نگاهی به 5 گوشی عجیب نوکیا که آوازه جهانی دارند/ چرا نوکیا از دوران اوج خود فاصله گرفت؟
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، نوکیا، نامی که زمانی مترادف با تلفن همراه بود، مسیری پرفرازونشیب را در تاریخ فناوری طی کرده است. این شرکت فنلاندی که بیش از یک دهه بر بازار جهانی موبایل حکمرانی می‌کرد، نه‌تنها به دلیل دوام و سادگی محصولاتش شهرت داشت، بلکه به‌خاطر طراحی‌های جسورانه و گاه عجیب‌وغریب خود نیز در یادها مانده است.
در کنار این نوآوری‌های متمایز، نوکیا سرانجام در مواجهه با موج گوشی‌های هوشمند، جایگاه برتر خود را از دست داد. در این گزارش، ابتدا نگاهی به پنج نمونه از عجیب‌ترین گوشی‌های نوکیا خواهیم انداخت که در زمان خود شهرت جهانی پیدا کردند و سپس به بررسی دلایل اصلی افول این غول مخابراتی می‌پردازیم.
پنج گوشی عجیب نوکیا که آوازه جهانی پیدا کردند
نوکیا همواره به‌خاطر تجربه با فرم‌فاکتورهای مختلف و تلاش برای نوآوری در طراحی گوشی‌ها شناخته می‌شد. در دورانی که بیشتر تلفن‌ها شبیه به هم بودند، نوکیا جرئت به خرج می‌داد تا مرزها را جابه‌جا کند و دستگاه‌هایی را عرضه کند که گاهی عجیب، اما همیشه به‌یادماندنی بودند.
۱. نوکیا ۷۶۰۰ (۲۰۰۳) – گوشی قطره‌ای
نوکیا ۷۶۰۰ با طراحی منحصربه‌فرد قطره‌ای‌شکل یا برگ‌مانند خود، یکی از جسورانه‌ترین تلاش‌های نوکیا در زمینه طراحی بود. این گوشی نخستین تلفن هوشمند 3G نوکیا محسوب می‌شد که برای استفاده از آن، کاربر باید آن را با دو دست نگه می‌داشت و دکمه‌های اطراف صفحه‌نمایش کوچک آن را فشار می‌داد. این طراحی که بیشتر شبیه به یک اکسسوری مد بود تا یک ابزار کاربردی، استفاده روزمره را دشوار می‌کرد. با این حال، نوکیا ۷۶۰۰ به‌دلیل ظاهر متفاوتش، به‌سرعت مورد توجه قرار گرفت و به نمادی از نوآوری‌های رادیکال نوکیا تبدیل شد.
۲. نوکیا اِن-گیج (۲۰۰۳) – کنسول بازی در قامت گوشی
نوکیا اِن-گیج (N-Gage) تلاشی پیشرو از سوی این شرکت برای ادغام یک کنسول بازی دستی با یک تلفن همراه بود. این دستگاه با طراحی افقی و دکمه‌های بازی در کنار صفحه‌نمایش، شبیه به یک «گیم بوی» پیشرفته به نظر می‌رسید. ایده اِن-گیج جذاب بود، اما اجرای آن با مشکلاتی همراه شد؛ برای مثال، برای تعویض بازی‌ها، باید باتری گوشی را خارج می‌کردید! همچنین، نحوه صحبت کردن با آن (که اغلب به "sidetalking" یا صحبت از کنار گوشی معروف شد، زیرا بلندگو و میکروفون در لبه باریک گوشی قرار داشتند) بسیار عجیب و ناخوشایند بود. با این حال، اِن-گیج مسیر را برای گوشی‌های گیمینگ آینده هموار کرد و نوکیا را به‌عنوان یک نوآور در این زمینه مطرح ساخت.
