کد خبر:۱۲۶۲۹۳۰
وقتی دریا به کمک پوست می‌آید! / دانشمندی که علم را به کرم‌های زیبایی تبدیل کرد
یک دانشمند ایرانی با سابقه تحقیقاتی در اروپا، حالا در ایران محصولات پوستی می‌سازد که پایه آنها از اعماق دریاست. فاطمه پیشه‌ورزاد، با سال‌ها تلاش، علم زیست‌فناوری را به محصولاتی تبدیل کرده که هم زیبا می‌کنند و هم اشتغال‌زایی دارند.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در سال‌های اخیر، ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی و منابع طبیعی کشور برای توسعه پایدار، بیش از همیشه مطرح شده است. یکی از حوزه‌های کمتر شناخته‌شده، اما پرظرفیت، زیست‌فناوری دریایی است حوزه‌ای که می‌تواند نقطه تلاقی علم، صنعت و اقتصاد دانش‌بنیان باشد. دکتر فاطمه پیشه‌ورزاد، پژوهشگری با سابقه‌ی علمی درخشان در ایران و اسپانیا، یکی از معدود افرادی است که این مسیر را به‌طور جدی و عملی دنبال کرده است.
او با بیش از ۱۷ سال تجربه تحقیقاتی در حوزه استخراج ترکیبات دارویی و بیواکتیو از منابع دریایی، و با تمرکز ویژه بر اثر این ترکیبات بر پوست انسان، موفق شد نخستین برند تخصصی محصولات پوستی مبتنی بر ترکیبات دریایی در ایران را پایه‌گذاری کند. فعالیت‌هایی که از مرحله تحقیق و آزمایش در اروپا آغاز شد، اما با تصمیم آگاهانه‌ای برای انتقال فناوری به کشور، به فاز تولید صنعتی و تجاری‌سازی در داخل رسید آن هم در شرایطی که مسیر گرفتن مجوز، مقیاس‌سازی و ورود به بازار، برای محصولات نوآورانه بسیار دشوار است.
دکتر پیشه‌ورزاد در این گفت‌و‌گو نه‌تنها از مسیر علمی و فناورانه خود می‌گوید، بلکه به‌صراحت از چالش‌های بومی‌سازی دانش، فاصله بین آزمایشگاه و کارخانه، اهمیت حمایت هدفمند از فناوران، و ظرفیت‌های مغفول‌مانده‌ی اقتصاد دریامحور سخن می‌گوید. در مسیری که به‌روشنی نشان می‌دهد علم و ثروت نه تنها در تضاد نیستند، بلکه می‌توانند دست در دست هم، به خلق ارزش و اشتغال‌زایی در کشور منجر شوند.
لطفاً خودتون رو معرفی بفرمایید و در مورد فعالیت خودتان بگویید.
من فاطمه پیشه‌ورزاد هستم. دکترای تخصصی با زمینه فعالیت بیوتکنولوژی دریا. حدود پنج سال هست که شرکت نیکاتپ دریا را در حوزه تولید راه‌اندازی کردیم. این شرکت اولین برند تخصصی محصولات پوستی با ترکیبات خالص‌سازی‌شده دریایی هست که به روش بیوتکنولوژی کار می‌کند. شرکت را در پارک علم و فناوری دانشگاه علوم پزشکی ایران ثبت کردیم و الان هم زیر نظر وزارت بهداشت است.
در حال حاضر، سه محصول فناورانه وارد بازار کردیم که تولید انبوه و صنعتی آنها انجام شده است. سه لاین محصول داریم: کرم ژل آبرسان و ضد چروک دریایی، ماسک لایه‌بردار و آبرسان و روشن‌کننده دریایی، و سوپر سرم مغذی پوست. حدود هفده سال است که در زمینه استخراج و شناسایی ترکیبات دارویی دریایی فعالیت می‌کنم؛ از جمله روی ترکیبات مؤثر بر سرطان، ضدباکتری، ضدقارچ و اخیراً در حوزه پوست.
