کد خبر:۱۲۷۱۲۱۶
گزارش|
نگاهی به اتم‌های شفابخش، فناوری هسته‌ای کدام درد را دوا میکند؟ / درمان بیش از یک میلیون ایرانی با داروهای هسته‌ای گره خورده است
رادیوداروها با بهره‌گیری از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو مانند ید-۱۳۱ و لوتتیوم-۱۷۷، به سلاحی قدرتمند در برابر سرطان و بیماریهای پیچیده تبدیل شده‌اند و این فناوری هسته‌ای، که در ایران با تکیه بر غنی‌سازی اورانیوم بومی توسعه یافته، نه‌تنها جان هزاران بیمار مبتلا به سرطان تیروئید، پروستات و تومورهای نورواندوکرین را نجات داده است.
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری خبرگزاری دانشجو؛ در همایش اتم‌های شفابخش که به میزبانی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه مشهد برگزار شد، جمعی از اساتید دانشگاهی برای نخستین بار برخی از فواید علوم هسته‌ای در پزشکی را در فضایی علمی به بحث و بررسی گذاشتند.
انرژی هسته‌ای، فراتر از تولید برق یا کاربردهای استراتژیک، در پزشکی به ابزاری حیاتی برای تشخیص و درمان بیماریهای پیچیده، به‌ویژه سرطان‌ها و برخی بیماریهای غیرسرطانی، تبدیل شده است.
رادیوداروها، که از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو مانند ید-131 ، لوتتیوم-177 و تکنسیوم-99m Tc استفاده می‌کنند، امکان درمان هدفمند و تصویربرداری دقیق را فراهم کرده‌اند.
این گزارش با تمرکز مصداقی و دقیق بر بیماری‌هایی که انرژی هسته‌ای به درمان آن‌ها کمک میکند، نقش فناوری هسته‌ای و ضرورت حفظ غنی‌سازی اورانیوم برای تولید رادیوداروها را بررسی میکند:
رادیوداروها: مکانیسم شفابخشی اتم‌ها
رادیوداروها ترکیباتی هستند که ایزوتوپ‌های رادیواکتیو را به مولکول‌های زیستی متصل می‌کنند تا به‌طور اختصاصی به سلول‌های بیمار، به‌ویژه سرطانی، متصل شوند. این ایزوتوپ‌ها با انتشار پرتوهای آلفا (α)، بتا (β-)، یا گاما (γ)، یا سلول‌های هدف را تخریب می‌کنند (درمان) یا امکان تصویربرداری دقیق را فراهم می‌سازند (تشخیص). فناوری "تراناستیک" (Theranostics)، که تشخیص و درمان را با ایزوتوپ‌های جفت‌شده مانند گالیوم-68 برای تشخیص و لوتیتیم 177 برای درمان ترکیب میکند، دقت درمان را افزایش داده و عوارض جانبی را کاهش می‌دهد. برای مثال، پرتوهای بتا در لوتیتیم 177 با انرژی متوسط (حدود 0.5 MeV) به DNA سلول‌های سرطانی آسیب می‌رسانند و بخشی از روند درمان سرطان محسوب می شوند.
تولید این ایزوتوپ‌ها به رآکتورهای هسته‌ای (مانند رآکتور تهران) و سیکلوترون‌ها وابسته است، که سوخت آن‌ها از اورانیوم غنی‌شده تأمین می‌شود. بدون غنی‌سازی بومی، زنجیره تولید رادیوداروها در معرض توقف قرار میگیرد.
محمد قنادی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان انرژی اتمی ایران در مصاحبه ای بیان کرد: در تولید رادیوداروها توانسته‌ایم به جایگاه بسیار چشمگیری در سطح منطقه دست یابیم و اکنون از نظر تولید رادیوداروهای درمانی، مقام اول منطقه قرار داریم. در زمینه صادرات رادیوداروهای تشخیصی و درمانی نیز از جایگاه خوبی برخورداریم.
با توجه به روند فزاینده ابتلا به بیماری سرطان و نیز افزایش شمار افراد مبتلا به بیماریهای قلبی، استفاده از فناوری هسته‌ای باید در کانون توجه و اقدام قرار گیرد.
