سهیل اسعد: «سندباد» روایت زندگی معمولی و غیر توریستی با عینک فرهنگ از شهروندان سراسر جهان است / تفاوتهای فرهنگی ماه رمضان در ایران و سایر کشورها + فیلم
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، سهیل اسعد، مجری و مبلغ دینی در گفت و گویی مفصل و صمیمی در مورد برنامه تلویزیونی سندباد که از شبکه دوم سیما پخش می‌شود و همچنین وضعیت فرهنگ ماه رمضان در ایران و جهان با خبرگزاری دانشجو گفت: ایده برنامه تلوزیونی «سندباد» ایده دوستانی بود که در حوزه بین الملل فعالیت داشتند و از نمونه های آن می توان به اورست اشاره کرد. این گروه در این فضا کار کردند و تجربیات مختلفی داشتند.
از جهانشهری تا «سندباد»
این مجری تلویزیونی در مورد شکل گیری برنامه سندباد هم گفت: آنچه در ایده پردازی برنامه سندباد اهمیت داشت تلفیق بین موضوعاتی که این دوستان مطرح کردند با فضای شخصی خودم و استفاده از تجربیات برنامه هایی مثل جهانشهری که به نوعی معرفی کشورها، فرهنگ ها و سفرها و تجربه شخصی بین المللی بود و سعی کردم همه تجربیات خود را به خصوص سفرهایم به کشورهای منطقه آمریکای لاتین را در این بخش به کار گرفتم.
اسعد بر همین اساس انتخاب خود به عنوان مجری برنامه «سندباد» را با توجه به همین تجربیات به علاوه ایرانی نبودنش و همچنین اینکه بعنوان مجری یک برنامه با تجربیات بین المللی و سفرهای متعدد به جهان دانست و افزود: ما در افراد کمی داریم که شخصی این فضای متنوع فرهنگی و زبانی را درک کرده باشد و البته سندباد را در ادامه برنامه جهانشهری‌ها می‌بینیم.
اسعد در مورد چالش برنامه هایی مانند سندباد و نیاز به زبان مشترک نیز گفت: نخ تسبیح مشترک ما همان موضوع «فرهنگ»، «فرهنگ ملتها»، «فرهنگ کشورها» اساسا در فرهنگ است که اشتراک و حرف مشترک آدمها زیاد می‌شود. وقتی شما گفت و گو و محتوا را بر اساس فرهنگ می‌چیبیند، یک برنامه وقتی ایدئولوژیک، سیاسی و یا حتی اجتماعی باشد کار سخت می‌شود ولی وقتی وارد سبک زندگی و قالبهای ظاهری می‌شوید می‌توانید اشترکات و داد و ستدها این حوزه را دید.
عینک برنامه سندباد، زندگی معمولی شهروندان غیر ایرانی است
سهید اسعد در مورد محدودیتهای احتمالی چنین برنامه هایی هم گفت: عینک برنامه سندباد، زندگی معمولی شهروندان غیر ایرانی است و صرفا قصد داریم توصیف واقعیت ظاهری فرهنگ یک کشور را روایت کنیم. اسعد ادامه داد: ما دو روز زندگی عادی مردم ژاپن و لبنان یا چین را توصیف می‌کنیم.
این مبلغ دینی و مجری بین المللی در ادامه گفت: مهمترین نقطه سندباد در نگاه مخاطب به یک کشور این است که اولا ما در هر قسمت به یک سفر می‌رویم ولی این توریستی نیست، شما به هر کشوری بروید دو کشور است، یک کشور توریستی، مثلا من دو بار به کوبا رفتم. یک کوبای توریستی، رستورانهای عجیب و غریب، هتل 5 ستاره، سوپر مارکتیهای بزرگ ولی وقتی با خود کوبایی ها حرف می‌زدی متوجه می شدی، کوبای دیگری وجود دارد.
نه پول تاکسی داشتند یا یک دکتر با حقوق 20 دلار، عینا هم همینطور است و کشور کوبا دو واحد پول دارد. واحد پولی مخصوص کوبایی ها و دلاری مخصوص توریستها و برخی مغازه ها، هتلها و... همینطور است. فلذا کوبایی که من دیدم با کوبای خودشان متفاوت است و خوبی سندباد همین است.
اسعد در ادامه اضافه کرد: تصویر ما هم از خارج به ایران همین بود. مثلا ما وقتی به عنوان لبنانی وارد ایران شدیم وقتی ما را می‌بردند حرم امام رضا (ع)، کنگره تقریب، دیدار با رهبر انقلاب و در کل اماکن مذهبی ایران، همه فکر می‌کردیم ایران بهشت معنویت است و صبح تا شب فقط دعای کمیل، ندبه و... ولی وقتی وارد ایران شدیم فهمیدیم این کشور سلایق مختلف دارد و سندباد دقیقا روی نقطه واقعی و روایت آنها در کشور می‌ایستد.
