نقص ساختاری نظام سلامت در دل پلدختر
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو.در روز‌های حساس هفته جمعیت، که هر سال یادآور ضرورت توجه به سلامت مادران و نوزادان و تقویت زیرساخت‌های بهداشتی است، خبر تلخ مرگ یک مادر و جنین در شهرستان پلدختر، بار دیگر زنگ خطر کمبود پزشکان متخصص در مناطق محروم کشور را به صدا درآورد. این واقعه تلخ که نتیجه مستقیم نبود امکانات و نیروی انسانی متخصص در بیمارستانی محلی است، تنها نمونه‌ای از چالش‌های عمیق و مزمن نظام سلامت ایران در شهرستان‌های کمتر توسعه‌یافته است.
از یک آمار ساده تا قصه‌ای دردناک
بر اساس گزارش‌های رسمی مرکز آمار و وزارت بهداشت، سرانه پزشک متخصص در ایران بین ۶ تا ۷ نفر به ازای هر ده‌هزار نفر جمعیت است. این رقم در مقایسه با کشور‌های توسعه‌یافته اقتصادی که سرانه‌ای بین ۲۰ تا ۴۰ پزشک متخصص دارند، بسیار پایین است. برای نمونه، آلمان با سرانه ۴۲ پزشک متخصص در هر ده‌هزار نفر، و کشور همسایه ترکیه با حدود ۲۰ نفر، استاندارد‌هایی را نشان می‌دهند که ایران هنوز فاصله زیادی با آنها دارد. اما کمبود نه تنها در تعداد است، بلکه در توزیع ناعادلانه آن بیشتر نمایان است. بیش از ۷۰ درصد پزشکان متخصص در پنج کلان‌شهر کشور متمرکز شده‌اند و بسیاری از شهرستان‌ها و مناطق محروم حتی از وجود یک پزشک متخصص حیاتی محروم‌اند. در پلدختر، در بسیاری از شب‌ها دسترسی به متخصص بیهوشی یا رادیولوژی وجود ندارد و همین موضوع، جان بیماران را به خطر می‌اندازد.
مرگ مادر و جنین در پلدختر؛ روایت فاجعه
صبح پنج‌شنبه ۲۵ اردیبهشت، مادری باردار به بیمارستان پلدختر مراجعه کرد. او به دلیل درد و تهوع شدید نیازمند تشخیص فوری بود، اما نبود پزشک رادیولوژیست در آن لحظه باعث شد سونوگرافی تشخیصی انجام نشود. تأخیر در تشخیص و درمان، منجر به وخامت وضعیت مادر و فوت جنین شد. تلاش‌ها برای انتقال مادر به بیمارستان خرم‌آباد با بالگرد اورژانس نیز بی‌نتیجه ماند و او نیز جان خود را از دست داد.
این حادثه، مشابه اتفاقی است که در آبان سال گذشته نیز در همان بیمارستان رخ داد؛ مادری باردار به علت نبود متخصص بیهوشی در بیمارستان پلدختر به کوهدشت منتقل شد، اما در مسیر و پس از تولد نوزاد، به دلیل آسیب‌های ناشی از کمبود اکسیژن، نوزاد در بیمارستان جان باخت. تکرار این سناریو‌ها نشان می‌دهد که نبود پزشکان متخصص در شهرستان‌ها، نه فقط مسئله‌ای آماری، بلکه عاملی مستقیم در مرگ و میر مادران و نوزادان است.
پیامد‌های کمبود نیروی متخصص؛ فراتر از کمبود تخت بیمارستانی
برخلاف تصور رایج که مشکلات حوزه سلامت فقط به کمبود تخت و تجهیزات محدود می‌شود، تجربه پلدختر نشان می‌دهد که فقدان پزشکان متخصص به مراتب فاجعه‌آفرین‌تر است. عدم حضور متخصصان رادیولوژی، بیهوشی، جراحی زنان و اورژانس در برخی بیمارستان‌ها، موجب تأخیر در تشخیص و درمان و در نتیجه مرگ‌های قابل پیشگیری می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که میانگین سرانه پزشک متخصص در ایران نسبت به شاخص‌های جهانی و حتی منطقه‌ای بسیار پایین است و به تبع آن توزیع ناعادلانه آن مشکلات جدی‌تری ایجاد کرده است. بسیاری از شهرستان‌ها حتی از حضور شبانه‌روزی یک متخصص برخوردار نیستند و این باعث می‌شود بیماران برای دریافت خدمات حیاتی مجبور به سفر‌های طولانی و پرخطر شوند؛ سفری که جان مادران و نوزادان را بیش از پیش به مخاطره می‌اندازد.
