حمله تکنولوژیک آمریکا به صنعت هواپیماسازی چین/ ترامپ صادرات موتور هواپیما به چین را تعلیق کرد

به گزارش خبرنگار حوزه دانش و فناوری خبرگزاری دانشجو، تصمیم اخیر دولت دونالد ترامپ برای تعلیق صادرات فناوری‌های کلیدی، از جمله قطعات موتور جت برای هواپیماهای COMAC C909 و C919، به چین، ضربه‌ای استراتژیک به صنعت هوافضای این کشور وارد کرده است.

این اقدام، که در پاسخ به محدودیت‌های چین بر صادرات فلزات کمیاب حیاتی به ایالات متحده اتخاذ شده، بخشی از جنگ تجاری فزاینده بین دو اقتصاد بزرگ جهان است. با این حال، مطابق اعلام پژوهشگران صنعت هوافضا و بر اساس سرمایه گذاری چینی ها در این حوزه، چین با تکیه برزیرساخت های خود در فناوری هوافضا و  خودکفایی در عمده شبکه تامین و تولید موتور، نه تنها می‌تواند این چالش‌ها را پشت سر بگذارد، بلکه در دو دهه آینده به یکی از محورهای اصلی صنعت هواپیماسازی جهان تبدیل خواهد شد. در ادامه به  بررسی ابعاد توسعه تکنولوژیک چین در صنعت هوافضا و جایگاه آینده چین در صنعت ساخت هواپیما می‌پردازیم:

هواپیمای چینی سی 919 که رقیب جدی ایرباس و بویینگ محسوب می شود

موتور آمریکایی LEAP-1C که ساخت آمریکا است

زمینه تاریخی و اعلام جنگ تجاری آمریکایی ها علیه چین

جنگ تجاری بین ایالات متحده و چین در سال‌های اخیر به سطح بی‌سابقه‌ای از تنش رسیده است. در ماه آوریل 2025، چین در پاسخ به اقدامات آمریکایی ها، صادرات فلزات کمیاب کلیدی را که برای صنایع خودروسازی، هوافضا، و میکروالکترونیک حیاتی هستند، متوقف کرد. این اقدام در پاسخ به افزایش تعرفه‌های گمرکی توسط دولت ترامپ بود که حداقل 145 درصد بر کالاهای چینی اعمال شد. در مقابل، ایالات متحده با تعلیق مجوزهای شرکت‌های آمریکایی مانند GE Aerospace و CFM International، که موتورهای توربوفن را برای هواپیماهای COMAC C919 تأمین می‌کنند، واکنش نشان داد. این تصمیم نه تنها تولید هواپیماهای تجاری چین را تهدید می‌کند، بلکه نشان‌دهنده تلاش واشنگتن برای محدود کردن پیشرفت تکنولوژیک پکن است.

با این حال، چین در سال‌های اخیر نشان داده است که توانایی بالایی در پاسخ به چنین فشارهایی دارد. از طریق سرمایه‌گذاری‌های کلان در تحقیق و توسعه، سیاست‌های صنعتی متمرکز، و تلاش برای کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی، چین در حال بازتعریف جایگاه خود در صنعت هوافضای جهانی است.

پیشرفت‌های چین در صنعت هوافضا

صنعت هوافضای چین در دهه گذشته شاهد جهشی قابل توجه بوده است. شرکت دولتی COMAC (Commercial Aircraft Corporation of China) با توسعه هواپیماهای C919 و C929 به‌عنوان جایگزین‌های رقابتی برای بوئینگ 737 و ایرباس A320، گام‌های بلندی در راستای خودکفایی برداشته است. هواپیمای C919، که در سال 2023 برای اولین بار مسافران تجاری را حمل کرد، نمادی از جاه‌طلبی چین برای ورود به بازار جهانی هواپیماهای تجاری است. اگرچه این هواپیما در حال حاضر به قطعات و موتورهای خارجی وابسته است، اما برنامه‌های بلندمدت COMAC برای توسعه موتورهای بومی، مانند CJ-1000A، نشان‌دهنده عزم چین برای کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان غربی است.

موتور چینی CJ-1000A که بخشی از تکنولوژی انحصارشکن چینی ها در تولید موتور های هوایی است

چین همچنین در زمینه فناوری‌های مرتبط با هوافضا، مانند مواد کامپوزیتی پیشرفته، سیستم‌های اویونیک، و نرم‌افزارهای طراحی، پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری‌های کلان در فناوری‌های چاپ سه‌بعدی برای تولید قطعات هواپیما و توسعه مواد سبک‌تر و مقاوم‌تر، چین را در موقعیتی قرار داده که بتواند با غول‌های غربی رقابت کند. علاوه بر این، چین در حال توسعه شبکه‌ای از تأمین‌کنندگان داخلی است که می‌توانند جایگزین شرکت‌های خارجی شوند، حتی اگر این فرآیند در کوتاه‌مدت چالش‌برانگیز باشد.

تأثیر تعلیق صادرات آمریکا بر هواپیماسازی چین

تعلیق صادرات موتورهای جت و فناوری‌های مرتبط توسط آمریکا، بدون شک چالشی برای صنعت هوافضای چین است. موتورهای توربوفن GE و CFM که در C919 استفاده می‌شوند، از اجزای کلیدی این هواپیما هستند و جایگزینی آنها در کوتاه‌مدت دشوار است. با این حال، این محدودیت‌ها می‌توانند به‌عنوان کاتالیزوری برای تسریع برنامه‌های خودکفایی چین عمل کنند. چین در گذشته نیز نشان داده که در برابر محدودیت‌های خارجی، با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بومی و ایجاد زنجیره‌های تأمین داخلی، پاسخ‌های مؤثری ارائه می‌دهد.

