ارتباط مستقیم الگوی کشت با بحران آب/ گندم بیش از ۲ برابر هندوانه آب مصرف می‌کند

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بر اساس اعلام سازمان آبفا وزارت نیرو در ابتدای سال ۱۴۰۴، کشاورزی ایران سالانه حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب مصرف آب دارد، اما بخش شرب خدمات (خانگی-اداری) حدود ۹ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کند. به عبارت دیگر سهم کشاورزی از مصرف آب ۷۷ درصد، بخش خانگی و اداری ۹ درصد و مصرف آب بخش صنعت ۳ درصد است.

در شرایطی که منابع آب در کشور با کاهش چشمگیر و فشارهای بی‌سابقه‌ای مواجه است، بحران آب به یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ایران تبدیل شده است. موضوع «آب مجازی» به‌عنوان یک مفهوم کلیدی در مدیریت مصرف آب مطرح شده است. آب مجازی، به معنای آبی است که به صورت پنهان و غیرمستقیم در فرآیند تولید کالاها و محصولات کشاورزی مصرف می‌شود؛ آبی که شاید در نگاه اول کمتر به آن توجه کنیم، اما تأثیر عمیقی بر ذخایر آبی کشور دارد.

شاید برای بسیاری تعجب‌ آور باشد که محصولی مانند گندم، که در سبد غذایی ما اهمیت استراتژیک دارد، بیش از هندوانه آب مصرف می‌کند. پژوهشی توسط مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی انجام شده که نشان می‌دهد  هر کیلوگرم هندوانه، معادل ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند اما تولید هر تن گندم در ایران به طور میانگین به بیش از ۱۴۰۰ مترمکعب آب نیاز دارد،(یعنی هر کیلوگرم گندم هزار و ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند) در حالی که این رقم در سطح جهان ۹۳۰ مترمکعب است. این بدان معناست که ایران در تولید گندم، حدود ۳۴ درصد آب بیشتری نسبت به میانگین جهانی مصرف می‌کند. برخی استان‌ها مانند خوزستان، کرمان و سیستان‌وبلوچستان میزان مصرف آب در تولید گندم در آن‌ها بیش از ۲۶۰۰ مترمکعب در هر تن است.

این مصرف بالای آب در حالی است که بیش از نیمی از زمین‌های زیر کشت گندم کشور در مناطقی با بحران شدید آب قرار دارند. بنابراین، توجه به الگوی کشت و انتخاب مناطق مناسب‌تر برای تولید این محصول حیاتی، می‌تواند گام مؤثری در صرفه‌جویی و حفظ منابع آب باشد. استان‌هایی مانند مازندران و گلستان با مصرف بسیار پایین‌تر آب، نمونه‌های موفقی از بهره‌وری بهتر منابع آبی در کشاورزی محسوب می‌شوند.

 حسین اصغری، معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت، تأکید دارد که هندوانه با روش‌های نوین آبیاری، مانند آبیاری نواری و قطره‌ای تولید می‌شود و میانگین مصرف آب آن حدود ۵۶۰۰ مترمکعب در هکتار است. همچنین به گفته وی، کشت هندوانه در استان‌های جنوبی کشور با استفاده از ارقام پربازده و روش‌های مدرن، بهینه‌تر شده و مصرف آب کاهش یافته است.

در جامعه کشاورزی کشور ضرورت بازنگری در سیاست‌های کشاورزی و مدیریت منابع آب بیش از پیش حس می‌شود و این مسئله به یک اولویت ملی برای حفظ امنیت غذایی و منابع طبیعی کشور تبدیل شده است. علاوه بر این، عدم رعایت الگوی کشت متناسب با شرایط آبی کشور، آسیب‌های جدی به منابع آب وارد می‌کند و بحران آب را تشدید می‌کند. با توجه به محدودیت‌های منابع آبی و خشکسالی‌های مکرر، ضرورت دارد که اصلاح الگوی کشت با اولویت مصرف بهینه آب به‌ صورت جدی‌تر دنبال شود.

آگاهی کشاورزان درباره مصرف آب مجازی و اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه، همچون انتخاب مناطق مناسب کشت، توسعه روش‌های نوین آبیاری و اصلاح دقیق الگوی کشت، می‌تواند ما را در مسیر حفاظت از منابع آبی و تولید پایدار محصولات کشاورزی قرار دهد. در غیر این صورت، ادامه روند فعلی نه‌ تنها منابع آب را به سرعت تحلیل می‌برد، بلکه امنیت غذایی کشور را نیز به خطر خواهد انداخت.