باید از مافیای زباله پرسید؛ طلای کثیف گرمی چند؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_ علی کیمیایی، شاید تا به حال هنگام گذاشتن زباله‌های خود در سطل آشغال سر کوچه یا عبور از خیابان، چشمتان به افرادی افتاده باشد که با دستانی آلوده، لباسی کهنه و چهره‌ای خسته به دنبال چیزی میانه زباله‌ها می‌گردند. کودکانی نحیف، مردان و زنانی سال‌خورده، و جوانانی که ناچارند روز را درمیان کیسه‌های پر از پسماند سپری کنند.

این افراد که اغلب از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند، نه به انتخاب خود بلکه زیر فشار شرایط سخت زندگی، به زباله گردی روی آورده‌اند، اما پشت این تصویر تلخ، حقیقتی تاریک‌تر نهفته است؛ گروه‌های مافیایی که این افراد را شناسایی کرده و به کار می‌گیرند. آنها کسانی را که درگیر مشکلات مالی، بی‌خانمانی یا ناتوانی در مدیریت زندگی خود هستند، به اجبار وارد چرخه‌ی زباله گردی می‌کنند. چرخه‌ای که بیش از آنکه به سود آنها باشد، تنها عده‌ای خاص را ثروتمند می‌کند.

مافیای زباله چه کسانی هستند؟

اگر تا به حال نام مافیای زباله را نشنیده‌اید، شاید تعجب کنید که پسماند‌هایی که روزانه دور می‌اندازید برای برخی همچون «طلا» ارزش دارند. همین موضوع باعث شده تا این زباله‌ها در میان این افراد و شهروندان با عنوان «طلای کثیف» شناخته شوند، و اداره این طلای کثیف در دست مافیا باشد. مافیای زباله افرادی هستند که با به خدمت گرفتن افراد کم‌توان یا ناتوان در رده‌های سنی مختلف شبکه‌ای تشکیل می‌دهند که در سراسر شهر حضور دارند و با واسطه‌ی این افراد چر‌خه‌ی جمع آوری، تفکیک و فروش زباله‌های ارزشمند را به دست گرفته‌اند و درآمدهای هنگفتی نیز دارند.

مافیای زباله پیش از آنکه صرفا یک پدیده شهری باشد، نشانه‌ای از ضعف نظارت، بی عدالتی اجتماعی و سود استفاده از منابعی است که باید در مسیر توسعه پایدار قرار گیرند اما در چنگ گروه‌هایی هستند که آن را به تجارت سیاه تبدیل کرده‌اند.

دستگاه قضا برای برخورد با این این اشخاص و مافیای زباله ورود کرده است

سیدمحمد ناظرپناهی، معاون امور فرهنگی و اجتماعی سازمان پسماند  در گفت‌وگویی با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو پیرامون معضل زباله‌گردی و اقدامات این سازمان برای مقابله با این پدیده اظهار داشت: «زباله‌گردی یکی از آسیب‌های اجتماعی و شهری محسوب می‌شود که متأسفانه طی سال‌های اخیر گسترش یافته است. سازمان مدیریت پسماند به منظور ریشه‌کن کردن این معضل، از چند منظر وارد عمل شده است. یکی از اقدامات اصلاح شرایط شکل‌گیری این پدیده و دیگری برخورد با فعالیت‌های غیرمجاز در این حوزه است.

ناظرپناهی افزود: در بخش اقدامات سلبی نیز، با همکاری دستگاه قضایی و نیروی انتظامی، مجوز‌های لازم برای برخورد با افراد و خودرو‌هایی که به‌صورت غیرمجاز در این حوزه فعالیت می‌کنند، اخذ شده است.

ناظرپناهی ضمن اشاره به نقش مشارکت شهروندان در موفقیت این برنامه‌ها اظهار داشت: «تفکیک زباله از مبدأ توسط شهروندان تأثیر مستقیم در کاهش این معضل دارد. برخی افراد تصور می‌کنند زباله‌گرد‌ها قشر آسیب‌پذیری هستند، اما در بسیاری از موارد، این فعالیت به‌صورت سازمان‌یافته و توسط سودجویان انجام می‌شود؛ لذا تفکیک زباله‌های خشک از مبدأ، علاوه بر کمک به بهبود وضعیت پسماند شهری، مانع از شکل‌گیری شبکه‌های غیرمجاز فعال در این زمینه خواهد شد.»