سهیل اسعد در مورد ساختار برنامه که چقدر واقعه و حادثه محور جلو می‌رود؟ یا با برنامه هم توضیح داد: برنامه دارای چارچوبهای خود است منتهی مانند فوتبال با وجود قواعد بازیکن خودش می‌داند با توپ چه کند؟ آزادی در این حد داریم که هر سوالی بخوام از بیننده داشته باشم و او هم آزادانه پاسخ دهد.
سندباد به دو مجری نیاز نداشت
اسعد در مورد اینکه چرا در یک نیم‌فصل برنامه در فصل اول حضور نداشت هم توضیح داد: درواقع، در فصل اول به توافقی نرسیدیم، آن هم به‌دلیل اختلاف‌نظری که درباره نحوه اجرای برنامه داشتم. به‌عنوان یک مجری خارجی، انتظار داشتم که از من، تجربیاتم، سفرهایم، زبان‌هایی که بلدم و شناختی که از فرهنگ‌های مختلف دارم، بهتر استفاده شود. اما این اتفاق نیفتاد.
برای مثال، دو مجری در کنار هم قرار گرفته بودند، درحالی‌که من احساس می‌کردم که برنامه‌ای با مدت‌زمان ۴۰ تا ۵۰ دقیقه نیازی به دو مجری ندارد. به‌ویژه اینکه یکی از مجری‌ها ایرانی و دیگری خارجی بود و همین موضوع باعث شد هماهنگی لازم را نداشته باشیم. از همان روز اول گفتم که «سندباد» باید با یک مجری خارجی پیش برود و نفر دوم صرفاً در ترجمه یا بخش‌هایی که نیاز به توضیح درباره غذاهای ایرانی وجود دارد، کمک کند. اما برنامه در مسیر دیگری پیش رفت و در فصل دوم شرایط تغییر کرد. درنهایت، دوستان شرایط من را پذیرفتند و در فصل دوم، چالش‌ها و بازی‌هایی به برنامه اضافه شد که جالب بود.
سندباد ساختار ثابتی ندارد و انعطاف پذیر است
این مجری تلوزیون در مورد ساختار برنامه «سندباد» هم با عنوان اینکه این برنامه ساختار ثابتی ندارد افزود: سندباد ماهیتی انعطاف‌پذیر دارد. وقتی درباره فرهنگ صحبت می‌کنید، دیدگاه‌های متفاوتی مطرح می‌شود و این موضوع باعث ایجاد تنوع می‌شود. به همین دلیل، برنامه باید پویا باشد.
وی افزود: در ارزیابی‌های انجام‌شده، متوجه شدیم که برخی موضوعات بیشتر مورد استقبال مخاطبان قرار می‌گیرد. برای مثال، وقتی درباره موسیقی صحبت کردیم، بازخوردهای بسیار مثبتی دریافت کردیم و مخاطبان درخواست کردند که به این موضوع بیشتر پرداخته شود. همین موضوع در مورد سینما، فیلم و ورزش هم صادق بود. بنابراین، برنامه باید تعامل متقابل با مخاطب داشته باشد تا پیام اصلی به درستی منتقل شود. بر همین اساس، برخی بخش‌ها را حذف کردیم و برخی بخش‌های جدید به برنامه اضافه شد تا سطح تعامل بالاتر برود.
اسعد در مورد متنهای برنامه سندباد هم توضیح داد: متنهای من مثل فوتبال است. فوتبال یک‌سری ضوابط، قوانین و مرزهایی دارد، اما در نهایت این بازیکن است که تصمیم می‌گیرد با توپ چه‌کار کند. من هم صندوق را این‌گونه می‌بینم. درعین‌حال که وارد یک ساختار مشخص با قالب و ضوابط خاصی می‌شوم، اما همچنان آزادی عملی وجود دارد. هرچند که در هر جای دنیا برنامه‌های تلویزیونی چارچوب‌هایی دارند، اما همچنان فضایی هست که افراد بتوانند آزادانه سؤال بپرسند و مهمان هم بتواند آزادانه پاسخ دهد.
سهیل اسعد در مورد سطح تعامل برنامه سندباد و وضعیت این برنامه و کنشگری آن در شبکه اجتماعی هم گفت: هنوز از اینکه بتوانیم با پویایی و تعامل این موضوع را داشته باشیم نرسیدیم و اهمیت فضای مجازی همچنان درک نشده است و به قولی هنوز خیلی رفتار صدا و سیمایی نداریم.
