ناگفته‌هایی از سکونت بارزانی‌ها در ایران / راز علاقه رییس اقلیم کردستان به عظیمیه کرج چیست؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، خاندان بارزانی، یکی از نام‌های برجسته در تاریخ مبارزات کردهای عراق، پیوندی عمیق و تاریخی با ایران دارند. این پیوند نه تنها در عرصه سیاسی و مبارزاتی، بلکه در خاطرات شخصی و زندگی روزمره اعضای این خانواده ریشه دوانده است. نیچروان بارزانی، رئیس کنونی اقلیم کردستان عراق، بارها از علاقه‌اش به ایران و به‌ویژه منطقه عظیمیه کرج سخن گفته است. او در اظهاراتش تأکید کرده که هرگاه به ایران سفر می‌کند، دلش می‌خواهد بار دیگر به عظیمیه کرج، جایی که دوران کودکی و نوجوانی‌اش را در آن گذرانده، سر بزند. اما این علاقه از کجا نشأت می‌گیرد؟ چرا کرج، این شهر آرام در نزدیکی پایتخت ایران، برای خاندان بارزانی تا این حد مهم است؟ در این گزارش، با نگاهی به تاریخچه حضور بارزانی‌ها در ایران و لطف مردم ایران به این خانواده، راز این علاقه و چرایی سکونت آن‌ها در کرج را بررسی می‌کنیم.

بارزانی: هربار به ایران می‌آیم دوست دارم عظیمیه کرج را ببینم!

پیشینه تاریخی و چرایی مهاجرت بارزانی‌ها به ایران

برای درک عمق ارتباط بارزانی‌ها با ایران، باید به دهه‌های گذشته و شرایط سیاسی منطقه بازگردیم. ملا مصطفی بارزانی، رهبر تاریخی کردهای عراق و بنیان‌گذار حزب دموکرات کردستان عراق، در دوران مبارزه با دولت مرکزی عراق تحت حاکمیت حزب بعث، با چالش‌های فراوانی مواجه بود. در آن زمان، دولت بعث با تأکید بر ناسیونالیسم عربی، حقوق کردها را به شدت نادیده می‌گرفت و این امر منجر به درگیری‌های خونین میان نیروهای کرد و دولت عراق شد. در این میان، ایران به‌عنوان همسایه‌ مستق ، مقصد مهاجرتی کرد های عراق شد.

در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی، پس از توافق الجزایر میان ایران و عراق در سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴ شمسی)، شرایط برای ادامه مبارزه کردها در عراق دشوارتر شد. این توافق که میان محمدرضا پهلوی و صدام حسین به امضا رسید، عملاً زندگی امن را برای کرد ها متزلزل کرد. در نتیجه، ملا مصطفی بارزانی به همراه خانواده و بسیاری از رهبران کرد عراقی و صدها هزار نفر از مردم کردستان عراق مجبور به ترک عراق  شدند و به ایران پناه آوردند. دولت ایران با آغوش باز ازآن ها استقبال کرد و مکان‌هایی را برای اسکان آن‌ها در نظر گرفت. ملا مصطفی و خانواده‌اش، از جمله فرزندانش ادریس و مسعود بارزانی و همچنین نوه‌اش نیچروان بارزانی، در عظیمیه، منطقه‌ شهری کوهستانی در کرج ساکن شدند.

چرا کرج؟ دلایل انتخاب این شهر برای اسکان بارزانی‌ها

انتخاب کرج برای اسکان خاندان بارزانی و دیگر رهبران کرد عراقی، دلایل متعددی داشت. در آن زمان، کرج شهری آرام و در حال توسعه بود که فاصله کمی با تهران، مرکز سیاسی و اداری ایران، داشت. این نزدیکی به پایتخت امکان نظارت و ارتباط نزدیک‌تر دولت ایران با این گروه را فراهم می‌کرد. از سوی دیگر، کرج به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، فضایی امن و دور از تنش‌های مرزی ارائه می‌داد. دولت وقت ایران، با در نظر گرفتن این شرایط، منطقه‌ای را در کرج برای اسکان این خانواده و همراهانشان آماده کرد.

بر اساس خاطرات نقل‌شده از افرادی که در آن دوران شاهد حضور بارزانی‌ها در کرج بودند، دولت ایران مجموعه‌ای از خانه‌ها را در سه کوچه مجاور هم برای این گروه ساخت. این خانه‌ها، که تعدادشان به حدود صد واحد می‌رسید، به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که شبیه یک قلعه کوچک با یک ورودی اصلی و حفاظت شدید بودند. خانه ملا مصطفی در وسط کوچه مرکزی قرار داشت و از نظر وسعت و امکانات، با دیگر خانه‌ها متفاوت بود. این شهرک کوچک با سنگربندی‌هایی در چهار گوشه و حضور مداوم نگهبانان مسلح، به‌خوبی از ساکنانش محافظت می‌کرد تا از خظرات احتمالی جاسوس های عراقی بکاهند.