به عنوان مثال، پس از محدودیت‌های آمریکا در زمینه صادرات تراشه‌های پیشرفته، چین سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در صنعت نیمه‌رساناها انجام داد و شرکت‌هایی مانند SMIC را به سمت توسعه فناوری‌های پیشرفته‌تر سوق داد. در حوزه هوافضا نیز، انتظار می‌رود که COMAC و دیگر شرکت‌های چینی با همکاری دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، توسعه موتورهای بومی و سایر فناوری‌های کلیدی را تسریع کنند. این امر ممکن است در کوتاه‌مدت هزینه‌بر باشد، اما در بلندمدت چین را به خودکفایی نزدیک‌تر خواهد کرد.

نظر کارشناسان صنعت هوایی، چین محور شرقی صنعت هواپیماسازی در 20 سال آینده

چین با جمعیتی بیش از 1.4 میلیارد نفر و اقتصادی که به سرعت در حال رشد است، یکی از بزرگ‌ترین بازارهای هواپیمایی جهان را در اختیار دارد. تقاضای داخلی برای سفرهای هوایی در چین به طور مداوم در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2040، این کشور به بزرگ‌ترین بازار هوانوردی غیرنظامی جهان تبدیل شود. این تقاضای عظیم، همراه با سیاست‌های صنعتی متمرکز دولت چین، زمینه را برای تبدیل شدن این کشور به یک قدرت پیشرو در صنعت هواپیماسازی فراهم کرده است.

COMAC به تنهایی توانایی تولید صدها هواپیما در سال را دارد و با گسترش خطوط تولید و بهبود فناوری‌های خود، می‌تواند سهمی قابل توجه از بازار جهانی را به دست آورد. علاوه بر این، چین در حال توسعه هواپیماهای منطقه‌ای مانند ARJ21 و هواپیماهای پیشرفته‌تر مانند C929 است که برای رقابت با هواپیماهای پهن‌پیکر بوئینگ و ایرباس طراحی شده‌اند. این تنوع در محصولات، چین را به بازیگری چندوجهی در صنعت هوافضا تبدیل می‌کند.

علاوه بر تولید هواپیما، چین در حال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های هوانوردی، از جمله فرودگاه‌های مدرن و سیستم‌های مدیریت ترافیک هوایی است. این کشور همچنین در فناوری‌های نوظهور مانند هواپیماهای بدون سرنشین (دِرون‌ها) و هواپیماهای الکتریکی پیشرو است. برای مثال، شرکت EHang در زمینه توسعه تاکسی‌های هوایی الکتریکی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است که می‌تواند آینده حمل‌ونقل هوایی را متحول کند.

حمایت از خودکفایی و همکاری‌های بین‌المللی

یکی از نقاط قوت چین در برابر محدودیت‌های آمریکا، توانایی این کشور در ایجاد همکاری‌های بین‌المللی است. چین با کشورهایی مانند روسیه (در پروژه‌هایی مانند CR929) و برخی کشورهای اروپایی همکاری‌های استراتژیکی برقرار کرده است. این همکاری‌ها نه تنها به انتقال فناوری کمک می‌کنند، بلکه بازارهای جدیدی برای محصولات چینی ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، هواپیمای C919 در حال حاضر سفارش‌هایی از کشورهای جنوب شرق آسیا و آفریقا دریافت کرده است، که نشان‌دهنده جذابیت رو به رشد محصولات هوافضای چین در بازارهای جهانی است.

کابین هواپیمای سی 919 ساخت چین

علاوه بر این، سیاست‌های دولت چین برای حمایت از صنایع داخلی، از جمله یارانه‌های کلان و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، به شرکت‌هایی مانند COMAC امکان می‌دهد تا در برابر فشارهای خارجی مقاومت کنند. این حمایت‌ها، همراه با نیروی کار ماهر و زیرساخت‌های پیشرفته، چین را در موقعیتی قرار می‌دهد که بتواند در دو دهه آینده به یکی از رهبران صنعت هواپیماسازی تبدیل شود.

تصمیم دولت ترامپ برای تعلیق صادرات فناوری‌های کلیدی به چین، اگرچه چالشی برای صنعت هوافضای این کشور است، اما نمی‌تواند مانع پیشرفت بلندمدت چین شود. چین با سرمایه‌گذاری‌های کلان، سیاست‌های متمرکز، و تعهد به خودکفایی، در حال تبدیل شدن به یکی از محورهای اصلی صنعت هواپیماسازی جهان است. در 20 سال آینده، انتظار می‌رود که COMAC و دیگر شرکت‌های چینی نه تنها نیازهای داخلی را برآورده کنند، بلکه در بازارهای جهانی نیز با غول‌های غربی رقابت کنند. این پیشرفت نه تنها نشان‌دهنده قدرت اقتصادی چین است، بلکه نشانه‌ای از اراده این کشور برای بازتعریف نظم جهانی در فناوری و صنعت است. آیا این اقدام ترامپ، زمینه ساز اوج گرفتن جنگ اقتصادی به حمله به زنجیره تولیدات صنعتی خواهد بود؟