هنوز در کشور ما این درک وجود ندارد که برای توزیع محتوا و تبلیغات آن هزینه شود. این یک مشکل فرهنگی در میان مسئولان است. هنوز بحث تبلیغات به‌عنوان یک ضرورت جدی مطرح نیست.
برنامه «سندباد» می‌تواند با توجه به حوزه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، در صنعت سینما یا موسیقی واکنش‌های گسترده‌ای ایجاد کند. موضوعاتی که ما در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌کنیم و کشورهایی که به برنامه دعوت می‌شوند، هرکدام می‌توانند تبدیل به یک بمب خبری در فضای مجازی شوند، اگر چاشنی مناسبی برای آن در نظر گرفته شود.
در فضای مجازی، تأثیرگذاری می‌تواند بسیار گسترده‌تر باشد. برای مثال، آخرین استوری من در ماه اخیر بیش از ۸ میلیون بازدید داشته است. این نشان می‌دهد که مخاطبان به این سمت حرکت کرده‌اند، اما ما هنوز درک واقعی از قدرت فضای مجازی نداریم. در تولید برنامه، حاضر هستیم ۳۰ نفر را در استودیو استخدام کنیم، اما برای مدیریت صفحه مجازی، حتی یک نفر را هم استخدام نمی‌کنیم و حقوقی برای این کار در نظر نمی‌گیریم. این موضوع، یک مسئله فرهنگی است. هنوز جایگاه فضای مجازی در برنامه‌سازی به‌درستی درک نشده است.
انتخاب مهمانان برنامه سندباد و تنوع بالای آنها
سهیل اسعد در مورد انتخاب میهمانان برنامه سندباد هم توضیحات جالبی داد: برخی از آنها خارجی‌هایی هستند که با یک ایرانی ازدواج کرده‌اند (مثلاً یک خانم ژاپنی با یک آقای ایرانی یا بالعکس). برخی توریست‌هایی هستند که به‌صورت اتفاقی در مدت حضورشان در ایران به برنامه دعوت شده‌اند. برخی ایرانیانی هستند که خارج از کشور زندگی می‌کنند و سابقه خاصی دارند. گاهی مهمانی که در برنامه حضور دارد، مهمان بعدی را معرفی می‌کند. برای مثال، یک مهمان خانم می‌گوید که پدرشوهرش هم علاقه‌مند است در برنامه حضور داشته باشد. بعضی مهمانان از دوستان و آشنایان ما هستند. ازآنجایی‌که خودم خارجی هستم، گاهی اوقات از دوستانم دعوت کرده‌ام تا در برنامه شرکت کنند.
برنامه‌های ویژه سندباد در ماه رمضان
برنامه «سندباد» هر شب در ساعت ۱۱ شب از شبکه دوم سیما پخش می‌شود. برخی قسمت‌ها شامل بازپخش برنامه‌های قبلی هستند، اما قسمت‌های ویژه‌ای نیز برای ماه رمضان تولید شده‌اند. این ویژه‌برنامه‌ها چندملیتی و حال‌وهوای رمضان را در کشورهای مختلف به تصویر می‌کشد. موضوعاتی که در این برنامه‌ها بررسی می‌شود شامل فرهنگ ماه رمضان، عید فطر، روزه‌داری، آداب افطار و سحری، مساجد، فرهنگ قرآنی، دعاها، معنویت، نمازها و دیدوبازدیدها است. یکی از جذاب‌ترین بخش‌های برنامه، آیتم مربوط به غذاهای افطار است. ما در برنامه، سفره‌های افطار رنگارنگی از کشورهای مختلف را به نمایش می‌گذاریم که جذابیت زیادی دارد.
مقایسه حال‌وهوای رمضان در ایران و کشورهای دیگر
اسعد در مورد تفاوت حال و هوای ماه رمضان در ایران و سایر کشورها هم توضیح داد: ایران به‌عنوان یک کشور مسلمان شناخته می‌شود، اما حال‌وهوای رمضان در اینجا بیشتر درون‌خانوادگی است. البته شرایط اقتصادی هم در این موضوع بی‌تأثیر نیست. بااین‌حال، در ایران همچنان حال‌وهوای نوروز پررنگ‌تر از رمضان است. برخی ایرانیان تصور می‌کنند که در کشورهای اسلامی دیگر، ماه رمضان جلوه‌ای بیرونی‌تر دارد و مردم در خیابان‌ها و اماکن عمومی بیشتر حضور دارند. مثلاً در کشورهای عربی یا حتی جوامع مسلمان در اروپا و آمریکای لاتین، رمضان به‌صورت عمومی‌تری برگزار می‌شود.