۳. نوکیا ۳۶۵۰ (۲۰۰۳) – صفحه‌کلید دایره‌ای
نوکیا ۳۶۵۰ یکی دیگر از نمونه‌های بارز تجربه نوکیا با طراحی‌های غیرمتعارف بود. این گوشی به‌جای صفحه‌کلید استاندارد T9، از یک صفحه‌کلید دایره‌ای‌شکل بهره می‌برد که یادآور تلفن‌های قدیمی با شماره‌گیر چرخشی بود. اگرچه این طراحی از نظر بصری متمایز بود و ظاهری قدیمی به گوشی می‌داد، اما برای کاربرانی که به صفحه‌کلیدهای خطی عادت داشتند، تایپ کردن را دشوار می‌کرد و به زمان زیادی برای خو گرفتن نیاز داشت. نوکیا ۳۶۵۰ نشان داد که این شرکت حتی در جزئیات ظاهراً کوچکی مانند صفحه‌کلید نیز آماده ریسک‌پذیری بود.
۴. نوکیا ۷۲۸۰ (۲۰۰۵) – گوشی رژ لبی
نوکیا ۷۲۸۰ که اغلب به آن «گوشی رژ لبی» می‌گفتند، نمونه‌ای عالی از تمرکز نوکیا بر مد و طراحی بود. این گوشی فاقد هرگونه صفحه‌کلید عددی قابل مشاهده بود و کاربران برای شماره‌گیری یا تایپ پیام باید از یک چرخ پیمایش (scroll wheel) استفاده می‌کردند. طراحی براق و کشیده آن، به همراه رنگ‌های جسورانه، آن را بیشتر شبیه به یک اکسسوری فشن می‌کرد تا یک ابزار ارتباطی سنتی. این گوشی، با وجود عملکرد محدود به‌دلیل نبود صفحه‌کلید فیزیکی، به‌خاطر ظاهر خیره‌کننده‌اش مورد تحسین قرار گرفت و به‌عنوان نمادی از طراحی مینیمالیستی و آینده‌نگر نوکیا شناخته شد.
۵. نوکیا ۳۲۵۰ (۲۰۰۵) – گوشی پیچشی مخصوص موسیقی
نوکیا ۳۲۵۰ به‌طور خاص برای علاقه‌مندان به موسیقی طراحی شده بود. ویژگی برجسته این گوشی، طراحی پیچشی قسمت پایینی آن بود که به کاربران اجازه می‌داد بین صفحه‌کلید عددی، کنترل‌های موسیقی و لنز دوربین جابه‌جا شوند. با چرخاندن بخش پایینی، گوشی به یک دستگاه پخش موسیقی اختصاصی تبدیل می‌شد. این قابلیت منحصربه‌فرد، نوکیا ۳۲۵۰ را به گزینه‌ای جذاب برای جوانان و دوستداران موسیقی تبدیل کرد و توانایی نوکیا در ترکیب عملکرد با نوآوری‌های فیزیکی را به نمایش گذاشت.
چرا نوکیا از دوران اوج خود فاصله گرفت؟
پس از سال‌ها سلطه بلامنازع، نوکیا به دلایل متعددی که عمدتاً ناشی از عدم انطباق با تحولات سریع بازار بود، از اوج خود فاصله گرفت. این افول در نهایت منجر به واگذاری بخش موبایل این شرکت به مایکروسافت شد.
۱. عدم درک انقلاب گوشی‌های هوشمند:
بزرگ‌ترین و مهلک‌ترین اشتباه نوکیا، عدم درک صحیح و به‌موقع از اهمیت انقلاب گوشی‌های هوشمند بود. زمانی که اپل آیفون را در سال ۲۰۰۷ و گوگل گوشی‌های اندرویدی را در سال‌های پس از آن معرفی کردند، نوکیا همچنان به سیستم‌عامل سیمبین (Symbian) و گوشی‌های دکمه‌ای خود متکی بود. مدیران نوکیا تغییرات بازار را دست‌کم گرفتند و به این باور بودند که کاربران هرگز تجربه صفحه‌لمسی کامل را به صفحه‌کلید فیزیکی ترجیح نمی‌دهند یا اینکه اندروید و iOS تهدید جدی محسوب نمی‌شوند. این تأخیر در ورود به بازار گوشی‌های هوشمند، به رقبایی مانند سامسونگ و هواوی فرصت داد تا سهم بزرگی از بازار را به دست آورند.
