نسخه شفابخش تحریم و فشار حداکثری ترامپ؛ تکیه بر توان داخلی

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو؛ سخنان رهبر انقلاب در ۱۹ بهمن‌ماه در دیدار با فرماندهان نیروی هوایی ارتش ، پیرامون مسئله مذاکره با آمریکا، یکی از پر واکنش‌ترین سخنان ایشان در ایام اخیر محسوب می‌شود و دلیل آن هم چیزی جز اهمیت آن در برهه فعلی نیست.

اما علاوه بر این بخش از صحبت‌های رهبری، بخش دیگری از سخنان ایشان هم از اهمیت بالایی برخوردار است و آن هم آن قسمت از فرمایشات در حوزه تکیه به توان داخل است.

فرمانده کل قوا در این باره متذکر شدند: «کسی منکر وجود مشکلات نیست، در معیشت مردم مشکلات فراوانی همه‌ی تقریباً اغلب قشر‌های مردم ابتلائاتی دارند، مشکلاتی دارند لکن این مشکلات آن چیزی که این مشکلات را برطرف میکند عامل داخلی است، عامل داخلی عبارت است از همت مسئولان متعهد و همراهی ملت متحد. در کشور ما ملت بصیر و مسئولان خستگی‌ناپذیر این است که مشکلات ما را برطرف میکند.»

این سخنان نشان می‌دهد که تا چه میزان تکیه بر توان داخلی، در نظام فکری رهبر انقلاب از جایگاه بالایی برخوردار است و باید بررسی شود که در تنگناها، بحران‌ها و مخاطرات چگونه عامل داخلی توانسته ما را به فرجام و نتیجه شایسته‌ای برساند.

یقینا این گزاره که تحریم‌ها سهم بسیار زیادی در شکل‌گیری مشکلات داخلی کشور علی‌الخصوص مشکلات اقتصادی دارند مورد تایید همگان است، اما باید پذیرفت که نمی‎توان عامل همه بحران‌ها، ناترازی‌ها و ناکارآمدی‌های موجود را ناشی از تحریم قلمداد کرد.

از طرف دیگر سخنان رهبری بیانگر این مسئله نیست که مناسبات خارجی کشور به طور کامل قطع شود. بلکه باید در ساحت بین‌الملل بر اساس سه‌گانه عرت، حکمت و مصلحت و در یک شرایط شرافتمندانه و عقلانیت‌محور، چالش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ما به حداقل ممکن برسد، اما در نهایت باید تکیه بر ظرفیت و توان داخلی را بهترین تجویز برای حل چالش‌های مختلف اعم از اقتصادی دانست.

فناوری نانو؛ راه‌گشا در همه حوزه‌ها

یکی از مهمترین زمینه‌های علمی، فناوری نانو است که در پزشکی، تحقیقات کشاورزی و سایر موارد کاربرد فراوانی دارد. ایران در زمینه نانوتکنولوژی و فناوری مولکولی توانسته است گام‌های بلندی بردارد، جهشی کیفی در این زمینه رقم بزند و رتبه هفتم جهانی و اول منطقه را به خود اختصاص دهد.

این علاوه بر دستاورد‌های ایران در زمینه سلول‌های بنیادی است، جایی که زیست‌شناسان در ایران در دسترسی به تکنیک‌های مدرن برای بهره‌مندی از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌های صعب‌العلاج که هیچ درمان مطمئن و نتایج تضمین شده‌ای برای آنها وجود ندارد، گام‌های بلندی برداشته‌اند، در حالی که ۶۰ نوع بیماری‌های مختلف با پیوند سلول‌های بنیادی درمان شده‌اند.

در زمینه پزشکی نیز از دیگر پیشرفت‌های علمی است که ایران به ویژه در زمینه جراحی قلب و عروق، مغز و اعصاب شاهد بوده و به مراکز پیشرفته رسیده و مقصد بسیاری از بیماران برای درمان است.

دانشمندان ایرانی در سال‌های اخیر دستاورد‌های علمی بزرگی را به ثبت رسانده‌اند، در حالی که نرخ پیشرفت علمی در ایران امروز به گفته جامعه علمی ۱۳ برابر میانگین جهانی است.

دست بالا در صنعت موشکی؛ دست‌رنج طهرانی‌مقدم‌های داخل کشور

در دوران جنگ تحمیلی و پس از تحریم‌های ظالمانه قدرت‌های جهانی علیه ایران در ارتباط با تسلیحات نظامی، موضوع توجه به توان دفاعی ایران و بحث خودکفایی در ساخت تسلیحات و به خصوص موشک از اهمیت خاصی برخوردار شد، اما واقعیت آن بود که ایران در آن دوران به دلیل مشکلات ناشی از جنگ نتوانست تا به اهداف موردنظر خود در این زمینه دست یابد و در آن زمان ایران به وسیله کشور‌ها یا افراد واسطه اقدام به خرید تسلیحات و موشک‌های هاوگ و تاو کرد.

