نگاهی به جایگاه ایران در شاخص جهانی آمادگی دولت در زمینه هوش مصنوعی سال ۲۰۲۳

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، تازه‌ترین گزارش موسسه «آکسفورد اینسایتس» از شاخص جهانی آمادگی دولت‌ها در زمینه هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۳، نشان می‌دهد که ایران با سقوط ۱۹ پله در رتبه‌بندی جهانی نزول کرده است. این سقوط زنگ هشداری برای مسئولان کشور است تا با بازنگری فوری در سیاست‌ها و راهبردهای خود، از این عقب‌ماندگی در عرصه فناوری‌های نوین جلوگیری کنند.بر اساس این گزارش، ایران در سال ۲۰۲۳ با کسب امتیاز ۴۲.۰۷، در رتبه ۶۴ جهانی قرار گرفته است. این در حالی است که در سال ۲۰۲۲، ایران با امتیاز ۴۵.۳۰ در رتبه ۷۵ قرار داشت. این افت ۱۹ پله‌ای، نشان‌دهنده آن است که در حالی که بسیاری از کشورهای جهان در حال پیشرفت در زمینه هوش مصنوعی هستند، ایران از این قافله جا مانده است.

پتانسیل تحول آفرین هوش مصنوعی انکار ناپذیر است و دولتها در سراسر جهان تاثیر آن را به رسمیت شناخته اند.دولتها نه تنها در تلاش برای تسهیل نوآوریهای مرتبط با هوش مصنوعی و ایجاد چارچوب های نظارتی هستند، بلکه می کوشند این فناوری را در خدمات عمومی نیز به کار گیرند. با این حال یافتن راههایی برای اطمینان از پذیرش موثر هوش مصنوعی به نفع عموم مردم همچنان یک چالش است. شاخص جهانی آمادگی دولت در زمینه هوش مصنوعی به دنبال پاسخ به همین مسئله است. پرسش اصلی که این شاخص به آن پاسخ میدهد این است که دولت ها تا چه اندازه برای پیاده سازی هوش مصنوعی در ارائه خدمات عمومی به شهروندان خود آمادگی دارند.

شاخص جهانی آمادگی دولت در زمینه هوش مصنوعی آمیزه ای از ۳۹ سنجه است که در ۱۰ شاخص و سه بُعد دسته بندی شده اند. رتبه ایران در بعد دولت ۱۲۴ در بعد فناوری ۶۱ و در بعد داده و زیر ساخت ۸۸ جهان است. در جدول یک امتیاز و رتبه ایران در سه بعد و ۱۰ شاخص کلیدی شاخص جهانی آمادگی دولت در زمینه هوش مصنوعی آمده اند. 

آمارها چه می‌گوید؟

شاخص جهانی آمادگی دولت‌ها در زمینه هوش مصنوعی، کشورها را بر اساس سه بُعد اصلی «دولت»، «فناوری» و «داده و زیرساخت» ارزیابی می‌کند. نتایج این گزارش در خصوص ایران در این سه شاخص بررسی شده است .

در بُعد فناوری ایران با رتبه ۶۱ جهانی و امتیاز ۳۸.۷۷، عملکرد نسبتاً بهتری داشته است. این رتبه نشان می‌دهد که اگر چه ایران از نظر علمی و فنی ظرفیت‌هایی دارد، اما هنوز نتوانسته است این ظرفیت‌ها را به شکلی مؤثر در عرصه عمل به کار گیرد.

در بُعد داده و زیرساخت نیز با رتبه ۸۸ جهانی و امتیاز ۵۵.۸۸، عملکردی متوسط داشته است. اگر چه کشور در زمینه قوانین حفاظت از داده‌ها و زیرساخت 5G رتبه خوبی کسب کرده است، اما به نظر می‌رسد که چالش‌هایی در دسترسی به داده‌ها و کیفیت آنها وجود دارد.

 پتانسیل علمی که به عمل تبدیل نمی‌شود

 ایران در زمینه انتشار مقالات علمی مرتبط با هوش مصنوعی، رتبه ۱۸ جهانی را کسب کرده است، اما این پتانسیل علمی، هنوز نتوانسته است به توسعه فناوری‌های کاربردی تبدیل شود.

جایگاه ایران در منطقه

در سطح منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)، ایران در جایگاه ۱۷ قرار دارد. این مسئله، لزوم شتاب‌دهی به اقدامات برای توسعه هوش مصنوعی در کشور را بیش از پیش آشکار می‌کند.

چالش‌های پیش روی ایران

ایران در زمینه هوش مصنوعی با چالش‌های متعددی از قبیل  فقدان استراتژی ملی جامع، کمبود نیروی انسانی متخصص، مقررات ناپایدار و عدم شفافیت و ضعف زیرساخت‌های داده‌ای مواجه است. نبود یک استراتژی مشخص و مدون برای توسعه هوش مصنوعی در کشور، یکی از موانع اصلی پیشرفت در این حوزه است، برای حل این مشکل نیاز به تدوین و اجرای یک استراتژی ملی جامع برای هوش مصنوعی احساس می شود. این استراتژی باید تمام ابعاد این حوزه، از جمله آموزش، تحقیق و توسعه، سرمایه‌گذاری، و تدوین مقررات را پوشش دهد.

باید اذعان کرد قوانین و مقررات مربوط به هوش مصنوعی در ایران، ناپایدار و گاهی نامشخص هستند که مانع سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌شوند. اصلاح و بهبود چارچوب‌های قانونی و نظارتی دولت باید با ایجاد قوانین شفاف و پایدار، زمینه را برای سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی فراهم کند.زیرساخت‌های داده‌ای کشور، هنوز به اندازه کافی برای پشتیبانی از توسعه هوش مصنوعی پیشرفته، قوی نیستند سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و توسعه زیرساخت‌های داده‌ای، برای پیشرفت در هوش مصنوعی ضروری است.

از سوی دیگر کشور ما با کمبود نیروی انسانی ماهر و آموزش‌دیده و ارتباط محدود با با کشورهای پیشرو در زمینه هوش مصنوعی روبه‌رو است سرمایه‌گذاری در آموزش و تربیت نیروی انسانی  و تقویت همکاری برای استفاده از تجربیات و دانش کشورهای پیشرو در زمینه هوش مصنوعی، باید در اولویت قرار گیرد.

گزارش موسسه «آکسفورد اینسایتس»، تصویر نگران‌کننده‌ای از وضعیت ایران در زمینه هوش مصنوعی ترسیم می‌کند. برای جلوگیری از عقب‌ماندگی بیشتر در این عرصه، لازم است که مسئولان کشور با جدیت به این مسئله بپردازند و با اتخاذ تدابیر مناسب، زمینه‌های پیشرفت کشور در این حوزه را فراهم کنند.