۲. ضعف سیستم‌عامل سیمبین و مقاومت در برابر اندروید:
سیستم‌عامل سیمبین که سال‌ها زیربنای گوشی‌های هوشمند نوکیا بود، در برابر پلتفرم‌های مدرن‌تر iOS و اندروید توان رقابت نداشت. سیمبین تجربه کاربری قدیمی، کند و با اکوسیستم اپلیکیشن‌های محدودتری ارائه می‌داد. در حالی که رقبا فروشگاه‌های اپلیکیشن غنی و توسعه‌یافته‌ای داشتند، نوکیا در ایجاد یک اکوسیستم نرم‌افزاری پویا شکست خورد. علاوه‌بر این، نوکیا به‌شدت در برابر پذیرش اندروید مقاومت کرد. مدیران ارشد شرکت معتقد بودند که استفاده از اندروید به‌معنای از دست دادن کنترل بر نرم‌افزار و تمایز نوکیا خواهد بود. زمانی که سرانجام نوکیا تصمیم گرفت به اندروید روی آورد، بازار عمدتاً توسط رقبا اشباع شده بود و فرصت طلایی از دست رفته بود.
۳. غرور و اعتمادبه‌نفس بیش از حد:
نوکیا به‌دلیل سال‌ها موفقیت بی‌نظیر و سهم بازار عظیم خود، دچار نوعی غرور سازمانی شد. این شرکت بر این باور بود که نام تجاری و وفاداری مشتریان، حتی با وجود محصولات قدیمی‌تر و ناکارآمدتر، آن را در اوج نگه خواهد داشت. این اعتمادبه‌نفس بیش از حد، باعث شد تا نوکیا نسبت به نیازهای متغیر مصرف‌کنندگان و پیشرفت‌های فناورانه رقبا، واکنش مناسب و سریعی نشان ندهد.
۴. ضعف در رهبری و تصمیم‌گیری‌های راهبردی:
شرکت نوکیا در دوران تحول، از فقدان رهبری با چشم‌انداز و قاطعیت رنج می‌برد. تغییرات مکرر در سطوح مدیریتی بالا و اتخاذ راهبردهای متغیر و گاه متناقض، به سردرگمی داخلی و عدم توانایی شرکت در تمرکز بر یک مسیر مشخص منجر شد. این عدم ثبات در رهبری، تصمیم‌گیری‌های حیاتی را به تأخیر انداخت و فرصت‌های مهمی را از نوکیا گرفت.
۵. همکاری ناموفق با مایکروسافت:
در تلاشی برای احیای خود، نوکیا در سال ۲۰۱۱ با مایکروسافت وارد همکاری راهبردی شد و سیستم‌عامل ویندوز فون را برای گوشی‌های هوشمند خود (سری لومیا) انتخاب کرد. با این حال، ویندوز فون هرگز نتوانست سهم بازار قابل‌توجهی به دست آورد و با اندروید و iOS رقابت کند. این همکاری نه‌تنها نوکیا را از بازار اندروید دور نگه داشت، بلکه به‌دلیل عدم استقبال کافی از ویندوز فون، در نهایت به فروش بخش موبایل نوکیا به مایکروسافت در سال ۲۰۱۴ و پایان دوره نوکیا به‌عنوان یک تولیدکننده پیشرو موبایل منجر شد.
نوکیا، شرکتی با سابقه درخشان در نوآوری و طراحی، درس‌های مهمی را به صنعت فناوری آموخت. از گوشی‌های عجیب و جسورانه مانند نوکیا ۷۶۰۰ و اِن-گیج که نشان‌دهنده روحیه ریسک‌پذیری و خلاقیت این شرکت بودند، تا افولی که نتیجه ترکیبی از عدم درک تغییرات بازار، مقاومت در برابر فناوری‌های جدید و ضعف‌های راهبردی بود. داستان نوکیا یادآور این نکته است که در دنیای پرشتاب فناوری، حتی قدرتمندترین شرکت‌ها نیز برای بقا و موفقیت باید به‌طور مداوم خود را بازتعریف کرده و با سرعت تغییرات همگام شوند. اگرچه نوکیا در بخش موبایل دیگر آن غول سابق نیست، اما میراث نوآوری و تأثیر آن بر صنعت تلفن همراه برای همیشه باقی خواهد ماند.