تا اینکه ایران در ۱۳۶۳ خورشیدی، نخستین تیم موشکی به نام حدید و به سرپرستی حسن تهرانی‌مقدم را جهت آموزش موشکی به سوریه فرستاد در همان زمان نخستین موشک‌ها به وسیله لیبی و کره‌شمالی در اختیار ایران قرار گرفت؛ بنابراین ایران از ۱۳۶۳خورشیدی برنامه موشکی خود را آغاز کرد و در ۱۳۶۶خورشیدی توانست موشک‌هایی با برد ۳۰۰ کیلومتر و با سوخت جامد را تولید کند.

بدین ترتیب پس از جنگ تحمیلی، نیرو‌های مسلح کشور با تکیه بر ظرفیت و توانمندی داخلی در فواصل مختلف موشک‌های جدید و مدرنی را رونمایی کردند که پیشرفت روزافزون ایران در عرصه دفاعی را نشان می‌داد. در واقع نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی در ۴ دهه سپری شده از عمر انقلاب اسلامی با وجود تمام تحریم‌هایی که توان دفاعی کشور را هدف گرفته بود و با بهره‌گیری از توان متخصصان و دانشمندانِ متعهد، توانست به چنان پیشرفتی در حوزه دفاعی دست یابد که تمام معادلات و توازن قدرت در منطقه غرب آسیا را تحت شعاع خود قرار داد.

جایگاه بالای ایران در سلول‌های بنیادی؛ بالاتر از رژیم صهیونیستی

یکی از حوزه‌های فناورانه که محققان کشور توانسته‌اند در آن پیشرفت کنند سلول بنیادی و پزشکی بازساختی است. بر اساس آمار معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، رشد کشور بر اساس تولید علم این حوزه در جهان رتبه ۱۳ و رتبه اول در منطقه را به خود اختصاص داده است.

همچنین حوزه سلول بنیادی در منطقه رتبه‌ای بالاتر از کشور‌های ترکیه، رژیم اشغالگر قدس و سایر کشور‌های غرب آسیا را از نظر تولید علم در زمینه سلول بنیادی و پزشکی بازساختی دارد.

در این حوزه حمایت‌هایی در زمینه افزایش تعداد مراکز سلول درمانی، افزایش تعداد پیوند سلول‌های بنیادی خونساز، افزایش شرکت‌های دانش بنیان صورت گرفته است و جایگاه کشور در زمینه تولید محصولات ژن درمانی، سلول درمانی و مهندسی بافت رتبه ۶ و در سطح جهانی بالاتر از چین، هند و استرالیا است.

بر اساس آخرین آمار ستاد سلول‌های بنیادی، در حال حاضر ۲۰ مرکز سلول درمانی فعال در زمینه پیوند سلول‌های بنیادی خونساز در کشور فعالیت می‌کنند ضمن اینکه تعداد پیوند سلول‌های بنیادی خونساز به بیش از ۱۳۰۰ مورد در سال رسیده است.

صنعت فضایی؛ زبانزد در منطقه و دنیا

به طور کل، ۱۰ کشور در دنیا به معنای واقعی دارای فناوری فضایی هستند که شامل آمریکا، روسیه، چین، ژاپن، هند، ایران، انگلستان، اکراین، برزیل و آلمان می‌شوند. در مورد این قابلیت‌ها در ۱۰ کشور نام برده شده می‌توان گفت که کشور آمریکا تقریباً همه ۶ مورد قابلیت که شامل راهبری ماهواره، قابلیت پرتاب، کاوشگر، اعزام انسان به فضا و سایر کرات می‌شود را دارد. کشور روسیه نیز غیر از اعزام انسان به کره ماه، سایر قابلیت‌ها را دارد. کشور چین نیز هم رده با روسیه است.

جایگاه ایران از رتبه ۴۵ در سال ۱۹۹۶ به رتبه ۱۱ جهان در سال ۲۰۱۷ با همت و تلاش دانشمندان مؤمن و متعهد ایران اسلامی ارتقا یافته است. برنامه‌ریزی دقیق در اواسط دهه هشتاد تا اوایل دهه نود برای استعدادیابی و جذب جوانان نخبه و متخصص با تکیه بر دانش و نوآوری موجب برداشتن گام‌هایی مقتدرانه همچون پرتاب ماهواره امید با ماهواره‌بر بومی سفیر امید در سال ۱۳۸۷ شد و پس از آن ایران به جمع باشگاه محدود کشور‌های دارای توانمندی طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره پیوست.

فناوری فضایی در ایران تا اوایل دهه ۹۰ روند رو به رشدی داشت، اما طی سالیان اخیر رشد آن متناسب با توان نخبگان و جایگاه علمی و فناوری کشور نبوده است. هر چند در این سال‌ها جهش‌هایی در این حوزه داشته‌ایم، اما ظرفیت‌های کشور ما بسیار بیشتر از جایگاه فعلی ما در این صنعت مهم و راهبردی است. در ایران مأموریت اقتدار آفرینی برای حوزه هوافضا تعریف شده است و در کنار آن بر توسعه اقتصادی و توسعه علم و فناوری فضایی به عنوان پیشران فناوری هم تاکید شده است. از این رو بررسی وضعیت ایران در زمینه شاخص‌های علمی حوزه هوافضا نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در رتبه اول منطقه خاورمیانه در حوزه تولید علم هوافضا قرار دارد.

