فاخر بودن سینما معیار می‌خواهد، نه شعار! / فاصله زیاد کمبود بودجه با تولیدات سینمایی فاخر
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، ماجرا از این قرار است که دولت شهید ابراهیم رئیسی برنامه هفتم توسعه را در جلسه علنی مجلس تصویب کرد و یکی از بند‌های این مصوبه تولید فیلم سینمایی فاخر و ارزشمند در موضوعات تاریخی، دفاع مقدس، جبهه مقاومت و سبک زندگی ایرانی و اسلامی با میزان تعیین شده ۲۰ اثر در سال بود.
چالش کارگروه شورای سینما: فاصله زیادی بین بودجه و تولیدات سینمایی
حالا دولت جدید پس از شهادت شهید رئیسی تصمیم گرفت برنامه هفتم توسعه را به دست اجرا برساند، اما گویی حواسش به این نبود که قرار است با کمبود بودجه دست و پنجه نرم کند! در همین موضوع اولین کارگروه شورای سینما در ۲۶ فروردین ماه به ریاست رائد فریدزاده برقرار شد. رائد فریدزاده در گفت و گوی اختصاصی خود با خبرگزاری صدا و سیما در این باره گفت: «فاصله زیادی بین بودجه ما و سر فصلهای قانون هفتم توسعه در مورد سینما وجود دارد و شاید بسیاری از آنها که در برنامه آمده قابل تحقق نباشد مگر آنکه دستگاه های ذی ربط کمک کنند.»
پای ثابت دغدغه‌های سینمایی
همین صحبت در خصوص این که ۲۰ اثر فاخر در سال تولید شود در ابتدا آرمانی به نظر می‌رسد چه بسا که کمبود بودجه هم پای ثابت دغدغه‌های سینمایی است. این موضوع مورد بحث است که فاخر بودن یا نبودن یک اثر به چه معناست؟
چرا سینمای فاخر؟
سینمای فاخر و استراتژیک یکی از مهمترین نیاز‌های امروز سینماست با توجه به اینکه آثار سینمایی ما روند گیشه‌ای شدن را پیش گرفتند، توجه به آثار فاخر می‌تواند حال تازه‌ای به سینما ببخشد و این نوع سینما نه تنها می‌تواند روایتگر هویت ملی باشد بلکه باعث تقویت برند سینمای ایران در سطح جهانی هم می‌شود که این موضوع یکی از اصلی‌ترین موضوع‌های مورد توجه برای بسیاری از فیلمسازان جهان است البته دغدغه تامین بودجه و منابع مالی است که همچنان مشخص نمی‌کند قراراست در سینمای فاخر ما چه اتفاقی بیفتد؟
همانطور که گفته شد در حالی که سینمای فاخر بیشترین نیاز امروز سینمای ایران برای حضور در صحنه‌های بین‌المللی است این تصور وجود دارد که معلوم نیست پول و بودجه آن قرار است از کجا تهیه شود؟ و یکی از مشکل اصلی سینمای ایران کمبود بودجه در خصوص تولیدات است.
سینمای جزیره‌ای
امروزه روز سینمای ایران به چند پارگی یا به اصلاح جزیره ای رسیده است که در آن هر گروه و جریان بدون تعامل موثر به صورت مستقل عمل می کنند؛ از یک طرف ارگان‌های دولتی تولیدات خود را در حوزه سینمایی به روش‌های خود پیگیری می‌کنند تولیداتی که بیشتر در اثر‌های دفاع مقدس، مقاومت و آثار تاریخی پیش می‌رود از طرف دیگر ارگان‌های خصوصی نیز اخیراً سعی می‌کنند بیشتر فیلمهایشان را به جشنواره‌ها به خصوص جشنواره فیلم فجر برسانند تا اینکه در مسیر استراتژیک و فاخر و برای تأثیرگذاری بیشتر پیش بروند، از طرف دیگر هم تهیه کنندگان و افرادی که در در فیلمسازی به صورت مستقل کار می‌کنند بیشتر در حال تولیدات گیشه‌ای و به اصطلاح مخاطب جذب کن یا برای مقاصد جشنواره های بین المللی هستند.
این چند پارگی به نظر می‌رسد که بیشترین ضربه را به سینمای ایران وارد خواهد کرد و یکی از دلایل اینکه بودجه به صورت هدفمند خرج نمی‌شود و کمبود بودجه باعث می‌شود آثار فاخر کمتری به دست تولید برسند همین چند پارگی میان سازندگان است!
تجمیع بودجه‌های دولتی و سازمانی
تجمیع بودجه‌های دولتی و سازمانی و اختصاص کامل آن به سینمای فاخر و استراتژیک می‌تواند سطح تولیدات ما را در قسمت بین المللی قدرت ببخشد البته این پیشنهاد از نظر تمرکز منابع مالی برای خلق آثار شاخص، منطقی به نظر می‌رسد، اما خب ممکن است، ضعف‌هایی نیز به همراه داشته باشد.
اگر تمام بودجه دولتی صرف سینمای فاخر شود این احتمال وجود دارد که سینمای مستقل و خصوصی گاه به سمت تضعیف پیش برود در مقابل برخی معتقدند که سینمای مستقل باید مسیر خود را طی کند و ورود نهاد‌های دولتی به آن کمتر شود تا این دو حوزه در تداخل و مداخله غیر ضروری نباشند، اما واقعیت ماجرا این است که این عدم تداخل گروه‌ها موجب شده که تولیدات ما در حوزه تولیدات فاخر هر روزه به سمت تضعیف پیش برود. چرا که سینماگر مستقل و غیر سفارشی ساز نقطه قوت ما در سینماست و مذاکرات برای تولیدات فاخر باید به صورت حرفه ای انجام شود تا سینماگر خوب و سطح بالا برای ورود به این بخش ترغیب شود.
