جلیلی: ناترازی راه حل دارد/ ایران می‌تواند از چالش آب تا قله‌های علمی الگوساز باشد

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سعید جلیلی، نماینده رهبر معظم انقلاب در شورای عالی امنیت ملی در صد و هشتمین جلسه حکمت سیاسی اسلام در قرآن با موضوع حکمرانی و مدیریت آب سخنرانی کرد که مشروح آن در ادامه آمده است.

جلیلی در ابتدای سخنان خود گفت: پیش از هر چیز لازم می‌دانم از برادران و خواهرانی که در این جلسه حضور یافتند و نکات ارزشمندی را مطرح کردند تشکر کنم. جناب آقای دکتر شریفی به عنوان متخصص این حوزه، جناب آقای مهندس قهاری که سال‌ها مدیریت جلسات و مطالعات کارگروه آب را برعهده داشتند، و برادر عزیزمان آقای غلامی که با تجربه موفق خود در روستای کریم‌آباد رشخوار الگویی ارزشمند ارائه کردند. حضور و بیان این عزیزان نمونه‌ای است از آنچه می‌تواند به عنوان تجربه‌های بومی مورد استفاده قرار گیرد.

وی با اشاره به نقش دانشگاهیان اظهار کرد: در بنیاد ملی نخبگان، طی بیست سال گذشته طرح‌های متعددی اجرا شد. ما این طرح‌ها را با جامعه مخاطب اصلی یعنی نخبگان و استعداد‌های برتر مورد بازبینی قرار دادیم. در همان سال‌های آغازین، سفر‌های استانی داشتیم و سپس در یک بازه زمانی چندماهه، ۲۶ طرح مورد بررسی قرار گرفت. یکی از طرح‌هایی که استقبال ویژه‌ای از آن شد، «طرح شهید وضوایی» بود. در این طرح، دانشجویان ممتاز شناسایی می‌شوند؛ کسانی که رتبه‌های برتر کنکور، مدال‌های المپیاد علمی یا سوابق تحصیلی درخشان دارند. برای این گروه بسته‌های حمایتی متنوع آموزشی، پژوهشی و فناورانه طراحی شده است. بر اساس میانگین، برای دانشجویان کارشناسی ۴۰ میلیون تومان، برای کارشناسی‌ارشد ۵۵ میلیون تومان و برای دانشجویان دکتری ۷۰ میلیون تومان حمایت در نظر گرفته شده است. این اقدام، احیای سرمایه انسانی کشور و فرصتی برای پرورش استعداد‌های آینده‌ساز است.

راه حل ناترازی‌ها

جلیلی گفت: مشکل فقط شناسایی «ناترازی»‌ها نیست؛ همه می‌دانیم عدم‌توازن وجود دارد. مسئله این است که برنامه و اراده‌ای جدی برای حل آن‌ها باید وجود داشته باشد. خیلی از اقدام‌ها اگر سال‌ها پیش شروع می‌شد امروز ثمر می‌داد، اما حتی امروز هم باید «سنگ بنا» گذاشته شود تا نسل بعد نتیجه بگیرد. تأخیرهای گذشته توجیهی برای امروز نیست؛ اگر الان نکاریم، فردا چیزی برای برداشت نخواهیم داشت.

جلیلی افزود: اما فراتر از این نمونه، بحث اصلی ما در این جلسات آن است که کشور در مواجهه با مشکلات و کمبود‌ها چگونه باید راه‌حل پیدا کند. گاهی شنیده می‌شود که مشکلات راه‌حل ندارند یا راه‌حل‌ها موهوم‌اند. اما حقیقت آن است که هر مشکل در کنار خود فرصتی دارد و راه‌حل در شناخت و بهره‌گیری صحیح از همین فرصت‌هاست. حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «إضاعة الفُرصة غُصّة»؛ از دست دادن فرصت مایه اندوه است. در تعبیر دیگری هشدار داده‌اند: «الفُرصة تمرّ مرّ السحاب»؛ فرصت‌ها، چون ابر در گذرند، باید به‌موقع آنها را دریافت.

وی گفت: قرآن کریم بار‌ها تأکید می‌کند: «اذکُروا نِعمَتَ الله علیکم». یعنی نعمت‌های الهی را به یاد آورید، بر آنها تمرکز کنید، در موردشان تفکر کنید و برای استفاده از آنها برنامه‌ریزی نمایید. این تذکر در سطوح مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی بیان شده است؛ تا جایی که حتی خطاب به پیامبران الهی نیز آمده است: «یَا عِیسَى ابنَ مَریم اذکُر نِعمتی عَلَیک» ؛ و در سطح عمومی جامعه نیز می‌فرماید: «یَا أیُّها الناس اذکُروا نِعمَتَ الله عَلَیکم».

سال‌ها حرف بدون عمل؛ هم مردم و هم مسئولان باید قیام کنند

جلیلی گفت: مسئله آب و بسیاری از بحران‌های کشور سال‌هاست بررسی شده و حتی در ۱۲ محور هم جمع‌بندی شده، اما همچنان روی زمین مانده است. مشکل، فقط «شناخت موضوع» نیست؛ مشکل این است که مدیریت و حکمرانی مؤثر غایب است. اندیشه سیاسی اسلام هم تأکید دارد که عدالت و اصلاح، فقط وظیفه دولت نیست؛ مردم هم باید پای کار باشند. اگر هر دو طرف قیام نکنند، نتیجه همان می‌شود که امروز داریم: سال‌ها حرف، بدون عمل.

