گورستان زباله در دل سبزترین جنگل ایران؛ آیا سراوان گیلان پس از ۴ دهه نفس خواهد کشید؟

به گزارش خبرنگار استان‌های خبرگزاری دانشجو، ۴۰ سال دفن زباله در یکی از کهن‌ترین و غنی‌ترین زیست‌بوم‌های جهان، سرنوشت سراوان گیلان را به فاجعه‌ای زیست‌محیطی بدل کرده که سلامت مردم، منابع طبیعی و آینده توسعه پایدار استان را تهدید می‌کند. حالا نماینده مردم رشت و خمام در مجلس، با ارجاع به بیش از ۵۰ نطق رسمی و ده‌ها جلسه با مقامات عالی کشور، وعده داده است که تا که در کوتاه‌ترین زمان ممکن پایان می‌یابد.

اما هیچکس انتظار ندارد که طبیعت قربانی توسعه شود. اما گاهی توسعه‌ای که فاقد منطق زیست‌محیطی و برنامه‌ریزی اصولی است، خود بدل به یک معضل می‌شود. معضلی به عمق ۴۰ سال دفن بی‌محابای زباله، درست در قلب جنگل‌های هیرکانی گیلان؛ جنگل‌هایی که ثبت جهانی شده‌اند اما امروز بوی تعفن، شیرابه، و بیماری بر آنها سایه انداخته است.

سراوان رشت، نه فقط یک منطقه بحران‌زده بلکه آینه تمام‌نمای غفلت مدیریتی در دهه‌های گذشته است. حالا پس از سال‌ها پیگیری، فریادهای مردمی، اعتراضات زیست‌محیطی و فشار رسانه‌ها، امیدی تازه در حال دمیدن است. امیدی که از وعده‌های جدی محمدرضا احمدی سنگری، نماینده مردم رشت و خمام، سرچشمه می‌گیرد.

یک بحران تاریخی؛ ۴۰ سال انباشت، ۲۵ هکتار تخریب

احمدی سنگری در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار دانشجو پرده از یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی شمال کشور برداشت و گفت:

مسأله زباله سراوان از دغدغه‌های اصلی من پیش از ورود به مجلس بود. یکی از دلایل اصلی کاندیداتوری‌ام، حل این معضل تاریخی است.

 وی با اشاره به آغاز دفن زباله از سال ۱۳۶۳ در این منطقه اظهار کرد: در ابتدا فقط زباله‌های رشت به‌طور موقت به سراوان منتقل می‌شدند، اما به‌تدریج ۱۷ شهرستان استان نیز به این چرخه اضافه شدند، بدون آنکه زیرساختی برای تفکیک، پردازش یا بی‌خطرسازی وجود داشته باشد.

نتیجه؟ تخریب بی‌وقفه ۲۵ هکتار از جنگل‌های هیرکانی، آلودگی شدید منابع آبی، افزایش بیماری‌های پوستی و تنفسی در میان ساکنان و از دست رفتن تعادل بوم‌شناختی در یکی از حساس‌ترین نقاط کشور.

از نطق‌های پی‌درپی تا عملیات میدانی

چندین سال است که صحبت‌های زیادی از پایان این فاجعه می‌شود اما با گذشت سالیان سال همچنان این بستر فعال است.

نماینده رشت و خمام تأکید کرد که در مجلس یازدهم، بیش از ۵۲ نطق و تذکر رسمی تنها پیرامون زباله سراوان ایراد کرده است. او می‌گوید که در جلساتی با رئیس‌جمهور، وزیر کشور، استانداران، مدیران محیط زیست و مقامات مرتبط، راه‌حل‌ها را پیگیری کرده و سرانجام این تلاش‌ها منجر به مصوبه‌ای مهم شده: که دیگر در بستر سراوان زباله جدید انباشت نشود و این توقف تصمیمی تاریخی و الزام‌آور است.

پیشرفت ۶۰ درصدی در عملیات پاک‌سازی سراوان

با گذشت دهه‌های مختلف در روند پسماند سراوان تاکنون ۶۰ درصد عملیات پاکسازی انجام شده است.

احمدی سنگری در تشریح وضعیت فعلی سراوان گفت: در بازدید اخیر من از این منطقه، مشخص شد که بیش از ۶۰ درصد از عملیات بهسازی محل دفن انجام شده. ممبران‌های ضد نشت شیرابه نصب شده‌اند و خوشبختانه دیگر از مگس‌های انبوه یا بوی تعفن سابق خبری نیست.

