به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو _ فاطمه قدیری، هفته سالمندان، فرصتی است تا توجه عمومی به نیاز‌ها و چالش‌های روزافزون جامعه سالمند معطوف شود؛ قشری که با افزایش سن، بیش از پیش به مراقبت‌های ویژه و حمایت‌های مستمر نیاز دارد. با رشد سریع جمعیت سالمندان در سراسر جهان، از جمله در ایران، یکی از مهم‌ترین مسائل پیش رو، تأمین مراقبت‌های بهداشتی مناسب برای این گروه سنی است. در این میان، خدمات پرستاری در منزل به عنوان یکی از راهکار‌های کلیدی برای تأمین رفاه و سلامت سالمندان، بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. هفته سالمندان می‌تواند به عنوان نقطه عطفی برای بررسی لزوم گسترش این خدمات و توجه به نیاز‌های حیاتی سالمندان در دوران کهنسالی مطرح شود.
اهمیت خدمات پرستاری سالمندان
خدمات پرستاری به عنوان یکی از نیاز‌های مهم جامعه امروزی در حال گسترش است. این خدمات نه تنها در بهبود کیفیت زندگی سالمندان نقش کلیدی دارد، بلکه با توجه به افزایش جمعیت سالمند و تغییر سبک زندگی در جوامع شهری و روستایی، به یک ضرورت اجتماعی تبدیل شده است.
یکی از بهترین خدمات برای سالمندان، خدمت پرستاری در منزل است که شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های مراقبتی و بهداشتی است که توسط پرستاران مجرب در خانه‌ی بیماران ارائه می‌شود. این خدمات می‌تواند شامل مراقبت از زخم‌ها، تزریقات، مدیریت دارویی، پایش علائم حیاتی، کمک به توانبخشی و حتی مشاوره‌های پزشکی و روانشناسی باشد. پرستاری در منزل، در مقایسه با بستری شدن در بیمارستان یا مراکز درمانی، از چندین جنبه حائز اهمیت این خدمت است است.
افزایش کیفیت زندگی بیماران و سالمندان: بسیاری از افراد، به خصوص سالمندان، در محیط خانه خود احساس راحتی بیشتری می‌کنند. حضور در خانه باعث کاهش استرس، اضطراب و بهبود وضعیت روحی آنها می‌شود. همچنین، نزدیکی به اعضای خانواده و داشتن تعاملات اجتماعی بیشتر در خانه به بهبود شرایط عاطفی و روانی سالمندان کمک می‌کند.
کاهش هزینه‌های درمانی: بستری شدن طولانی‌مدت در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌تواند هزینه‌های سنگینی را بر خانواده‌ها و سیستم‌های بهداشتی تحمیل کند. خدمات پرستاری در منزل با ارائه مراقبت‌های حرفه‌ای و تخصصی، این هزینه‌ها را به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد.
کاهش فشار بر مراکز درمانی: افزایش درخواست برای خدمات درمانی و محدودیت ظرفیت بیمارستان‌ها، به‌ویژه در مواقع بحرانی همچون همه‌گیری‌ها، نیاز به ارائه خدمات در خارج از بیمارستان‌ها را بیشتر کرده است. پرستاری در منزل می‌تواند به کاهش ازدحام بیمارستان‌ها و اختصاص منابع به بیماران بحرانی کمک کند.
جامعه سالمندی و چالش‌های آن
یکی از عوامل مهم در افزایش تقاضا برای خدمات پرستاری در منزل، رشد جمعیت سالمند در جوامع مختلف است. طبق آمار‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، جمعیت سالمندان (افراد بالای ۶۰ سال) به سرعت در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، تعداد سالمندان به بیش از ۲ میلیارد نفر برسد. در ایران نیز، بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، جمعیت سالمندان در سال‌های اخیر روند صعودی داشته و به بیش از ۱۰ درصد جمعیت کل کشور رسیده است.
سالمندان با افزایش سن با مشکلات جسمی و روانی متعددی روبرو می‌شوند که نیاز به مراقبت‌های تخصصی دارند. بسیاری از سالمندان با بیماری‌های مزمن همچون دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی و عروقی و اختلالات حرکتی دست و پنجه نرم می‌کنند. مدیریت این بیماری‌ها نیازمند مراقبت‌های منظم و تخصصی است. همچنین با گذر زمان، توانایی‌های حرکتی سالمندان کاهش می‌یابد و این امر ممکن است نیاز به کمک در انجام فعالیت‌های روزمره همچون راه رفتن، حمام کردن، غذا خوردن و مصرف دارو‌ها را بیشتر کند. با افزایش سن نیز تعادل بدن کاهش می‌یابد و احتمال سقوط و شکستگی استخوان‌ها به خصوص در سالمندان بیشتر می‌شود. مراقبت‌های پیشگیرانه و مراقبت‌های پس از آسیب در این افراد بسیار حیاتی است.
در کنار این موارد، از دست دادن دوستان و خانواده و کاهش تعاملات اجتماعی می‌تواند باعث بروز افسردگی و مشکلات روانی در سالمندان شود. مراقبت‌های روانی و حمایت عاطفی برای حفظ سلامت روانی این قشر بسیار مهم است. از همین رو بسیاری از سالمندان به بیماری‌های شناختی همچون آلزایمر و زوال عقل مبتلا می‌شوند که نیاز به مراقبت‌های ویژه و تخصصی دارد.
