
راهآهن شلمچه-بصره؛ کریدور ارتباطی ایران و عراق/تکرار مکررات وعدهها
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- امیررضا میکائیلی: چیزی به آغاز موسم اربعین نمانده است. پیادهروی آئینی، که هر سال باشکوهتر و پرجمعیتتر، برگزار میشود. پیاده روی اربعین و زیارت امام حسین (ع) در این موسم، نقش پررنگی در فرهنگ و جامعه ایران دارد. به دلیل تسهیل زیارت زمینی و پذیرایی و اسکان رایگان زائران توسط مواکب عراقی، هزینه سفر به عتبات عالیات در این بازه زمانی کم هزینهتر است.
در چند سال اخیر، اما به دلیل افزایش نرخ تورم و به تبع آن گرانتر شدن قیمت دینار عراق، هزینه سفر اربعین نیز افزایش قابل تاملی داشته است. علاوه بر این به دلیل تعداد بالای زائران برای حضور در این اجتماع بینالمللی، هر ساله شاهد ازدحام شدید در پایانههای مرزی و کمبود ناوگان حملونقل عمومی هستیم. برای مثال در سال گذشته، شاهد کمبود بلیط ناوگان نقلیه عمومی بودیم. برخلاف تعیین قیمت مصوب توسط وزارت راه و شهرسازی و لازمالاجرا بودن آن، در عمل شاهد رعایت نشدن این موضوع بودیم.
یکی از راه حلهای این موضوع، جابهجایی زائران از طریق ناوگان ریلی است. در این راستا مدیرعامل راهآهن کشور خبر داد که امسال برای نخستین بار، مسافران تا مرز شلمچه منتقل خواهند شد. جبارعلی ذاکری در اینباره گفت: «مسیر خرمشهر به شلمچه به صورت شبانهروزی فعال خواهد بود و سرعت این محور به ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت افزایش یافته است تا از تراکم جمعیت در خرمشهر جلوگیری شود.»
وی در ادامه اضافه کرد: «ایستگاه جدید با دو خط و یک سکو آماده بهرهبرداری است. بر اساس آخرین گزارش، از ۷ مرداد امسال امکان انتقال مستقیم مسافران تا نقطه صفر مرزی فراهم خواهد شد.»
او با اشاره به انجام تعهدات توسط طرف عراقی در پروژه شلمچه-بصره گفت: «مینروبی در این مسیر به طور کامل انجام شده و عملیات احداث پل نیز در حال اجرا است. پیمانکار اسپانیایی درخواست افزایش عرض پل از ۶۰ متر به ۲۰۰ متر را مطرح کرده که با پذیرش راهآهن عراق، قرارداد اجرایی با یک شرکت ایرانی منعقد شده است و اکنون در حال انجام عملیات هستند.»
ذاکری خاطرنشان کرد: «دولت و راهآهن عراق به دنبال رفع موانع هستند و امیدواریم شرکت اسپانیایی هرچه سریعتر عملیات زیرسازی مسیر ۳۴ کیلومتری را آغاز کند. اجرای کامل این پروژه از طرف عراق، حداقل ۳ سال زمان خواهد برد.»
وی افزود: «گامهایی مانند مینروبی و اقدامات اولیه در ایستگاهها و سکوهای طرف عراقی آغاز شده است. محور ریلی شلمچه - بصره با هدف کاهش زمان سفر و افزایش راحتی زائران ایرانی و عراقی طراحی شده و ظرفیت بالایی دارد، اما اکثر مسافران آن صرفاً در ایام پیک مانند اربعین خواهد بود.»
او در نهایت پیشبینی کرد: «در فاز نخست، روزانه دو قطار از عراق به ایران، در مسیر مشهد-کربلا راهاندازی شود.»
