اسلام پرچمدار کتابخوانی است

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ رهبر معظم انقلاب اسلامی از سال 69 تا سال 76 یعنی به مدت هشت سال در بازدید از نمایشگاه های بین المللی کتاب، دیدار دست اندرکاران فرهنگ عمومی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دیدار با مؤسسات فرهنگی و اصحاب فرهنگ، به مسئله ضرورت انس بیشتر مردم با کتاب و حتی راه های ترویج کتاب و کتابخوانی و نحوه ارائه کتاب های متناسب با اقشار مختلف و اوقات فراغت پرداخته و توصیه ها و رهنمودهای مهمی ارائه كردند.

متأسفانه این اهتمام ویژه رهبری به امر کتاب و کتابخوانی توسط مسئولان وقت فرهنگ و بویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوران دولت های سازندگی و اصلاحات مورد توجه قرار نگرفت.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان کتابخانه ها و کتابداران - 29/4/1390- تقریباً یک جمع بندی از نکات مهم رهنمودهای خویش در مورد کتاب و کتابخوانی داشتند؛ از آن دیدار تا کنون، نوعی تحرک در مجامع فرهنگی دیده می شود و همچنين اظهارنظرها، بیانیه ها و برنامه هایی ارائه، و مورد بحث قرار گرفته است.

تدبر و جستجو در بیانات و رهنمودهای رهبری نشان می دهد که سه گروه مورد خطاب هستند و برای هر گروه وظایف و مطالباتی مطرح شده است؛ اولین گروه، مردم هستند که در واقع مصرف کننده و استفاده کننده از کتاب هستند و فرهنگ کتابخوانی مستقیماً متوجه آنها می شود.

اين گروه باید مورد توجه مردم قرار گیرند؛ چرا كه بالا رفتن فرهنگ کتابخوانی یعنی اقبال مردم به کتاب که در واقع به نتیجه رسیدن برنامه ها و تولیدات در حوزه کتاب را نشان می دهد.

دومین گروه مؤلفان و ناشران هستند که تولیدکنندگان کتاب برای اقشار مختلف مردم و نیازهای گوناگون آنها هستند. ممکن است بین این گروه و اقشار مختلف مردم، واسطه هایی چون تعاونی های نشر و یا فروشگاه ها و توزیع کنندگان کتاب قرار داشته باشند، اما آنان کمتر مورد خطاب و بحث قرار دارند و معمولا ناشران هستند که با مردم به انحاي مختلف ارتباط برقرار می كنند.

سومین گروه مورد خطاب، مسئولان و متولیان فرهنگ کشور هستند که بصورت مستقیم یا غیرمستقیم دست اندرکار امور کتاب می باشند؛ این گروه بیشتر امور سیاستگذاری، برنامه ریزی، حمایت، نظارت، تسهیلات، تبلیغ و ترویج حوزه کتاب را به عهده دارند. نوع نگاه و اقدامات این گروه هم بر مسئله تولید یعنی حاصل کار گروه دوم تاثیرگذار است و هم بر گروه اول یعنی مردم و گرایش آنها به کتاب و کتابخوانی نقش موثر و مهمی ایفا می کند.

به همین جهت در بیانات رهبرمان عمدتاً این گروه را مخاطب می یابیم و همین گروه است که در دولت های سازندگی و اصلاحات نقش منفی و تخریبی در عرصه کتاب و کتابخوانی داشته اند و وزیر مهمترین وزارتخانه متولی فرهنگ کشور، یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آن دوره، اینک در جرگه ضدانقلابیون فتنه گر پناهنده به دشمنان ملت دیده می شود.

وظایف مردم در حوزه کتاب و کتابخوانی

مطالبات و خواسته های رهبر معظم انقلاب اسلامی از مردم در قبال مسئله کتاب و کتابخوانی را می توان در چهار عنوان دسته بندی کرد: 
 

1- انس بیشتر با کتاب و جدی گرفتن مسئله کتابخوانی

در این زمینه، بیشترین رهنمود را از رهبری شاهد هستیم. اظهار تاسف معظم له از میزان انس مردم با کتاب با توجه به دو عامل مهمی که اقتضا دارد مردم دهها برابر بیش از آنچه امروز شاهد هستیم با کتاب انس برقرار کنند، مسئولیت مردم را سنگین می کند. این دو عامل عبارتند از:
 

- اسلام: «اسلام پرچمدار کتابخوانی است»، «اگر هر منصفی، به بیانات نبی مکرم اسلام و ائمه علیهم السلام و پیشوایان اسلام نگاه کند و ببیند که اینها در چه زمانی به کتاب و کتابخوانی دعوت می کردند و فرامی خواندند... بنابراین ما امروز می خواهیم آن حکومت و آن نظام و آن فرهنگ و آن تمدن را در کشورمان پیاده و محقق کنیم. پس باید به کتاب اهمیت دهیم.»