نیاز‌های جامعه سالمندی
با توجه به چالش‌های مطرح شده، جامعه سالمندی بیش از هر زمان دیگری به خدمات پرستاری در منزل نیاز دارد. برخی از نیاز‌های اساسی سالمندان در زمینه پرستاری و مراقبت‌های بهداشتی مراقبت‌های روزانه و کمک در انجام فعالیت‌های شخصی بسیار حائز اهمیت است. بسیاری از سالمندان به دلیل کاهش توانایی‌های جسمی نیاز به کمک در انجام فعالیت‌های روزانه همچون استحمام، لباس پوشیدن، تغذیه و مدیریت دارو‌ها دارند. همچنین پرستاری در منزل می‌تواند به سالمندانی که با بیماری‌های مزمن همچون دیابت یا نارسایی قلبی زندگی می‌کنند کمک کند تا به طور منظم دارو‌های خود را مصرف کنند، علائم حیاتی خود را پایش کنند و از وخامت وضعیت سلامت خود جلوگیری کنند.
بسیاری از سالمندان پس از آسیب‌دیدگی‌ها یا عمل‌های جراحی نیاز به دوره‌های توانبخشی دارند. ارائه این خدمات در خانه به تسریع روند بهبود کمک می‌کند و باعث می‌شود بیمار در محیط راحت خود این مراحل را پشت سر بگذارد. همچنین پرستاری تخصصی برای سالمندانی که به بیماری‌های همچون آلزایمر مبتلا هستند، نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی آنها و کاهش استرس برای خانواده‌ها دارد.
گسترش خدمات پرستاری در منزل
با توجه به افزایش نیاز‌های جامعه سالمندی، گسترش خدمات پرستاری در منزل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار اسست. با افزایش نرخ سالمندی در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، نیاز به خدمات مراقبتی تخصصی افزایش یافته است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا چند دهه آینده، سیستم‌های بهداشتی بدون ارائه خدمات پرستاری در منزل نمی‌توانند پاسخگوی این تقاضای رو به رشد باشند.
از همین رو بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به دلیل محدودیت منابع و ظرفیت، به خصوص در مواجهه با بحران‌هایی همچون شیوع بیماری‌های عفونی، قادر به پذیرش همه بیماران نخواهند بود. بنابراین، خدمات پرستاری در منزل به عنوان یک راه‌حل کارآمد برای کاهش فشار بر سیستم بهداشتی مطرح است.
با تغییر سبک زندگی افراد و افزایش شهرنشینی، خانواده‌ها اغلب نمی‌توانند وقت کافی برای مراقبت از سالمندان خود اختصاص دهند. خدمات پرستاری در منزل این خلا را پر کرده و به خانواده‌ها اجازه می‌دهد با خیال آسوده‌تری به زندگی روزمره خود بپردازند. پیشرفت‌های تکنولوژی در حوزه پزشکی و مراقبتی، از جمله دستگاه‌های قابل حمل برای پایش علائم حیاتی، مانیتور‌های سلامت و سیستم‌های هوشمند مراقبتی، به بهبود کیفیت خدمات پرستاری در منزل کمک شایانی کرده است. این فناوری‌ها امکان ارائه مراقبت‌های پیشرفته و تخصصی را در خانه فراهم کرده‌اند.
چالش‌ها گسترش خدمت پرستاری سالمندان
گسترش خدمات پرستاری در منزل با چالش‌هایی روبروست که باید به آنها پرداخته شود. کمبود نیروی انسانی مجرب یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، در زمینه مراقبت‌های خانگی است. برای رفع این مشکل، باید سرمایه‌گذاری بیشتری در آموزش و تربیت پرستاران متخصص در این حوزه انجام شود. همچنین در حالی که خدمات پرستاری در منزل می‌تواند هزینه‌های بستری در بیمارستان را کاهش دهد، اما همچنان برای بسیاری از خانواده‌ها هزینه‌های پرستاری خانگی بالاست. برنامه‌های بیمه‌ای و حمایتی باید به گونه‌ای طراحی شوند که این خدمات برای تمامی اقشار جامعه قابل دسترس باشد.
البته یکی از نگرانی‌های عمده، کیفیت خدمات پرستاری در منزل است. ایجاد سیستم‌های نظارتی و تضمین کیفیت می‌تواند به بهبود سطح خدمات کمک کرده و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کند. بسیاری از خانواده‌ها با مزایای خدمات پرستاری در منزل آشنایی کافی ندارند. کمپین‌های آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی می‌تواند به گسترش این خدمات در جامعه کمک کند.
با توجه به افزایش جمعیت سالمندی و تغییرات ناشی از سبک زندگی مدرن، خدمات پرستاری در منزل به یک ضرورت اجتماعی تبدیل شده است. این خدمات می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی سالمندان، کاهش هزینه‌های درمانی و کاهش فشار بر سیستم‌های بهداشتی کمک کند. برای دستیابی به این اهداف، باید سرمایه‌گذاری‌های لازم در زمینه آموزش پرستاران، توسعه تکنولوژی‌های مرتبط، طراحی برنامه‌های بیمه‌ای و فرهنگ‌سازی عمومی انجام شود. خدمات پرستاری در منزل نه تنها یک نیاز فعلی، بلکه راه‌حلی اساسی برای آینده‌ای سالم و پایدارتر در جامعه است.
البته در کشور‌های توسعه یافته جهان شاهد این هستیم که خدمات پرستاری و مراقبتی از سالمندان در منزل به صورت کاملاً برنامه‌ریزی شده و علمی صورت می‌گیرد. ولی برخلاف برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران که وزارت بهداشت و معاونت پرستاری را مکلف به گسترش خدمات پرستاری در جامعه و منزل کرده است؛ پیشرفت چشم گیری در این حوزه مشاهده نمی‌شود.