تاریخچه راهآهن شلمچه-بصره
ایده متصل شدن شبکه ریلی ایران به کشورهای همسایه به خصوص عراق، از دهه ۴۰ شمسی آغاز شد. با توسعه نسبی شبکه راهآهن در ایران توسط متفقین به ویژه بریتانیا، ضرورت اتصال شبکههای ریلی منطقهای با هدف جابهجایی نیرو، ادوات و کالا بیش از پیش احساس شد. پس از سقوط پهلوی اول، در زمان پهلوی دوم نیز این موضوع به دلیل تنش در روابط سیاسی ایران و عراق و عدم تمرکز حکومت وقت بر ایجاد زیرساختهای ترانزیتی؛ عملا فقط در حد یک طرح مطالعاتی باقی ماند.
با سقوط رژیم بعث در عراق، به تدریج روابط ایران و عراق بهبود یافت. یکی از اولین موضوعات مطرح شده در گفتوگوهای مقامات دو کشور، تسهیل تردد زوار و بازسازی زیرساختهای مرزی بود. در همین مقطع، ایده راهاندازی خط راهآهن شلمچه-بصره، به صورت جدی مطرح شد. علیرغم مطرح شدن موضوع و انعقاد تفاهمنامه میان دو کشور، هنوز این پروژه به پایان نرسیده است.
یکی از علل زمانبر شدن این طرح، ناآرامیهای چند سال اخیر در کشور عراق بود. با قدرت گرفتن داعش در منطقه، بخش زیادی از عراق و سوریه اشغال شد. علاوه بر این چالش بعدی، آلوده بودن مسیر به مینهای بازمانده از جنگ بود.
این مسائل، اما نافی عدم توجه مسئولین ایرانی به اهمیت راهبردی این طرح و ناهماهنگی بین دستگاهها نمیشود. محمد پرپینچی مشاور طرح پروژه راهآهن شلمچه-بصره در گفتوگو با خبرگزاری مهر در اینباره میگوید: «طی دو دهه گذشته پیگیریهای متعددی برای اجرای این مسیر صورت گرفت که مهمترین بخش آن احداث پل بزرگ ریلی بازشو است. پس از ابلاغ قرارداد در تاریخ ۳۰ خردادماه ۱۴۰۳، زمین پروژه تحویل داده شد و مطالعات فنی و تجهیز اولیه کارگاه صورت گرفت.»
وی ادامه داد: «اگرچه قرارداد در خردادماه ۱۴۰۳ منعقد شده بود، اما به دلیل عدم تخصیص بودجه، پرداخت به پیمانکار تا پاییز انجام نشد. با پیگیریهای مستمر مدیرعامل راهآهن از نهادهای ذیربط از جمله سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی، در ابتدای پاییز قسط اول و در ابتدای زمستان ۱۴۰۳ قسط دوم پیشپرداخت به پیمانکار پرداخت شد.»
در نگاه کلان اتصال شبکه ریلی دو کشور علاوه بر تسهیل تردد زائران، امکان حملونقل بار و کالا را نیز از این مسیر فراهم میکند. راهآهن شلمچه-بصره میتواند به عنوان یک پل ارتباطی تجاری بزرگ میان دو کشور عمل کند. عراق به عنوان یک کشور نفتی با منابع عظیم انرژی و مواد خام، نیاز زیادی به واردات کالاهای مختلف از ایران دارد. این کالاها شامل ماشینآلات صنعتی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی و تجهیزات مختلف است. با ایجاد یک راهآهن سریع و کارآمد، ایران قادر خواهد بود کالاهای خود را با هزینه و زمان کمتری به عراق منتقل کند. این امر موجب رشد و رونق صادرات ایران به عراق خواهد شد.
افزون بر این خط ریلی شلمچه-بصره میتواند به عنوان یک کریدور تجاری بین ایران، عراق و کشورهای دیگر منطقه عمل کند و نقش قابل توجهی به کشورمان در مسیر جاده ابریشم جدید بدهد.
حالا سوال اینجاست که چرا با وجود اطلاع از اهمیت بالای این طرح و مطرح شدن آن به صورت جدی از دو دهه گذشته، انعقاد قرارداد و تخصیص زمین پروژه تا سال ۱۴۰۳ به طول انجامید؟