بندر فاو عراق برای اقتصاد ایران، فرصت است یا تهدید؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، راه‌اندازی بندر فاو و جاده توسعه به‌عنوان از بزرگ‌ترین پروژه‌های توسعه‌ای عراق محسوب می‌شوند و هدف از آنها نیز قراردادن عراق در مسیر کریدور شمال-جنوب است.

نقشه بندر فاو و جاده توسعه

برخی‌ها در ایران معتقدند که راه‌اندازی این پروژه‌ها موقعیت ترانزیتی ایران را به خطر انداخته می‌اندازد.

علی‌حسینی، رئیس سابق کمیته حمل‌ونقل و لجستیک اتاق بازرگانی ایران از تکمیل بندر فاو در استان بصره عراق که ممکن است موقعیت بندر شهید رجایی ایران را به خطر بیندازد ابراز نگرانی می‌کند: واضح است که عراق، ترکیه، کشور‌های اروپایی و چین می‌خواهند کریدوری تشکیل دهند که بندر شهید رجایی را به‌وسیله بندر فاو عراق دور بزند.

همچنین قاسم جنامی فعال حوزه تجارت دریایی در گفت‌وگویی اظهار کرد: بندر فاو با ظرفیت بالا و زیرساخت‌های پیشرفته، تجهیزات مدرن، امکان کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت عملیات، اتصال راه‌آهن عراق به سوریه و همچنین پروژه «جاده ابریشم جدید» می‌تواند مسیر‌های ترانزیتی جایگزینی را ایجاد کند که وابستگی به بنادر ایران را کاهش می‌دهد.

این اظهارات در حالی است که بندر فاو به دلایلی برای ایران تهدیدی به‌حساب نمی‌آید که از جمله آن می‌توان به مورد زیر اشاره کرد:

۱. همه کشور‌های ذی‌نفع کریدور‌های عبوری از منطقه غرب آسیا، به‌ویژه از ایران برای تنوع‌بخشی به مسیر‌های ترانزیت کالا و عدم وابستگی به کشور خاص باهدف گریز از تبعات سیاسی و اقتصادی این وابستگی هستند که طبعاً ترکیه، چین و اروپا نیز از این امر مستثنی نیستند؛ لذا ترانزیت در مسیر این کریدور‌ها صرفاً به یکی از آنها وابسته نخواهند بود.

۲. ازآنجاکه انتخاب مسیر‌های ترانزیتی دارای منافع و تهدید‌هایی برای کشور‌ها و صاحبان کالاست؛ لذا صرف وجود یک مسیر ترانزیتی امن و به‌صرفه نمی‌تواند برای تبدیل‌شدن آن به کریدور کافی باشد و این  موضوع بیشتر تابع اراده سیاسی ذی‌نفعان است. به‌عنوان‌مثال بخش زیادی از متقاضیان کریدور عراق برخی کشور‌های اروپایی هستند که به دلیل مسائل سیاسی و امنیتی، تمایلی به همکاری پایدار یا وابسته کردن تجارت خود به ایران ندارند.

در کنار تهدید نبودن بندر فاو برای ایران، استفاده صحیح از این فرصت می‌تواند موجب رونق و توسعه بنادر ایران و سهم کشور از ترانزیت شود. به‌عنوان نمونه می‌توان به توسعه توأمان بنادر در مناطق شمال و غرب اروپا و جنوب شرق آسیا در سال‌های گذشته اشاره کرد.

 این مسئله بدین صورت است که زمانی که بندر فاو ظرفیت لازم برای پذیرش بار را نداشته باشد، کشتی‌ها برای تخلیه و بارگیری به بنادر نزدیک آن، مانند بندر امام خمینی و سایر بنادر ایران منتقل خواهند شد. این انتقال می‌تواند به رونق و توسعه بنادر هم‌جوار در ایران نیز کمک کند. از سوی دیگر بندر فاو می‌تواند انحصار بندر جبل علی امارات برای واردات ایران را از بین ببرد.

اگرچه ایران و امارات در زمینه‌های سیاسی و امنیتی مشکلات متعددی دارند، ولی باتوجه‌به شرایط موجود، ایران به طور قابل‌توجهی تجارت خود را به بندر جبل علی در امارات متکی کرده و این امر سبب شده است در تعاملات و رقابت‌های منطقه‌ای و دوجانبه یک اهرم فشار بر روی ایران وجود داشته باشد. این شکستن این انحصار می‌تواند، اهرم فشار امارات علیه ایران را خنثی کرده و دست ایران را در تعاملات و رقابت‌های منطقه‌ای با این کشور باز بگذارد؛ لذا ضرورت دارد که مسئولان کشور با دوری از نگاه تهدیدمحور به بندر فاو از این فرصت به شکل مؤثر برای تأمین حداکثری منافع ملی بهره‌برداری کنند.