رادیوداروهای تشخیصی در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها نظیر خونریزی‌های مغزی، انواع سرطان‌ها، پوکی استخوان و نیز بیماریهای قلبی کاربرد داشته و موثر هستند؛ به‌‌گونه‌ای که سالانه حداقل یک میلیون بیمار ایرانی از رادیوداروهای تشخیصی نظیر تکنسیم 99-ام استفاده می‌کنند.
خوشبختانه با تلاش و همت بسیار موفق به تولید رادیوداروی درمانی ید 131 برای درمان بیماری سرطان تیروئید شده‌ایم.ما در مسیر گسترش حوزه تولید رادیوداروها؛ موفق به تولید رادیوداروهای دیگری برای کاهش درد استخوان‌های بیماران مبتلا به سرطان که در مراحل آخر بیماری قرار دارند؛ شده‌ایم.
بیماری‌هایی که انرژی هسته‌ای آن ها را درمان میکند
رادیوداروها در درمان و تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها، به‌ویژه سرطان‌ها، نقش دارند. در ادامه، به‌صورت مصداقی به بیماریهای کلیدی و مکانیسم درمان آن‌ها با انرژی هسته‌ای می‌پردازیم:
سرطان تیروئید (پاپیلاری و فولیکولار)
سرطان تیروئید، با شیوع سالانه حدود ۱ درصد در ایران، از شایع‌ترین سرطان‌های غدد درون‌ریز است. ید-131 به دلیل جذب اختصاصی توسط سلول‌های تیروئید، درمان استاندارد برای این بیماری است. این ایزوتوپ با انتشار پرتوهای بتا (انرژی 0.6 MeV) و گاما، سلول‌های سرطانی را تخریب میکند
در ایران، {131}I ید ، تولیدشده توسط شرکت پارس ایزوتوپ برای درمان بیماران در بیش از ۱۵۰ مرکز پزشکی هسته‌ای استفاده می‌شود. این روش نه‌تنها تومور اولیه را از بین می‌برد، بلکه متاستازهای دوردست (مانند ریه و استخوان) را نیز هدف قرار می‌دهد. بیماران معمولاً پس از جراحی تیروئیدکتومی، دوزهای ۳۰ تا ۲۰۰ میلی‌کوری ید دریافت می‌کنند، که میزان بهبودی را تا ۸۰ درصد افزایش می‌دهد. دارو های بخش پرتویی و هسته ای درمان سرطان تیرویید در کشور تولید می شود و بدون محدودیت های سخت تحریمی در اختیار تیم پزشکی درمان قرار میگیرد.
تومورهای نورواندوکرین (NETs)
تومورهای نورواندوکرین، که در پانکراس، روده، یا ریه‌ها یافت می‌شوند، با رشد آهسته اما متاستاتیک خود چالش‌سازند. لوتشیوم-177در قالب درمان رادیونوکلئیدی گیرنده پپتیدی (PRRT) با اتصال به گیرنده‌های سوماتوستاتین روی تومور استفاده می‌شود. این روش در ایران برای بیماران با تومورهای پیشرفته پانکراس یا روده در مراکز تهران و شیراز اعمال می‌شود. بخشی از فرایند درمان تعریف شده برای این بیماری، پرتودرمان به واسطه داروهای هسته ای است.
مقاوم به کستراسیون (mCRPC)
سرطان پروستات پیشرفته، با شیوع بالا در مردان بالای ۵۰ سال، با داروی {177}Lu-PSMA درمان می‌شود. PSMA (آنتی‌ژن اختصاصی غشای پروستات) به‌طور اختصاصی روی سلول‌های سرطانی عمل میکند.. {177}Lu به مولکول‌های PSMA متصل شده و با پرتوهای بتا، تومورها و متاستازهای آن‌ها (مانند استخوان و کبد) را تخریب میکند. در ایران، این روش در بیمارستان‌های مجهز برای بیمارانی که به هورمون‌درمانی پاسخ نمی‌دهند، اعمال شده و امید به زندگی را تا ۱۲ ماه افزایش داده است. تولید {177}Lu در داخل، وابسته به رآکتور تهران، از وابستگی به واردات جلوگیری کرده است و بخش مهمی از درمان بیماران بدخیم سرطانی است.
