روایت نبرد آتش‌نشان پرنده سپاه با شعله‌های آتش در بندرعباس/ حقایق کمتر شنیده شده از هواپیماهای آتش‌نشان سپاه
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو ؛ در سال‌های اخیر، نام یگان‌های آتش‌نشانی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کنار مبارزه با تهدیدات نظامی، در جبهه‌ای دیگر نیز شنیده شده است: اطفای حریق. اما آنچه این یگان را متمایز می‌کند، نه استفاده از خودروهای آتش‌نشانی معمول، بلکه به‌کارگیری غول‌های پرنده‌ای به نام ایلیوشین 76 است که با تبدیل شدن به آتش‌نشان‌های آسمانی، نقشی حیاتی در مهار آتش‌سوزی‌های گسترده ایفا میکنند. این گزارش به بررسی چگونگی ورود این هواپیما به ایران، روند بومی‌سازی آن توسط سپاه، و نقش آن در اطفای حریق بندر شهید رجایی بندرعباس می‌پردازد.
ایلیوشین 76، محبوب ترین هواپیمای ترابری شرقی جهان
ایلیوشین 76 (Il-76) یک هواپیمای ترابری سنگین چندمنظوره است که در دهه 1970 توسط شرکت ایلیوشین در اتحاد جماهیر شوروی طراحی و ساخته شد. این هواپیما به دلیل قابلیت حمل بار سنگین، برد پروازی بالا، و توانایی فرود در باندهای کوتاه و ناهموار، به یکی از پرکاربردترین هواپیماهای ترابری نظامی و غیرنظامی در جهان تبدیل شده است.
از ویژگی‌های بارز ایلیوشین 76 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ظرفیت حمل بار: تا 50 تن
برد پروازی: حدود 4000 کیلومتر با حداکثر بار
موتور: چهار موتور توربوفن
کاربری: ترابری نظامی و غیرنظامی، حمل بار سنگین، عملیات چتربازی، اطفای حریق، و ...
چگونگی ورود به ایران
این هواپیما به تعداد 15 فروند در اوایل دهه ازعراق به ایران فرار کرد و در ایران عملیاتی شد و نقش گسترده ای در توسعه رزمی سپاه ایفا کرد.
ایده استفاده از هواپیمای آتش‌نشان در ایران به اوایل دهه 1390 شمسی برمی‌گردد. با توجه به وسعت آتش‌سوزی‌های جنگلی و صنعتی در کشور، نیاز به یک ابزار قدرتمند برای اطفای حریق هوایی بیش از پیش احساس می‌شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان کاربر اصلی هواپیماهای ایلیوشین 76، مسئولیت اجرای این پروژه را بر عهده گرفت.
چرایی و چگونگی ساخت هواپیمای آتش‌نشان داخلی در کشور توسط سپاه
در ابتدای کار، سپاه با بررسی پروژه‌های مشابه در سایر کشورها، به پروژه آتش‌نشان کردن ایلیوشین 76 در روسیه برخورد کرد. با این امید که بتواند از تجربیات و فناوری روس‌ها بهره‌مند شود، ایران درخواست انتقال تکنولوژی و دانش فنی تعمیر و نگهداری این هواپیما را به روسیه ارائه کرد. اما روس‌ها با این درخواست مخالفت کردند.
این پاسخ منفی، انگیزه‌ای شد تا متخصصان سپاه با تکیه بر دانش و توانایی‌های خود، پروژه تحقیق و توسعه برای دستیابی به نمونه آتش‌نشان بومی را آغاز کنند. با تلاش شبانه‌روزی و در مدتی کمتر از 3 سال، این پروژه با موفقیت به ثمر نشست و ایران به جمع معدود کشورهای دارنده فناوری تبدیل ایلیوشین 76 به هواپیمای آتش‌نشان پیوست.
حقایق کمتر شنیده شده از ایلیوشین های آتش نشان سپاه
1: مخازن آب این هواپیما تنها در ده ثانیه تخلیه می شوند و این امر به دلیل لزوم اجرای عملیات نقطه ای است.
مخازن اطفای حریق قرار گرفته در ایلیوشین 76 سپاه از دید دوربین مداربسته داخل هواپیما
سامانه اطفا حریق هواپیمای ایلوشین 76 قادر است تا 40 تن آب با خود حمل کند. سرعت بالای تخلیه آب در کنار پرواز در ارتفاع پایین در مأموریت‌های اطفای حریق موجب می‌شود تا نقطه ثقل هواپیما دچار نوسان شود. از این رو، پروازهای اطفای حریق با هواپیمای ایلوشین نیاز به مهارت‌های خاصی دارد.
2:اجرای عملیات آن نیازمند محاسبات پیچیده است و لازم است نیروی آموزش دیده هم در زمین و هم در آسمان حضور داشته باشد.
در حقیقت هماهنگی عملیات با خلبانان و همچنین محاسبات دقیق و اعلام موقعیت آتش باعث افزایش دقت عملیات می شود و به همین دلیل معمولاً در روز های عادی سال بخشی از نیرو های امدادی و نظامی تحت آموزش عملیات مشترک قرار میگیرند و این مسله در مانور ها تمرین می شود.