اتفاقاً رهبر انقلاب در آخرین صحبت‌های سینمایی خود که در خرداد سال ۱۴۰۳ منتشر شد به لزوم توجه به سینمای فاخر اشاره کرد در همین راستا نگاه کیفیت‌گرای رهبر انقلاب در مقابل نگاه بسیاری از تصمیمگیران سینمایی که تنها برای پر کردن جداول جشنواره‌ها و نیز آمار‌های شعاری خود دست به فیلم سازی می‌زنند بسیار مورد تامل بود.
«صِرف ساختن فیلم کافی نیست؛ ممکن است یک فیلمی را زحمت بکشند بسازند، بیننده هم نداشته باشد، کسی نگاه نکند. فیلمی که کارگردانی خوب نداشته باشد، ساخت خوب نداشته باشد، مضمون خوب نداشته باشد، شیرین و زیبا نباشد، خب زحمت کشیدید، پول خرج کردید، کسی هم به این فیلم نگاه نمی‌کند! بروید سراغ بهترین کارگردان، بهترین سناریونویس و فیلمنامه‌نویس، بهترین پشتیبان و تهیه‌کننده؛ بروید سراغ اینها. به جای ۱۰ فیلم، دو فیلم بسازید، منتها دو فیلمی که وقتی پخش شد، همه بگویند که باز هم پخش کن.»
لزوم بازتعریف سینمای فاخر
البته تعریف سینمای فاخر گویی در ایران به صورت نسبی بیان می‌شود یکی از نگرانی‌های مهم درباره سینمای فاخر در ایران محدود شدن آن به ژانرهای تاریخی، دفاع مقدس و نظامی است.
اگر قرار است آثار سینمایی استراتژیک نمایندگانی قدرتمند از ایران باشند فقط نباید به ژانرهای خاص خلاصه شوند، بلکه می‌توان در همه ابعاد اجتماعی و موضوعات متنوع ورود کنند تا علاوه بر اینکه در ژانرهای دفاع مقدس یا تاریخی قوی عمل کرده باشند بتوانند مخاطب بیشتری را در ژانر‌ها و موضوعات دیگر نیز برای خود جذب کنند.
باید توجه داشت سینمای فاخر می‌تواند شامل فیلم‌هایی با مضامین اجتماعی، اقتباس‌های ادبی، درام‌های انسانی، آثار معاصر با پیام‌های فرهنگی و سبک زندگی ایران اسلامی باشند و اینکه تنها به حوزه‌های محدودی خلاصه شوند یکی از دلایلی است که منجر به تضعیف آثار فاخر در سینمای ایران شدند البته اینکه یک اثر از لحاظ محتوایی فاخر باشد و یا تولید آن به صورت کامل و استراتژیک انجام شده باشند هم مسئله است!
بسیاری تعریف از سینمای فاخر را فقط پرداختن به موضوعات فاخر می‌دانند در صورتی که یک سینمایی استراتژیک از همه ابعاد باید بررسی شوند و پرداختن به موضوعی مقدس و فاخر نمی‌توانند یه اثر را به صورت کامل فاخر کنند.
فیلم های جشنواره فیلم فجر فاخر هستند؟!
اسماعیلی وزیر ارشاد دوره دولت شهید خدمت و جمهور در بخشی از حرفهایش در خصوص تولیدات آثار فاخر گفته بود که آثاری که در جشنواره فجر هستند عموماً آثار فاخری هستند در صورتی که در واقعیت آثار فاخر لزوماً آثار جشنواره‌ای نیستند و فیلم‌های جشنواره‌ای بر جنبه‌های هنری و فرم تاکید بیشتری دارند و آثار سینمایی فاخر نیازمند یک ترکیب متوازن از تاثیرگذاری فرهنگی روایی قدرتمند و مقبولیت مردمی هستند البته نمی‌شود گفت که در جشنواره فیلم فجر هیچ آثار فاخری وجود ندارد، اما با این حال نمی‌توان این ادعا را داشت که اکثر فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر آثار فاخری هستند.
در جشنواره فجر آثار شاخصی که بتوان آنها را فاخر نامید چقدر وجود دارند؟ کدام فیلم می‌توانند واقعاً در دسته آثار فاخر قرار بگیرند با این حال برخی از آثار با بودجه‌های بسیار بالا ساخته شدند، اما از نظر محتوایی و روایی نتونستند نتوانستند استاندارد‌های یک فیلم فاخر و یا استراتژیک را به همراه داشته باشند.
و در آخر
بدون یک سنجش استاندارد، هر فیلمی که با بودجه بالا ساخته شود، ممکن است فاخر نامیده شود، در حالی که کیفیت محتوایی و فنی آن پایین باشد. بنابراین، تبیین معیارهای دقیق برای سنجش کیفیت فیلم‌های استراتژیک، مثل میزان تأثیرگذاری، ساختار روایی قوی، موضوع و ژانر آن مثل تاریخی بودن، شخصیتهای قهرمان ملی و موضوعاتی که قصد بیان یک امر ملی و فراملی را دارند و استاندارد‌های فنی و اقبال مخاطبان بین‌المللی، ضروری است.
سینمای استراتژیک نیازمند کارگردانان، فیلمنامه‌نویسان، بازیگران و هنرمندانی با دیدگاه جهانی و تخصص حرفه‌ای است. تا زمانی که آموزش‌های تخصصی در این زمینه گسترش نیابد، نمی‌توان انتظار داشت که فیلم‌های فاخر واقعاً در سطح بین‌المللی رقابت کنند. ایجاد مدارس سینمایی، آموزش کارگردانان جوان و حمایت از تولید فیلمنامه‌های فاخر از جمله اقداماتی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.