متاستازهای استخوانی
متاستازهای استخوانی ناشی از سرطان‌های پروستات، پستان، یا ریه‌ها در ریه باعث درد شدید می‌شوند. ساماریوم-153 و رادیم-223 برای تسکین درد و کنترل رشد متاستازها استفاده می‌شوند. ساماریوم به مولکول‌های فسفونات متصل شده و در استخوان‌های درگیر تجمع می‌یابد، با پرتوهای بتا اثر درمانی دارد:
رادیوم با پرتوهای آلفا (انرژی 5.7 MeV و برد کوتاه)، آسیب به بافت‌های سرطانی را به حداقل می‌رساند و به بافت‌های سالم می‌رساند:
امروزه ایران ساماریوم را به‌طور کامل تولید میکند، و توسعه رادیم هم دردر حال انجام است. این درمان‌ها کیفیت زندگی بیماران را به‌طور قابل‌توجهی بهبود می‌بخشند.
سرطان کبد (هپاتوسلولار کارسینوما)
سرطان کبد، با شیوع بالا در ایران به دلیل هپاتیت B و C، با رادیوآمبولیزاسیون توسط ایتریم-90 درمان می‌شود. میکروسفرهای حاوی ایتریم از طریق کاتتر به شریان‌های تغذیه‌کننده تومور تزریق شده و با پرتوهای بتا (انرژی 2.2 MeV) تومور را تخریب می‌کنند.
این روش در بیمارستان رضوی مشهد و چند مرکز دیگر برای بیماران با تومورهای غیرقابل جراحی انجام شده و میزان بقای یکساله را تا ۴۰ درصد بهبود می‌بخشدد.. تولید ایتریم در ایران به سیکلوترون‌ها وابسته است.
بیماریهای غیرسرطانی
کم کاری تیرویید: ید ۱۳۱ که به شکل کپسول داده می‌شود، در معده حل شده و به طور سیستماتیک در سراسر بدن حرکت میکند و توسط بافت‌های باقی‌مانده تیروئید جذب می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت ید ۱۳۱ ازطریق هر یک از سه راه زیر از بدن دفع می‌شود. برای کاهش فعالیت بیش از حد تروئیدید، با دوزهای ۵ تا ۲۰ میلی‌کوری و، که در ایران به‌طور معمول برای بیماران گراوبسیانی یا گواتر سمی استفاده می‌شود.
- آرترتروماتوئید و سینوویت: تزریق ایتریوم یا رنیوم به مفاصل ملتهب برای کاهش التهاب (رادیوسینووککتومی)، که در بیماران با آرتروماتوئید مقاوم مؤثر است و بیش از حد است.
بیماریهای قلبی‌عروقی: تصویربرداری با تکنسیم 99 ام برای تشخیص انسداد عروق کرونر یا نقص‌های میوکارد، با تزریق ۲۰ تا ۳۰ میلی‌کوری در تست‌های استرس قلبی.
سمیه براشکی استادیار گروه پزشکی هسته ای دانشگاه علوم پزشکی مشهد راجع به درمان هسته ای و رادیو دارو ها بیان کردند: نقش پزشکی هسته ای در تشخیص و درمان بیماری های مختلف به اثبات رسیده و تفاوت آن با دیگر روش های تشخیصی، تمرکز بر روی عملکردهای خاص بدن (فوکوس در فانکشن) است.
پزشکی هسته ای، تصویربرداری تکمیلی را با میزان دُز و اشعه کمتر دارد و اسکن های اعضای مختلف بدن به خوبی و با استفاده از تجهیزات نوین پزشکی هسته ای انجام می شود. نوع دارو متناسب با نوع بیماری به محل معین شده در بدن بیمار تزریق می شود و به طور مثال در مواردی با مشکلات کلیوی این دارو به کلیه بیمار تزریق می‌گردد که با این کار عملکرد این عضو در بدن فرد بیمار قابل رویت و مشاهده است.
