عکاسی مستند برای ثبت تاریخ کشور و حفظ فرهنگ آن حمایت می‌طلبد / ارائه تصاویری از انواع آئین‌های عزاداری محرم، جاذبه دارد
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، فاطمه خلیلی یگانه؛ تنوع فرهنگ و آداب و رسوم ایران، همواره مورد توجه هنرمندان و هنردوستانی از کشوره بوده است که هرکدام به نوعی، در فرمی به ثبت آن آئین‌ها و نشان دادن آن سنت‌ها به دنیا، می‌پردازند. میان ابزار‌های گوناگون که در هر منطقه، شهر و ناحیه‌ای از کشور، گونه‌ای از فرهنگ ایرانی را منعکس می‌کنند مانند موسیقی، صنایع دستی و دیگر فرم‌ها مثل صنعت سینما داستانی و مستند، کتاب‌ها و دیگر بسترها، عکاسی مستند، نقش و وظیفه پررنگی را در ثبت نمادها، رویداد‌ها و تغییرات اجتماعی دارد. جنوب تا شمال، شرق تا غرب ایران، هر خطه‌ای از آن، نوعی شیوه و آدابی برای مراسم‌های شادی مثل عروسی و عزا دارند. عزاداری برای امام حسین (ع) و اهل بیت ایشان، با رسومات خاص در شهر‌ها و روستا‌های کشور از روزگار قدیم، برگزار می‌شود که همچین تنوعی، توجه عکاس مستندنگار ایرانی، فاطمه بهبودی را به خود جلب کرده است.
نگاه ایشان به عنوان عکاس خانم، نسبت به سوژه‌ها اهمیت دارد. نگاهی زنانه که پیش از این خود را در قصه‌ی چشمان پرغصه‌ی مادران انتظار نشان داد. این عکاس مستندنگار، همواره چالش‌های متفاوتی را در زمینه نوع نگاهش به سوژه‌هایی که دنبال می‌کند، تجربه کرده است.
درباره‌ی پروژه‌ی طولانی مدت 《عزا برای حسین (ع) 》که همچنان ادامه دارد، با خانم بهبودی گفتگو کردیم. ایشان راجع به این که چرا به سوژه محرم پرداخته و چطور به این ایده رسیده‌اند، گفتند:《من متولد سال ۶۴ هستم. در گذشته و در فرهنگ خودمان، عاشورا حضور پررنگی در زندگی‌مان داشت. از بچگی، زمانی که پیش پدربزرگ و مادربزرگ زندگی می‌کردم، در روز‌های تاسوعا و عاشورا، هرساله نذری شوله زرد داشتند با حضور همسایه‌ها و مردم. عطر آن هنوز در مشامم هست. در بچگی در مراسم‌های این ماه حضور داشتیم. امام حسین) ع) و ماه محرم همیشه یک خاطره دوست داشتنی و ارزشمند هست که در زندگی‌ام وجود داشته. کلاس‌هایی که شرکت می‌کردیم تا شخصیت امام حسین) ع) را بیشتر بشناسیم و وقتی با شخصیت ایشان بیشتر آشنا شدم، متوجه شدم که امام حسین) ع) چه انسان تاثیرگذاری در جامعه‌ی ایرانی بوده است. ایده‌ی اصلی درواقع به گذشته‌ی خودم برمی‌گردد. از زمانی که عکاسی را شروع کردم، کنار این که پروژه‌هایی را عکاسی می‌کردم، قربانیان جنگ را عکاسی می‌کردم، از سال ۲۰۰۹ شروع کردم به عکاسی از محرم در ایران و به مرور زمان متوجه شدم که چه پروژه‌ی عمیق و بزرگی هست که خیلی به آن درست پرداخته نشده است》