نعمت‌های الهی تنها مادی نیستند؛ برخی نرم‌افزاری و معنوی‌اند، مانند نعمت ولایت، وحدت و اخوت ایمانی. خداوند در قرآن به این نعمت اشاره دارد:  «واذکُروا نِعمَتَ الله علیکم إذ کُنتُم أعداءً فألّف بَین قُلوبِکم فأصبَحتُم بِنِعمَتِه إخواناً» . همین وحدت و ولایت، سرمایه‌ای بی‌بدیل برای جامعه ماست. در عرصه‌های دیگر، مانند دفاعی نیز قرآن به ما یادآور می‌شود که دفع دشمن، خود نعمتی بزرگ است. ملت ما در ماه‌های اخیر به‌روشنی این حقیقت را تجربه کرده است؛ بنابراین باید این نعمت‌ها را شناخت و شکرگزاری عملی داشت. علامه طباطبایی می‌فرمایند حقیقت شکر، «اظهار نعمت» است؛ یعنی آن را بشناسیم، در مسیر درست به‌کار بگیریم و از ظرفیت آن بهره‌برداری کنیم.

امروز ملت ما از نعمتی عظیم برخوردار است: وحدت اجتماعی، رهبری الهی، منابع طبیعی سرشار، موقعیت ممتاز جغرافیایی، و سرمایه انسانی جوان و متخصص. اگر این نعمت‌ها درست به کار گرفته شوند، کشور نه‌تنها از مشکلات عبور می‌کند، بلکه می‌تواند الگویی برای دیگر ملت‌ها باشد.

همه‌چیز داریم جز بهره‌برداری درست

جلیلی گفت: ایران از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی و مادی برخوردار است؛ از رهبری و ولایت گرفته تا منابع عظیم نفت، گاز، معادن، موقعیت ژئوپلیتیک و ظرفیت‌های گردشگری و ترانزیت. با این همه، اگر برنامه‌ریزی و مدیریت درست وجود نداشته باشد، این نعمات فقط روی کاغذ باقی می‌مانند. مشکل اصلی کشور «کمبود نعمت» نیست، بلکه ناتوانی در بهره‌برداری درست از آن‌ها است. شکر نعمت فقط در سخن نیست؛ در استفاده صحیح و به‌موقع از آن‌هاست.

جلیلی ادامه داد: یکی از مصادیق مهم، مسئله آب است. قرآن کریم می‌فرماید:  «وَجَعَلنا مِن الماء کُلَّ شیءٍ حیّ» . این نعمت الهی باید به بهترین شکل مدیریت شود.

همان‌طور که در روستای کریم‌آباد رشخوار دیده شد، با وجود منابع محدود آب، از طریق برنامه‌ریزی درست و مشارکت مردم، مهاجرت معکوس اتفاق افتاد، سطح زیر کشت چند برابر شد و درآمد سرانه افزایش یافت. این نمونه نشان می‌دهد که حتی در سطح ملی نیز می‌توان با مدیریت صحیح، از بحران آب عبور کرد.

وی تاکید کرد: متخصصان طی سال‌های اخیر، ۱۲ محور برای مدیریت جامع آب استخراج کرده‌اند. این محور‌ها نشان می‌دهد که راه‌حل‌ها وجود دارند و باید به‌کار گرفته شوند. در سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه که مقام معظم رهبری ابلاغ فرمودند، نخستین تأکید بر افزایش بهره‌وری است؛ بهره‌وری در مدیریت، در فناوری، در منابع انسانی و در سرمایه‌های ملی. همین امر در حوزه آب هم صدق می‌کند: اگر از یک هکتار زمین به جای سه تن محصول، پانزده تن برداشت شود، این یعنی بهره‌وری با مدیریت علمی و فناوری‌های نوین.

البته این برنامه‌ریزی نیازمند صبر و استمرار است. برخی اقدامات باید سال‌ها قبل انجام می‌شد، اما اگر امروز آغاز شود، در سال‌های آینده ثمر خواهد داد. همان‌طور که در فرهنگ ما آمده است: «دیگران کاشتند و ما خوردیم، ما بکاریم تا دیگران بخورند».

جلیلی گفت: این نگاه الهی و قرآنی ما را به دو نتیجه می‌رساند: نخست، شکر نعمت‌ها با شناخت و بهره‌برداری صحیح؛ دوم، هشدار نسبت به کفران نعمت. قرآن می‌فرماید: «ألم ترَ إلى الذین بدّلوا نِعمتَ الله کُفراً و أحلّوا قومَهم دارَ البَوار» . یعنی اگر جامعه‌ای از نعمت‌های خود استفاده نکند، آنها را ضایع کند یا بپوشاند، سرانجامی جز تباهی نخواهد داشت.

جلیلی در پایان اظهار کرد: امروز ملت ما پس از ۱۴۰۰ سال، با انتخاب آگاهانه اندیشه اسلامی، نعمتی بزرگ در اختیار دارد. این نعمت، نظام اسلامی است که اگر درست به کار گرفته شود، می‌تواند ثمرات فراوانی داشته باشد. اما اگر نسبت به آن بی‌توجهی شود، فرصت‌ها از دست خواهد رفت؛ بنابراین باید با الهام از قرآن و سیره اهل‌بیت (ع) و با استفاده از دانش و تجربه‌های امروز، برای بهره‌گیری حداکثری از نعمت‌های الهی برنامه‌ریزی کنیم. امروز «توپ در زمین ماست».

خداوند نعمت‌های لازم را عطا کرده است: «وَآتاکُم مِن کُلِّ ما سَألتُموه». وظیفه ما این است که با تلاش، تفکر و مدیریت صحیح، این نعمت‌ها را به موتور حرکت ملت تبدیل کنیم.

والسلام علیکم و رحمه‌الله.