در دوره دکتری در دانشگاه تهران و همچنین دانشگاهی در اسپانیا، و سپس در دوره فرصت مطالعاتی و پست‌داک، تمرکز تحقیقاتم روی سلول‌های پوست انسان بود. بررسی کردم چه ترکیباتی روی فیبروبلاست‌های پوست اثر مثبت دارند، باعث پروتئین‌سازی و استحکام پوست می‌شوند. بعد از آن وارد فاز تجاری‌سازی فناوری شدم. ابتدا از اتاق بازرگانی اسپانیا شروع کردم ولی تصمیم گرفتم تولید محصولات رو از ایران آغاز کنم، تا این فناوری در کشور خودمان ثبت شود، به عنوان یک دستاورد ایرانی محسوب شود و زمینه‌ساز صادرات و ارزآوری باشد.
شما در اسپانیا فعالیت داشتید. چی شد که به ایران برگشتید؟ دلیل این تصمیم چی بود؟
بله. در اسپانیا بخش زیادی از کار‌های تحقیقاتی و آزمایش‌های مربوط به این ترکیبات انجام شد. بررسی کردیم که آیا این بیواکتیو‌ها قابلیت استفاده در محصولات پوستی رو دارند یا نه. همه‌چیز آنجا آماده بود برای ادامه مسیر، اما من تصمیم گرفتم که فناوری را در ایران پیاده‌سازی کنم. معتقد بودم این دستاورد باید ابتدا به نام کشور خودمان ثبت شود و از مزایای اقتصادی آن هم ایران بهره‌مند شود. به‌علاوه، هدف‌مان جلوگیری از قاچاق و خروج بی‌رویه ارز هم بود. اگر خودمان تولید کنیم، باکیفیت‌تر و ارزان‌تر می‌توانیم محصولات فناورانه عرضه کنیم.
چی شد که به سمت ترکیبات دریایی رفتید؟ و کمی در مورد اقتصاد دریامحور توضیح بدید.
من از ابتدا زمینه‌ام علوم دریایی بود. به همین دلیل خیلی زود جذب بحث استخراج ترکیبات دارویی از منابع دریایی شدم، از حدود سال ۱۳۸۵. طی این سال‌ها تمرکزم روی شناسایی، استخراج و به‌کارگیری ترکیبات مؤثره دریایی بود. به‌ویژه اینکه این ترکیبات خواص منحصربه‌فردی دارند. مثلاً ترکیبات شیمیایی ممکن است باعث حساسیت‌های پوستی، اگزما یا حتی بعضی سرطان‌ها شوند. ولی ترکیبات دریایی عوارض ندارند، با بدن سازگارند، قدرت اثر بالایی دارند، در زمان کوتاه اثر می‌گذارند، و نفوذپذیری آنها بسیار بالاست. ما تست‌های آزمایشگاهی انجام دادیم و دیدیم که مثلاً بعضی ترکیبات باعث افزایش تا ۹۰ درصدی کلاژن‌سازی می‌شوند که خیلی قابل توجه است.
از طرفی کشور ما منابع آبی زیادی دارد از قبیل خلیج فارس، دریای عمان، دریای خزر. هدف‌مان توسعه پایدار بود. یعنی به‌قدری برداشت کنیم که به محیط زیست آسیب نرسد. در بعضی موارد هم کشت دریایی انجام دادیم یا از ضایعات موجود استفاده کردیم تا از نظر زیست‌محیطی فشار وارد نکنیم.
در مسیر تولید و تجاری‌سازی، چه چالش‌هایی داشتید؟
واقعیت اینست که تجاری‌سازی فناوری در ایران کار بسیار سختی می‌باشد. اول اینکه خود تجارت به‌تنهایی سخت است، بعدش فناوری هم پیچیدگی‌های خاص خودش رو دارد، و حالا تجاری‌سازی فناوری ترکیب این دوتاست. در کشور ما این مسیر هنوز نوپاست. برای هر مجوز، برای هر مرحله باید توضیح دهید که چه چیزی دارید تولید می‌کنید، چون نمونه قبلی ندارد. گرفتن مجوز‌ها زمان‌بر و همچنین سازگاری فرآیند‌های فناورانه با مقیاس صنعتی خیلی دشوار بود. فاصله بین تولید آزمایشگاهی و تولید کارخانه‌ای بسیار زیاد است شاید بتوان گفت حدود دو سال فقط برای این فاصله زمان گذاشتیم. ولی خوشبختانه الان به تولید انبوه رسیدیم.
