، اما کرونا مردم را مجبور به تعطیلی روضه کرد. رفته رفته و طی سال گذشته و امسال این پروژه تبدیل به کاری دلی برای من شد به طوریکه هنوز هم از روضه‌های خانگی عکاسی می‌کنم.

هدفمان گسترش فرهنگ روضه‌های خانگی است

تهمینه رحمانی درباره برگزاری نمایشگاه «مجلسِ پرده‌نشینان» می‌گوید: هدفمان از عکاسی از محافل عزاداری گسترش فرهنگ روضه‌های خانگی بود و آثار مربوط به سه سال اول را به واسطه آشنایی با فضای رسانه به خبرگزاری‌ها ارائه کردیم تا مردم خروجی کارمان را ببینند.

همان زمان هم بازخورد‌ها بسیار خوبی می‌گرفتیم و اساتیدی، چون احسان باقری راهنمایی‌های زیادی به ما می‌کردند و می‌گفتند که مجموعه قابلیت آوردن تصاویر روی قاب نمایشگاه و بعد کتاب شدن را دارد.

نمایشگاه نقطه پایان پروژه نخواهد بود

او می‌افزاید: در آغاز امر به دنبال برگزاری نمایشگاه عکس نبودیم و روضه‌ها را به نیت نمایشگاه، عکاسی نکردیم، اما با جلوتر رفتن پروژه و افزایش تعداد عکس‌ها، اساتید پیشنهاد نمایش آن‌ها را مطرح کردند، اما از آنجا که نمی‌خواستم نمایشگاه نقطه پایان پروژه باشد زیربار نمایشگاه نمی‌رفتم و این نمایشگاه هم نقطه پایان پروژه‌ام نخواهد بود چراکه عکاسی روضه‌ها همچنان ادامه خواهد داشت. نمایشگاه «مجلسِ پرده‌نشینان» بخش کوچکی از آرشیو عکس‌هایی است که من و طاهره بابایی عکاسی کرده‌ایم و من تاکنون حدود ۱۹۰ مجلس روضه‌خوانی را عکاسی کرده‌ام.

حرکت به سمت روایت داستانی مجالس

رحمانی با اشاره به اینکه در این نمایشگاه ۳۷ عکس از او روی دیوار رفته درباره ماحصل نمایش آثارش می‌گوید: بازخورد‌هایی که از این نمایشگاه می‌گیرم و نظرات اساتیدی که از این آثار دیدن خواهند کرد، قطعا در روند این پروژه تاثیرگذار خواهد بود و ما از نقطه نظرات افراد بهره خواهیم برد و بعد هم به سمت انتشار کتاب عکس روضه‌های خانگی پیش خواهیم رفت. این نمایشگاه تک‌عکس‌هایی است که ما از مجالس ثبت کرده‌ایم، ولی از سال گذشته ما به سراغ داستان‌ها و روایت افراد رفتیم چراکه اهمیت بیشتری نسبت به این لحظه‌ها دارد. ما با پایان کرونا، تصمیم داریم روایت داستانی از آن مجلس روضه‌خوانی را داشته باشیم و این فضای کار را بسیار متفاوت خواهد کرد.

گفتنی است، نمایشگاه عکس «مجلسِ پرده‌نشینان»» از یکشنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۳ تا ۳ شهریور ۱۴۰۳در روز‌های شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۹ و در روز‌های پنجشنبه از ساعت ۱۵ تا ۱۹ در گالری «شماره یک خانه عکاسان ایران» واقع در حوزه هنری انقلاب اسلامی، خیابان سمیه تقاطع خیابان حافظ، قابل بازدید است.