آسیب‌های ناشی از وجود مافیای زباله

هر روز هزاران تن زباله در شهر تولید می‌شود، اما بخش قابل توجهی از آن به جای ورود به چرخه‌ی بازیافت، توسط افراد و گروه‌های غیررسمی تصاحب می‌شود. پلاستیک، فلزات، مقوا و سایر مواد قابل بازیافت به جای اینکه در مسیر استاندارد پردازش و استفاده مجدد قرار بگیرند، وارد بازار‌های غیرقانونی شده و سود‌های کلانی برای واسطه‌ها ایجاد می‌کنند. یکی از دلایل نفود این مافیا، نبود نظارت کافی بر چرخه مدیریت پسماند و ضعف در اجرای طرح‌های تفکیک زباله از مبدأ است. به همین دلیل همین ضعف‌ها، پیمانکاران غیررسمی و حتی برخی از افراد با نفوذ این بازار را در دست گرفتند و اجازه نمی‌دهند اصلاحات اساسی در این حوزه اجرا شود. زباله گرد‌ها که بسیاری از آنها از اقشار آسیب پذیر جامعه هستند، در شرایط سخت و غیر انسانی مشغول به کار می‌شوند، درحالی که سود اصلی به جیب افرادی می‌رود که پشت پرده این سیستم فعالیت دارند. مافیای زباله یکی از چالش‌های جدی مدیریت شهری است که تنها به محیط زیست آسیب میزند، بلکه تأثیرات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای نیز در بر دارد. در شهر‌های بزرگی مانند تهران، این گروه‌های غیررسمی کنترل زباله‌های خشک و ارزشمند را به دست گرفته‌اند و با ایجاد شبکه‌های پیچیده مانع از اجرای صحیح فرآیند‌های بازیافت می‌شوند.

چه باید کرد؟

راه‌های مقابله با این پدیده چند بعدی است؛ از یک سو، باید نظارت بر فرآیند مدیریت پسماند افزایش یابد و قوانین سخت گیرانه تری برای جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی اجرا شود. ایجاد یک سیستم یک پارچه برای جمع آوری، تفکیک و پردازش زباله‌ها می‌تواند بسیاری از این چالش‌ها را حل کند. همچنین باید حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی برای حل زباله‌گرد‌ها فراهم شود تا از شرایط استثمار خارج شوند و به شکل قانونی فعالیت کنند. فرهنگ سازی و مشارکت مردمی نیز نقش کلیدی دارد. اگر شهروندان زباله‌های خود را تفکیک کنند و آنها را به مراکز رسمی بازیافت تحویل دهند، بخش زیادی از بازار مافیای زباله از بین خواهد رفت.

مافیای زباله، مثل هر مافیایی، پیچیده‌تر از آن چیزی است که بشود یک شبه آن را جمع کرد. این مسئله نه فقط به سودآوری بالا و حلقه‌های پشت پرده مربوط می‌شود بلکه به ساختاری گسترده و چندلایه گره خورده که سال‌ها فرصت داشته رشد کند و ریشه بدواند.

یک طرف ماجرا سودجویانی هستند که می‌دانند در زباله‌های شهری سرمایه خوابیده است. بازیافت غیررسمی پلاستیک، فلزات و حتی ظایعات غذایی پول ساز است یعنی حاضراند برای حفظ این درآمد، از راه‌های غیرقانونی عبور کنند. /نباید از این غافل شد که مقابله با چنین شبکه‌هایی فقط به اقدامات اجرایی محدود نمی‌شود؛ ریشه‌های این مسئله اجتماعی، اقتصادی و حتی مدیریتی است. ضعف نظارت‌ها، نبود قوانین سختگیرانه و خلا‌های اجرایی باعث شده این ساختار بتواند تا امروز دوام بیاورد.

البته طی سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای شکستن این چرخه صورت گرفته است؛ از نظارت بیشتر بر جوامع زباله گردی تا همکاری با دستگاه قضایی. طرح‌های جدیدی برای تفکیک زباله از مبدأ، افزایش نظارت و حذف واسطه‌های غیر مجاز. اما این اقدامات تاکنون آنگونه که باید چاره ساز نبوده است.