هفته جمعیت؛ فرصتی برای بازنگری در سیاست‌های سلامت
اکنون که کشور به طور جدی به سمت سیاست‌های جوانی جمعیت و افزایش نرخ باروری حرکت می‌کند، لازم است سلامت مادران و نوزادان در دستور کار اصلی نظام سلامت قرار گیرد. حمایت از فرزندآوری تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که خانواده‌ها مطمئن باشند در لحظات حساس، مانند زایمان و مراقبت‌های پس از آن، به خدمات تخصصی و اورژانسی دسترسی دارند. رهبر معظم انقلاب نیز در یکی از سخنرانی‌های مهم خود با تأکید بر بحران پیری جمعیت و لزوم حمایت عملی از فرزندآوری، مسئولان وزارت بهداشت را به اقدام جدی در رفع موانع ولادت و تولید مثل فراخوانده بودند. ایشان با اشاره به کاهش نگران‌کننده نرخ رشد جمعیت کشور، هشدار دادند که «اگر خدای نکرده کشور دچار این عاقبت تلخ و سخت شد، یعنی پیری جمعیّت، دیگر هیچ علاجی وجود ندارد.»
رهبر انقلاب در همان سخنرانی با اشاره به شرایط زمان‌بر تغییرات جمعیتی، از وزیر بهداشت وقت، دکتر ظفرقندی، خواستند که «شخصاً دنبال این موضوع بروند و نگذارند این موانع تولید مثل و ولادت ادامه پیدا کند.» این تذکر صریح نشان می‌دهد که بدون اصلاح ساختاری و فوری در حوزه سلامت، به‌ویژه در مناطق محروم، سیاست‌های جوانی جمعیت تنها در سطح شعار باقی می‌ماند. وقتی در منطقه‌ای مانند پلدختر، مادری در آستانه زایمان به دلیل نبود امکانات اولیه و متخصص، جان خود و نوزادش را از دست می‌دهد، باید به این هشدار رهبری با نگاهی مسئولانه و پاسخ‌گو نگریست.
چنین تضمینی تنها با اصلاح ساختاری در نظام آموزش پزشکی، افزایش ظرفیت پذیرش در رشته‌های تخصصی مرتبط با سلامت مادر و نوزاد، و ایجاد سازوکار‌های حمایتی برای جذب و ماندگاری متخصصان در مناطق محروم امکان‌پذیر است. به گفته کارشناسان، بدون حضور مستمر و پیوسته پزشکان متخصص در شهرستان‌ها و مناطق کم‌برخوردار، سیاست‌های جمعیتی کشور محکوم به شکست است و تراژدی‌هایی مشابه پلدختر تکرار خواهد شد.
پلدختر این‌بار نه به‌دلیل سیل و بلایای طبیعی، بلکه به دلیل سیلِ بی‌توجهی و ناکارآمدی در حوزه سلامت، در کانون توجه قرار گرفته است. مرگ یک مادر و جنین به علت نبود متخصصان لازم، تلنگری است بر مسئولان نظام سلامت که باید با شفاف‌سازی و اقدام فوری، مشکلات کمبود نیروی انسانی را در مناطق محروم رفع کنند.
در هفته جمعیت، زمانی که اهمیت سلامت مادران و نوزادان بیش از پیش برجسته می‌شود، نظام سلامت کشور باید تضمین کند که عدالت در دسترسی به خدمات تخصصی، نه یک آرزو بلکه واقعیتی ملموس برای همه مردم ایران، به‌ویژه در مناطق محروم، باشد.