در برنامه «سندباد»، ما متوجه این تفاوت شدیم. بسیاری از مهمانان ما می‌گفتند که در کشورهای اسلامی، ماه رمضان یک مقطع زمانی بسیار خاص است که تمام ابعاد زندگی را متحول می‌کند. تغییر ساعات مدارس، تغییر ساعت کاری، باز بودن رستوران‌ها در طول شب، برپایی خیمه‌های رمضانی و مکان‌های تفریحی شبانه، همه این‌ها نشان‌دهنده اهمیت رمضان در آن کشورها است.
تغییرات فرهنگی باید به‌صورت خودجوش ایجاد شوند
سهیل اسعد، مجری و مبلغ دینی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو اظهار داشت: «قهوه و امثال آن تاکنون جنبه مذهبی پیدا نکرده‌اند. رقص و موسیقی یک پدیده اجتماعی-فرهنگی است که می‌تواند شمایل کلی یک کشور را تغییر دهد. در ایران، اگر ما یک روز کامل در خیابان‌های تهران قدم بزنیم و کسی به ما نگوید که روزه است یا ماه رمضان است، این موضوع قابل تأمل است. البته من خودم درباره دلیل این موضوع تحقیق نکرده‌ام.»
وی افزود: «اما نکاتی در زمینه بازاریابی وجود دارد. در کشورهای دیگر، مثل لبنان و برخی کشورهای دیگر، ماه رمضان به‌عنوان یک ایستگاه تجاری مهم شناخته می‌شود. برای مثال، در ماه رمضان، هنرمندان برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای دارند. فضای توریستی ماه رمضان نیز یکی از آن زمان‌هایی است که توریستها برای برنامه‌های مختلف و هنری آماده می‌شوند. در کشورهایی مانند مصر و سوریه، در طول سال برای ساخت سریال‌های ویژه ماه رمضان برنامه‌ریزی می‌شود. قطع نظر از بُعد مذهبی و فرهنگی، ماه رمضان از نظر اقتصادی و تجاری اهمیتی خاص دارد.»
اسعد ادامه داد: «در ایران، شبکه‌های تلویزیونی مثل صداوسیما در زمان افطار که همه خانواده‌ها کنار هم جمع می‌شوند، بیشترین میزان مخاطب را دارند. اما در ایامی غیر از ماه رمضان، چه زمانی می‌شود که تمام ملت پای تلویزیون بنشینند؟ این مسئله فقط به مذهب و تدین مرتبط نیست، بلکه موضوعی بسیار پیچیده‌تر است.»
فرهنگ باید بر اساس نیازها و انتخاب‌های مردم شکل بگیرد، نه با تحمیل
این مبلغ دینی تأکید کرد: «در میان اهل تشیع، نمادهای خاصی مثل امام علی و مناجات‌های مرتبط با ماه رمضان وجود دارند. پیش‌تر، سریال‌های ماه رمضانی معروفی داشتیم که برخی از آنها متوقف شده‌اند. اما این سریال‌ها نیز بیشتر تقلیدی بودند. حتی خودم زمانی که این سریال‌ها را نگاه می‌کردم، به این نتیجه رسیدم که این سبک پاسخگو نیست. مشکل اصلی من با این سبک این است که نمی‌توان عناصر فرهنگی جدید ایجاد کرد یا تغییرات فرهنگی را از بالا دیکته کرد.»
وی گفت: «فرهنگ باید بر اساس نیازها و انتخاب‌های مردم شکل بگیرد، نه با تحمیل. برای مثال، اگر من و شما بخواهیم شب را با گفتگو و نوشیدن قهوه سپری کنیم، این یک نیاز واقعی است، نه اینکه شهرداری بیروت قهوه‌خانه‌ای ۲۴ ساعته باز کند تا ما مجبور شویم به آنجا برویم.»
سهیل اسعد در ادامه درباره مراسم عاشورا و محرم گفت: «وقتی به موضوعاتی مثل عاشورا و محرم نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که این سنت‌ها به‌طور طبیعی و بدون نیاز به دخالت حکومت یا برنامه‌ریزی رسمی، بین مردم جریان دارند. برای مثال، در لبنان، تلاش شده است که الگوی محرم ایران پیاده‌سازی شود، اما موفقیتی نداشته‌اند.»
وی در پایان در مورد برنامه تلویزیونی «سندباد» اظهار داشت: «ظرفیت بالایی برای توسعه و تنوع در این برنامه وجود دارد. البته چالش‌هایی مانند محدودیت در انتخاب مهمانان یا تنوع فرهنگی آنها وجود دارد، اما این برنامه‌ها با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانند به سطح بالاتری از کیفیت برسند. با وجود محدودیت‌ها، هدف اصلی باید رضایت مخاطب و ارائه محتوای باکیفیت باشد. حتی اگر شرایط ایده‌آل فراهم نشود، تداوم برنامه‌هایی که با استقبال مردم مواجه می‌شوند، می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.»