برای هر داروی مصرفی کمترین میزان ممکن برای تشخیص تجویز می شود و این داروها نیمه عمر فیزیکی و بیولوژیکی کمی دارند و به طور مثال اگر زمان معمول آن یک ساعت باشد به نیم ساعت کاهش می یابد.
اهمیت غنی‌سازی اورانیوم: ستون حیات‌بخش درمان بیماران سرطانی
غنی‌سازی اورانیوم برای تأمین سوخت رآکتورهای تحقیقاتی مانند تهران (با اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده) ضروری است. بدون این سوخت، تولید ایزوتوپ‌هایی مانند مولیبدن 99، و لوتیتیم متوقف می‌شود، که مستقیماً بیماران سرطانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تحریم‌ها نشان داده‌اند که وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی، مانند راکتورهای در ایران، می‌تواند زنجیره تأمین را مختل کند. برای مثال، کمبود جهانی مولیبدن در سال‌های Mo در ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ به کاهش دسترسی به تکنسیم منجر شد و تصویربرداری‌های تشخیصی را در بسیاری از کشورها مختل کرد.
چرا غنی‌سازی حیاتی است؟
- استقلال در سوخت رآکتور: تضمین تولید مداوم ایزوتوپ‌ها بدون وابستگی خارجی.
- توسعه ایزوتوپ‌های پیشرفته: مانند اکتینیوم-225 ، که برای درمان‌های آلفا در سرطان پروستات و لوسمی در حال توسعه است.
- مقاومت در برابر تحریم‌ها: حفظ دسترسی بیماران به درمان‌های حیاتی در شرایط بحرانی.
- پشتیبانی از صادرات: ایران به‌عنوان صادرکننده رادیودارو به عراق، لبنان، و هند، نیاز به ظرفیت پایدار دارد.
بدون غنی‌سازی بومی، ایران در معرض خطر توقف تولید رادیوداروها قرار میگیرد، که می‌تواند جان هزاران بیمار مبتلا به سرطان تیروئید، پروستات، یا تومورهای نورواندوکرین را به خطر بیندازد.
ایران: پیشتاز منطقه‌ای در درمان هسته‌ای
کشور ما با توان بومی و سازمان انرژی اتمی و شرکت پارس، بیش از ۸۰ درصد نیاز داخلی به رادیوداروها را تأمین کرده است:
- تولید تکنسیم و لودین(ید): برای تشخیص و درمان در ۱۵۰ مرکز پزشکی هسته‌ای.
- توسعه لوتیتم: برای درمان‌های پیشرفته در تهران و شیراز.
- صادرات منطقه‌ای: تأمین رادیودارو برای کشورهای خاورمیانه و آسیای جنوبی.
شبکه گسترده: پشتیبانی از بیش از یک میلیون بیمار در کشور
اتم‌های شفابخش، با رادیوداروهایی مانند ید 131, لوتیتم 177, و تکنسیم 99, در درمان سرطان‌های تیروئید، نورواندوکرین، پروستاتوپ، متاستازهای استخوان، و بیماری کبد و غیرسرطانی‌هایی مانند هیپرتروئیدیسم و آرتروماتوئید، زندگی را به بیماران بازمی‌گرداند. ایران، با تکیه بر فناوری هسته‌ای بومی، نه‌تنها نیاز داخلی را تأمین کرده، بلکه به قطب منطقه‌ای تبدیل شده است. غنی‌سازی اورانیوم، به‌عنوان ستون این فناوری، نه‌تنها یک ضرورت علمی، بلکه تعهدی برای حفظ جان بیماران است. حفظ این توانمندی، در برابر تحریم‌ها و توسعه آن، آینده‌ای روشن برای درمان‌های هسته‌ای در ایران و منطقه رقم خواهد بود. خواهد.
لینک کپی شد
گزارش خطا
۲
اخبار مرتبط
ارسال نظر
*شرایط و مقررات*
خبرگزاری دانشجو نظراتی را که حاوی توهین است منتشر نمی کند.
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگیلیش) خودداری نمايید.
توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر شده، از مثبت یا منفی استفاده فرمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابهی دارند، انتشار نمی یابد.