الان چند نفر در شرکت مشغول به کار هستند؟ و برنامه شما برای اشتغال‌زایی در آینده چیست؟
یکی از اهداف استراتژیک ما از ابتدا اشتغال‌زایی بود. اینکه فارغ‌التحصیلان مرتبط بتوانند جذب بازار کار شوند. الان در بخش تولید کارخانه، شرکت، استخراج مواد و حتی مارکتینگ، نیروی پاره‌وقت و تمام‌وقت داریم. اگر حمایت‌ها بیشتر شود، برنامه داریم شعبات مختلفی در سطح ملی راه‌اندازی کنیم و نیروی انسانی بیشتری جذب کنیم؛ از فارغ‌التحصیلان بیوتکنولوژی، زیست‌شناسی، داروسازی، شیمی، بازاریابی و غیره.
در حوزه اقتصاد دریامحور، چقدر ظرفیت رشد وجود دارد و مسئولان باید چه اقداماتی انجام بدهند؟
به‌نظر من دریا یک چرخه اقتصادی مستقل است. ولی ما استفاده درستی از آن نکردیم. فقط در زمینه تخصصی خودم، دارو، آرایشی بهداشتی، رنگ، غذا و حتی سوخت‌های زیستی می‌توانیم از منابع دریایی استفاده کنیم. من شخصاً بالای ۱۴-۱۵ ترکیب استخراج کردم که قابلیت تجاری‌سازی دارند. یعنی بالای صد محصول بالقوه می‌توانند از اینها ساخته شوند. این ظرفیت فوق‌العاده‌ست. اگر فضای تولید نیمه‌انبوه فراهم شود و از طرح‌های فناورانه حمایت شود، می‌توانیم به نتایج خیلی خوبی برسیم.
در دنیا گاهی سودآوری فناوری به ۴۰۰ برابر سرمایه‌گذاری اولیه می‌رسد. پس حمایت منطقی از این حوزه می‌تواند با بازدهی بالا همراه باشد. باید به تجربه‌ی کسانی که در این مسیر رفتند اعتماد بشود. تئوری با عمل خیلی فرق دارد. یک فرد فناور، مثل من، که از علم شروع کرده و به فناوری و اقتصاد رسیده، واقعیت‌هایی رو دیده که در کتاب‌ها نیست. اگر اتاق فکر برای تجاری‌سازی تشکیل شود و فضای تولید کوچک مقیاس فراهم باشد، مسیر هموارتر می‌شود.
فقط امیدوارم همبستگی بین آموزش، پژوهش، فناوری و صنعت روزبه‌روز بیشتر شود؛ و مهم‌تر از همه، بازار داخلی برای محصولات فناورانه باز باشد و مسیر صادرات هموار شود. سال‌ها زحمت کشیده می‌شود تا یک محصول فناورانه به چرخه تولید برسد؛ اگر نتواند وارد بازار شود، زحمات هدر می‌رود. آرزوم اینست که همه کسانی که در این مسیر هستند، به اهداف خود برسد. انگیزه، هدف‌گذاری دقیق و پشتکار سه عامل مهم موفقیت است. ما با تجاری‌سازی فناوری، به اون سؤال همیشگی «علم بهتر است یا ثروت؟» علم و ثروت هر دو ارزشمندند و می‌توانند در کنار هم، چرخه‌ای سازنده برای پیشرفت جامعه و توسعه پایدار ایجاد کنند.
لینک کپی شد
گزارش خطا
۰
ارسال نظر
*شرایط و مقررات*
خبرگزاری دانشجو نظراتی را که حاوی توهین است منتشر نمی کند.
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگیلیش) خودداری نمايید.
توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر شده، از مثبت یا منفی استفاده فرمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابهی دارند، انتشار نمی یابد.