فاطمه بهبودی در شرح هدف خود از پروژه‌ی محرمی عزا برای حسین (ع) و این که قصد دارد چه پیام‌هایی را با عکس‌هایش به مخاطب برساند، اینگونه گفت:《زمانی که داشتم آرام آرام روی قضیه محرم عکاسی می‌کردم، همیشه برایم سوال بود که چرا تصویری که از عاشورا به دنیا مخابره می‌شود، تصویر خیلی جذابی نیست. همیشه شاید قمه‌زنی را نشان می‌دهند، خونریزی‌ها را بعضا نشان می‌دهند و بیشتر هم این تصاویر از کشور‌های دیگر مثل افغانستان و پاکستان هست. درحالی‌که وقتی من به گذشته‌ی خودم رجوع می‌کنم، زمانی که برای عکاسی در کشورم سفر می‌کردم، فرهنگ خیلی غنی‌ای را می‌دیدم. هرکدام از شهر‌های ایران یک مراسمات مخصوص به خودشان را برای عزاداری امام حسین (ع) دارند. چیزی که برای من عجیب است، این هست که امام حسین (ع) چندصد سال پیش به شهادت رسیده‌اند و این همیشه برای من جذاب هست که چطور یک نفر می‌تواند تا این روز، در زندگی مردم ما زنده بماند، در زندگی مردم ما آنقدر نقش داشته باشد، انقدر تنوع عزاداری برای ایشان در کشورما وجود داشته باشد.
عشق همیشه ماندگار
خانم عکاس مستندنگار اجتماعی، گریزی به زندگی پر دغدغه‌ی مردم و عشق ورزی آنان به سیدالشهدا (ع) زد و گفت: مردمی که مشکلات زیادی در زندگی خود دارند، نیاز به حاجت دارند یا اصلا برای شفاعت فرزندان خود به امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) رجوع می‌کنند، همین اعتقاد و باور داشتن مردم، هزینه‌ای که مردم میلیون‌ها تومن برای امام حسین (ع) می‌کنند، برای امام (ع) هرسال مردم زیادی هزینه می‌کنند، این خیلی جذاب است، این فرهنگی که ما در کشورمان داریم. همین‌ها خیلی برای من جذاب بود و دوست داشتم که این پروژه را عکاسی کنم تا بتوانم که بخشی از این فرهنگ پنهان ایرانی‌ها را دررابطه با عزاداری و آیین‌ها را به تصویر بکشم و به دنیا تصویر دیگری از فرهنگ عزاداری مردم ایران را نشان بدهم.
عکاس مستندنگار با اشاره به اهمیت ثبت آئین‌های سنتی و مذهبی کشور و تغییرات اجتماعی موجود، افزود: از سال ۲۰۰۹ برای مجموعه‌ی عزا برای حسین (ع) عکاسی می‌کنم، پنج الی شش شهر ایران را عکاسی کرده‌ام و هنوز نمی‌توانم بگویم که مجموعه‌ام کامل هست، به این دلیل که هر شهری قصه و فرهنگ متفاوت از عزاداری محرم را دارد، ضمن آن که باور‌های مردم خیلی جذاب هستند. به طور کلی این فرهنگ دوست داشتی در کشورمان برای من خیلی جذاب هست و به نوعی این آداب و رسوم بین سنت و دین هست و به بخشی از فرهنگ ما تبدیل شده است. نسل جدید ما با وجود اینکه تغییر کرده، این فرهنگ عزاداری محرم را پذیرفته و دنباله‌روی این قضیه هستند.
سعی می‌کنم این مجموعه را که عکاسی می‌کنم، تغییرات اجتماعی هم در کنارش نشان بدهم. یعنی درکنار آن‌که آن آئین‌های سنتی مذهبی‌مان هستند، تغییرات اجتماعی هم هستند که بتوانیم در طول زمان، اثرگذاری رویداد را بر زندگی مردم به تصویر بکشیم.