3: عملیات این هواپیماها باید تحت فرمان یگان های مسول عملیات اطفای حریق باشد و مستقلاً نمیتوانند اجرای عملیات کنند.
در حقیقت تا وقتی یگان عملیاتی اطفای حریق( آتش نشانی یا مسولین کشوری) به تشخیص کارشناس مربوطه اعلام نیاز نکنند عملیات انجام نمی شود چرا که بسته به متغیر هایی نظیر موقعیت جغرافیایی-اقلیمی و نوع آتش سوزی، نوع عملیات مامورین اطفای حریق تعیین می شود و در هر حادثه یا آتش سوزی عملیات هوایی کارساز نیست و به تشخیص کارشناسان بستگی دارد.
4: کیت ارتقای عملیات اطفای حریق قابل جدایی هستند و متخصصان سپاه قادرند در کمتر از ده ثانیه ایلیوشین های آتش نشان را تبدیل به نمونه های مسافربری( پرواز های اربعینی)، چتربازی و ترابری کنند.
در حقیقت ایلیوشین های سپاه ماموریت های گوناگونی در حوزه های مختلف آموزشی، ترابری سنگین(ماموریت اصلی) و آموزشی ایفا میکنند و کیت ها قابلیت جداسازی دارند و این مسله باعث افزایش بازدهی و راندمان این هواپیما می شود. در حقیقت حداکثر بهره وری از امکانات موجود.
5: این هواپیما تاکنون در بیش از 5 کشور عملیات داشته است
ایلیوشین آتش نشان سپاه در ترکیه
اولین عملیات خارجی ایلیوشین آتش نشان سپاه در گرجستان بوده و پس از آن هم در کشور های عراق، ترکیه، سوریه و پاکستان عملیات رسمی داشته است.
6: تعمیر و نگهداری، آموزش و حتی اورهال و بازسازی سنگین این هواپیما به طور صد در صد بومی در کشور و توسط متخصصان ارتش و سپاه انجام می شود.
به دلیل پیچیدگی این هواپیما و لزوم کسب مجوز های سازمان های هوایی داخلی و بین المللی عملیاتی نگه داشتن این هواپیما ها هزینه و دردسر زیادی دارد و فعال نگه داشتن این هواپیماها بدون پشتیبانی سازندگان ممکن نیست. متاسفانه به دلیل تحریم های بین المللی تامین قطعه و پشتیبانی از این هواپیما از طرف روس ها با اخلال جدی مواجه شد و به همین دلیل متخصصان داخلی کشور اقدام به بومی سازی قطعات اصلی این هواپیما و همچنین اورهال کامل و صد در صد بومی آن ها در داخل کشور کردند که با موفقیت همراه بود و این هواپیما در تهران( صنایع هوایی پارس) و شیراز( پایگاه هفتم) تعمیر و نگهداری می شود.
7:محور عملیات این هواپیماها دو پایگاه یکم شکاری تهران و هفتم شکاری شهید دوران شیراز هستند.
این دو پایگاه مرکز استقرار ناوگان سنگین ترابری کشور هستند و زیرساخت های گسترده ای برای آموزش، عملیات و تعمیرات این هواپیماها در این دو پایگاه وجود دارد.
عملیات ایلیوشین های سپاه در اطفای حریق بندر شهید رجایی بندرعباس
یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های ایلیوشین های آتش‌نشان سپاه، اطفای حریق گسترده در بندر شهید رجایی بندرعباس بود. در این حادثه که در اثر آتش‌سوزی در قسمت انبار ها و کانتینر ها رخ داد، حجم گسترده آتش و خطرات ناشی ازآن ، تهدیدات جدی برای سلامتی مردم و محیط زیست و روند فعالیت بندر ایجاد کرده بود.
با اعزام ایلیوشین های آتش‌نشان سپاه به منطقه، عملیات اطفای حریق آغاز شد. این هواپیماها با پرواز بر فراز منطقه و تخلیه حجم عظیمی از آب بر روی کانون آتش، نقش بسزایی در مهار و خاموش کردن آتش ایفا کردند. سرعت عمل و دقت بالای این هواپیماها، از گسترش آتش به سایر مناطق جلوگیری کرد و از بروز خسارات بیشتر جلوگیری کرد.
پروژه تبدیل ایلیوشین 76 به هواپیمای آتش‌نشان توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یک دستاورد بزرگ در زمینه خودکفایی و بومی‌سازی فناوری‌های پیشرفته است. این هواپیماها با حضور فعال در عملیات‌های اطفای حریق در سراسر کشوردر سال های اخیر، نقش حیاتی در حفظ منابع طبیعی، جلوگیری از خسارات اقتصادی، و حفظ سلامتی مردم ایفا میکنند.
این موفقیت نشان می‌دهد که با تکیه بر دانش و توانایی‌های داخلی، می‌توان بر چالش‌ها فائق آمد و به دستاوردهای بزرگی دست یافت. همچنین، این پروژه می‌تواند الگویی برای سایر صنایع و بخش‌های کشور باشد تا با الگوبرداری از آن، مسیر خودکفایی و پیشرفت را با سرعت بیشتری طی کنند.
سید نوید رضا موسوی