پیشرفت‌های اعجاب‌برانگیز حوزه پزشکی؛ گواهی بر نتیجه نگاه به داخل

بر اساس آمار‌های موجود از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، امروزه بیش از ۹۰ درصد از نیاز بیمارستان‌های کشور را شرکت‌های داخلی و دانش بنیان تهیه می‌کنند. اکنون واحد‌های تولیدکننده تجهیزات پزشکی در کشور بیش از ۱۰ هزار نوع وسیله پزشکی در کلاس‌های مختلف، تولید و به بازار‌های داخلی و خارجی عرضه می‌کنند.

کسب رتبه نخست تولید دارو در سطح منطقه، تولید ۹۹ درصد از دارو‌های مورد نیاز و و صادرات دارو از جمله دارو‌های بیوتکنولوژی، خودکفایی در ساخت انواع واکسن، ریشه‌کنی فلج اطفال و سایر بیماری‌های فراگیر، پوشش واکسیناسیون از ۳۰ به ۱۰۰ درصد از دیگر دستاورد‌های علمی در شاخه پزشکی محسوب می‌شود.

اکنون ایران مقام اول در تولید دارو‌های نوترکیب را درسطح آسیا داراست و داروی نوترکیب به طور عمده در درمان بیماری‌های صعب العلاج مانند سرطان‌ها، برخی بیماری‌های ویروسی،‌ام اس و هموفیلی به کار گرفته می‌شود.

اکنون مراقبت‌های بهداشتی اولیه با ارتقای پوشش ۱۰۰ درصدی جمعیت شهری روستایی کشور همراه است، در عین حال، ایجاد نظام شبکه بهداشتی- درمانی به عنوان یک الگوی جهانی با بیش از ۱۸ هزار خانه بهداشت و ۱۰ هزار مرکز بهداشتی درمانی به وقوع پیوسته است.

آیا هنوز نگاه به داخل مشکلی  را حل می کند ؟ 

تمامی حوزه‌هایی که مورد بررسی قرار گرفت و بخش محدود و کوچکی از پیشرفت‌ها و توسعه‌های صورت گرفته در آن بیان شد، عمدتاً حوزه‌هایی بودند که تا پیش از آن یا رشد چشم‌گیر در آن اتفاق نیفتاده یا از سمت آمریکا و کشور‌های غربی مورد شدیدترین تحریم‌ها و محدودیت‌ها قرار گرفته بود تا اثری از حضورشان در کشور دیده نشود و مردم ایران طعمی از پیشرفت عرصه‌های نانو، پزشکی یا سلول‌های بنیادی حس نکنند یا امنیت‌شان دائما به خاطر فقدان سلاح‌های بازدارنده‌ای مانند موشک، به مخاطره بیفتد.

در حالی که تحریم‌ها و فشار حداکثری ترامپ از جمله چالش‌های جدی در سال های اخیر برای جمهوری اسلامی ایران بوده است . با این حال، در این شرایط بحرانی، مدیریت صحیح و تکیه به توان داخلی به‌عنوان نسخه شفابخش توانست به‌طور مؤثری ایران را از این بحران‌ها عبور دهد. در حالی که تحریم‌ها به‌ویژه در بخش‌های اقتصادی فشار زیادی وارد کرد، اما استفاده از ظرفیت‌های داخلی، بهره‌گیری از دانش و توان متخصصان داخلی، و تقویت خودکفایی در حوزه‌های مختلف موجب شد تا کشور در برابر این فشار‌ها مقاوم بماند.

 اما دولت‌ دولت پزشکیان با برنامه‌ریزی‌های دقیق و توجه ویژه به توسعه صنایع داخلی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، و ارتقای زیرساخت‌های علمی و فناوری کشور، توانستند بخشی از مشکلات ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهند.

 این دولت‌ها بر این باور بودند که در شرایط بحران، بهترین راه‌حل برای عبور از مشکلات، تکیه به خود و ظرفیت‌های داخلی است، نه وابستگی به راه‌حل‌های خارجی یا امید به تغییرات در معادلات بین‌المللی. به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند پزشکی، فناوری نانو، صنعت دفاعی و سلول‌های بنیادی، ایران موفق به دستیابی به پیشرفت‌های شگرفی شد که تمامی این دستاورد‌ها در سایه اعتماد به توان داخلی حاصل گردید.

در نتیجه، تجربه‌ای که از این سال‌ها به دست آمده نشان می‌دهد که هرچند تحریم‌ها و فشار‌های خارجی می‌توانند در کوتاه‌مدت مشکلاتی ایجاد کنند، اما با مدیریت صحیح، هماهنگی بین مسئولان، و تکیه به منابع و ظرفیت‌های داخلی، می‌توان بحران‌ها را به فرصت تبدیل کرد. این امر به‌ویژه در دولت پزشکیان نکته مهم و قابل تاملی است ودولت چهاردهم  به درستی از توان داخلی بهره‌برداری کند، قادر است به اهداف خود در برابر چالش ها و مشکلات پیش رو در تمام حوزه ها غلبه کند .