بهبودی دیدگاه خود را درباره‌ی میزان توجه به آئین‌های متنوع در عزاداری ماه محرم، در حوزه‌ی عکاسی، اینچنین بیان نمود: ایران یک کشور بسیار متنوع در رابطه با آداب و رسوم و هنر و فرهنگ است. به عنوان مثال هنر فرش بافی، آداب و رسوم مراسمات عروسی و عزا و موسیقی و پوشش و... در شهر‌های گوناگون کشور، متنوع و متفاوت هستند. شاید از لحاظ عکاسی، درست است که گاهی وقت‌ها ما فستیوال‌های عکس خوب داریم که تک عکس جایزه می‌دهند، گاهی وقت‌ها نمایشگاه‌های گروهی می‌گذارند، ولی هنوز به اون شکلی که باید حمایت نشده. شاید به آن دلیل است که ما خیلی چشممان عادت کرده به این فرهنگ غنی کشور و هیچوقت مانند یک خارجی، به آئین‌های متنوع عزاداری محرم در کشورمان، نگاه نمی‌کنیم و چقدر این اتفاق مهم است، تنها کشور شیعه جهان هستیم و این رویداد و تنوع فرهنگی و سنتی و مذهبی که ایران دارد را در دنیا نمی‌توانیم پیدا کنیم!
قاب خالی حمایت
ایشان به عدم توجه کافی در این حوزه اشاره نمود و گفت:《متاسفانه در ایران، علی‌رغم این تنوع، سال‌هاست که حمایت‌های ویژه از عکاسی در ایران از هیچ ارگانی نداریم. مثلا در دنیا از پروژه‌های طولانی مدت حمایت مالی می‌شود که عکاس‌ها بتوانند رویداد‌های مهم اجتماعی را عکاسی کنند، کتاب کنند، نمایشگاه بگذارند. این پروژه‌هایی که ما عکاسی می‌کنیم تبدیل می‌شود به داستانی مهم تاریخی! ایران پنجاه سال دیگه قطعا شبیه امروز نیست و تغییر کرده و ثبت این اتفاقات وظیفه عکاسان هست که باید روایت کنند و تغییرات را ثبت کنند تا این بخش از تاریخ ما حفظ بشود.
در ایران هیچ حمایت درستی برای ثبت این اتفاقات نداریم. ناراحت کننده‌ست کشوری، چون ایران که سرزمین رویداد‌های گوناگون، انواع فرهنگ و هنر هست و صاحب نظر در دنیا، به ثبت تاریخی و فرهنگی کشورش بی‌توجهی بشود. خیلی سخت است که ما بتوانیم به همه‌ی شهر‌ها و استان‌های ایران برویم جهت ثبت نوع عزاداری آن‌ها در ایام محرم، چراکه بودجه عکاس هم تا جایی جوابگو هست. قطعا اگر حمایت بود، خیلی بیشتر و راحت‌تر می‌توانستم از دیگر شهر‌های ایران عکاسی کنم.
بهبودی در پایان با نگاهی تاریخی به تاثیرگذاری شخصیت امام حسین (ع) در رویداد‌هایی مهم از تاریخ کشور، گفت:《زمانی که داشتم روی پروژه‌ی قربانی جنگ کار می‌کردم، هرچی بیشتر مطالعه می‌کردم، می‌فهمیدم که چقدر شخصیت امام حسین (ع)، یک شخصیت بسیار قدرتمند و رهبر شیعیان جهان است و چقدر نوع شهادت و حماسه‌ی امام حسین (ع) روی رویداد پیروزی انقلاب اسلامی ایران و یا حتی جنگ ایران عراق تاثیرگذار هست. این شخصیت تاثیرگدار خیلی برای من جالب است که همچنان بعد از این همه سال، بین مردم زنده‌ست و آنقدر تاثیرگذار است.
فاطمه بهبودی در کارنامه‌ی خود مجموعه عکاسی مادران انتظار را دارد که در آن پرتره‌هایی را از مادرانی ثبت کرده که سالیانی در انتظار فرزندان شهید خود زندگی کرده و چین و چروک صورت آنان، شکیبایی ناتمام مادران را نشان می‌دهد.