علاوه بر این، کرج به دلیل نزدیکی به تهران، امکان دسترسی به امکانات آموزشی و اجتماعی را برای فرزندان و اعضای جوان‌تر خانواده بارزانی فراهم می‌کرد.

مردم ایران، پذیرای آوارگان کرد شدند

یکی از جنبه‌های برجسته حضور بارزانی‌ها در کرج، رفتار گرم و مهمان‌نوازانه مردم این شهر با آن‌ها بود. مردم کرج، که خود از اقوام و فرهنگ‌های مختلف تشکیل شده بودند، با آغوش باز از این میهمانان استقبال کردند. خاطرات نقل‌شده از آن دوران نشان می‌دهد که اعضای خاندان بارزانی، به‌ویژه ملا مصطفی، احترام ویژه‌ای برای ایران و ایرانیان قائل بودند. 

مردم کرج نیز در طول سال‌هایی که بارزانی‌ها در این شهر ساکن بودند، روابط دوستانه‌ای با آن‌ها برقرار کردند. فرزندان بارزانی در مدارس محلی تحصیل می‌کردند و با هم‌کلاسی‌های ایرانی خود دوستی‌های عمیقی شکل دادند. به گفته شاهدان، اعضای این خانواده در خریدهای روزمره و تعاملات اجتماعی با مردم شهر، رفتاری محترمانه و دوستانه داشتند. حتی در مراسم ترحیم ملا مصطفی بارزانی در کرج، نه‌تنها کردهای عراقی و ایرانی، بلکه همسایگان کرجی نیز حضور داشتند و این نشان‌دهنده عمق ارتباط انسانی میان مردم این شهر و خاندان بارزانی است.

نیچروان بارزانی و مرور خاطرات عظیمیه کرج

نیچروان بارزانی، که در سال ۱۹۶۶ (۱۳۴۵ شمسی) در روستای بارزان از توابع اربیل به دنیا آمد، کودکی و نوجوانی خود را در عظیمیه کرج گذراند. او که نوه ملا مصطفی و فرزند ادریس بارزانی است، در سال ۱۹۷۵ همراه با خانواده‌اش به ایران مهاجرت کرد و تا سال‌های پس از انقلاب در کرج زندگی کرد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه او در این شهر سپری شد و پس از قبولی در کنکور سراسری، وارد رشته علوم سیاسی دانشگاه تهران شد.

نیچروان بارزانی در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایش بارها از ایران به‌عنوان خانه دوم خود یاد کرده و تأکید کرده است که خاطراتش از عظیمیه کرج برای همیشه در ذهنش ماندگار است. او درمصاحبه اخیرش گفته است: "ایران کشوری است که ما را به‌عنوان شهروندان خود پذیرفته است. هرگاه به ایران سفر می‌کنم، علاقه دارم دوباره به عظیمیه کرج سفر کنم. ما مشترکات بسیار زیادی داریم. ایران را خانه خود می‌دانیم." این سخنان، نشان‌دهنده عمق تأثیر زندگی در کرج بر شخصیت و دیدگاه او نسبت به ایران است.

حضور خاندان بارزانی در کرج، بخشی از تاریخ مشترک ایران و کردهای عراق است که نشان‌دهنده عمق روابط انسانی و سیاسی میان این دو ملت است. ایران در سخت‌ترین شرایط، خانه‌ای امن برای این خانواده و همراهانشان فراهم کرد و مردم کرج با مهمان‌نوازی بی‌مانند خود، خاطراتی شیرین در ذهن آن‌ها به جا گذاشتند. هرچند رفتار ایرانیان با آوارگان مطلوب و با احترام بوده اما در دوره های اخیر، سو رفتار های زیادی از سمت مهمانان دیروز و رهبران امروز دیده شد که البته در چند سال اخیر روابط بهبود پیدا کرده است. امید است آقای بارزانی الطاف ملت ایران که به گفته خودشان همواره ایران اولین کشور کمک کننده در تنش های مختلف از جمله بحران امنیتی داعش بوده را از یاد نبرند و روند افزایش تعاملات مشترک بین ملت ایران و کرد های عراق با شدت بیشتری ادامه پیدا کند و مواردی مانند سایه سیاه تروریسم و تجزیه طلبی با همکاری مشترک از منطقه رخت ببندد.