این عملیات شامل ساماندهی بستر دفن، مهار شیرابه، کنترل حشرات و گازهای آلاینده و اقدامات ایمنی اولیه بوده که تا حدودی از وخامت اوضاع کاسته است.

 افزایش ظرفیت پردازش و کاهش ورودی به سراوان

نماینده مجلس یازدهم در ادامه توضیح داد: چهار خط پردازش زباله با ظرفیت مجموعاً ۸۰۰ تن در روز فعال شده‌اند. امروز تنها ۲۰۰ تن زباله خام به سراوان منتقل می‌شود، که این رقم در مقایسه با گذشته کاهش چشمگیری دارد.

 وی تأکید کرد: با افزودن شیفت‌های کاری و ارتقای تجهیزات، هدف‌گذاری کرده‌ایم تا میزان دفن زباله به صفر برسد. زباله باید به محصول قابل استفاده، انرژی یا کود آلی تبدیل شود؛ نه اینکه خاک و هوا را آلوده کند.

مکان جدید؛ از فاجعه دفن تا فرصت توسعه؟

موضوع محل جدید دفن زباله، یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات روز در استان است.

احمدی سنگری در این زمینه گفت: چند مکان به‌صورت پایلوت بررسی شده، اما تصمیم‌گیری نهایی با دولت است. ما تأکید داریم که سراوان دیگر نباید هیچ زباله‌ای را بپذیرد.

او همچنین افزود: در محل جدید، باید تمامی اصول بهداشتی، مهندسی و تفکیک رعایت شود تا دفن زباله نه تهدید، بلکه تبدیل به فرصت اشتغال‌زایی و تولید ثروت برای استان شود.

پروژه زباله‌سوز؛ وعده‌ای که خاک خورد

سالیان متعدد است که محل‌های مختلفی در سطح استان توسط مسئولین استانی کلنگ زنی می‌شود اما دریغ از پیشرفت روند تهیه و ساخت کارخانجات زباله سوز در گیلان.

احمدی سنگری به تأخیر طولانی‌مدت در راه‌اندازی پروژه زباله‌سوز گیلان اشاره کرد و گفت:متأسفانه این پروژه نسبت به استان‌های همسایه مانند مازندران و گلستان عقب‌مانده است. سازمان بازرسی کل کشور اعلام کرده تا زمانی که مکان جدید دفن مشخص نشود، پیشرفت پروژه باید متوقف شود.

 با این حال او خاطرنشان کرد که: در صورت تضمین عدم آلودگی زیست‌محیطی، این پروژه می‌تواند گره بزرگی از مشکلات استان باز کند و به تولید انرژی از پسماند منجر شود.

تخلیه شیرابه؛ خط قرمز سلامت مردم

گیلان در سطح کشور جز استان‌هایی به شمار می‌رود که درآمد و اقتصاد آن به کشاورزی وابسته است. حال توجه باید کرد که شیرابه‌های موجود در سراوان علاوه بر بوی غیر قابل تحمل، به زمین نفوذ می‌کند. و همین نفوذ شیرابه که سلامت افراد را به خطر می‌اندازد به راحتی با نفوذ خود در زمین به محصولات کشاورزی کشت شده آسیب می‌رساند و مرم ساکن آن منطقه بعد برداشت و مصرف دچار انواع بیماری‌ها می‌شوند.

احمدی، نماینده مردم رشت با صراحت اعلام کرد: مسئول تعیین مکان جدید نیستم، اما برای بسته شدن سراوان ایستاده‌ام. سلامت مردم منطقه، اولویت ماست و هرگونه تخلیه غیرمجاز شیرابه یا آلودگی مسیر حمل زباله، به‌شدت پیگیری خواهد شد.

پایان یک غفلت یا آغاز یک مسئولیت؟

ماجرای سراوان فقط یک مسئله فنی یا لجستیکی نیست؛ بلکه گره‌ای به عمق بی‌توجهی به محیط زیست و توسعه ناپایدار است. حالا که وعده توقف دفن زباله در سراوان داده شده، افکار عمومی منتظر تحقق این وعده‌ها هستند.

آیا می‌توان این بار امیدوار بود؟

آیا واقعاً قرار است پس از ۴۰ سال، سراوان نفس بکشد، مردم گیلان آسوده‌تر زندگی کنند و جنگل‌های هیرکانی دوباره زنده شوند؟

پاسخ این پرسش‌ها، در عملکرد ماه‌های پیش‌رو نهفته است.