- ایرانی بودن: «اگر از جنبه اسلامی و اسلامیگری، به کلی منصرف شوید و بگویید ما ایرانی هستیم و کاری به اسلام نداریم، باز هم باید به این قضیه اهمیت بدهید، چون ایران- حداقل در قرن های بعد از پیروزی اسلام- مهد تمدن و مهد فرهنگ و تولید کتاب و محل اوج اندیشه اسلامی است... پس از جهت ایرانی بودن هم که شما نگاه کنید، جا دارد که ما به کتاب بپردازیم.

در این محور، ما این توصیه ها را در بیانات رهبری مشاهده می کنیم:
 

2- اهمیت کتاب از لحاظ محتوا و تاثیرگذاری در آگاهی انسان
 

«کتاب مجموعه ای است از محصولات یک فکر، یک اندیشه، یک ذوق، یک هنر، مجموعه ای است از یافته های یک یا چند انسان. ما خیلی باید مغتنم بشمریم که از محصول فکر آحاد گوناگون بشر استفاده کنیم؛ این کاری است که کتاب به ما تقدیم و هدیه می کند».

«اگر انسان بخواهد در زمینه معنوی و فرهنگی، تر و تازه بماند، جز رابطه با کتاب چاره ای ندارد. مثل رابطه با یک جویبار دائمی است که در جریان است و تازه هایی را در اختیار انسان می گذارد.»

«اگر بخواهیم بدانیم که در دنیای معارف چه می گذرد، راهش این است که کتاب بخوانیم. هر کس کتاب بخواند به بخشی از معارف موجود عالم دست خواهد یافت.»

«مردم ما، از معارفی که در کتاب هاست، بی نیاز نیستند. باید کتاب ها را بخوانند. انس با کتاب بسیار چیز باارزشی است و من، بخصوص از جوانان، بخصوص از طلاب و دانشجویان و معلمان خواهش می کنم که با کتاب انس پیدا کنند.»

«کتاب، دروازه به سوی گستره دانش و معرفت است و کتاب خوب، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است... کسی که با این دنیای زیبا و زندگی بخش، دنیای کتاب، ارتباط ندارد، بی شک از مهمترین دستاورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است.»

3- ضرورت جدی گرفتن مطالعه و انس با کتاب
 

«هر چه ما پیش برویم، احتیاج ما به کتاب بیشتر خواهد شد. اینکه کسی تصور کند با پدید آمدن وسايل ارتباط جمعی جدید و نوظهور، کتاب منزوی خواهد شد، خطاست. کتاب روز به روز در جامعه بشری اهمیت بیشتری پیدا می کند. ابزارهای نوظهور مهمترین هنرشان این است که مضمون کتاب ها و محتوای کتاب ها و خود کتاب ها را راحت و آسان منتقل کنند. جای کتاب را هیچ چیزی نمی گیرد.»

«مردم ما، با کتاب، بیش از آنچه که امروز انس دارند، باید انس بگیرند. کتابخوانی چیزی است که برای یک ملت، فریضه است. واجب و لازم است. مردمی که اهل کتاب خواندن باشند، از لحاظ معلومات و ذکاوت و هوشیاری تفاوت می کنند با مردمی که با کتاب و مطبوعات انس نداشته باشند.» (
 

«من توقعم این است که مردم کتابخوانی را جدی بگیرند. البته جمعی از مردم جدی می گیرند، اما همه این طور نیستند.»

«متأسفانه کتابخوانی، جز در بین یک عده از اهل علم و اهل تحصیل و کسانی که به طور قهری با کتاب سروکار دارند، یک کار رایج و روزمره به حساب نمی آید؛ در حالی که کتابخوانی باید مثل خوردن و خوابیدن و سایر کارهای روزانه، در زندگی مردم وارد بشود.» 

4- احیاي سنت کتابخوانی و استفاده از فرصت های فراغت و بیکاری

«اهتمام به کتاب در واقع قوامش به اهتمام به کتابخوانی است. در جامعه باید سنت کتابخوانی رواج پیدا کند.»

«به گمان من یکی از بدترین و پرخسارت ترین تنبلی ها، تنبلی در خواندن کتاب است. هر چه هم انسان به این تنبلی میدان بدهد، بیشتر می شود.»

«برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سروکاری نداشته باشند و برای یک فرد، توفیق عظیمی است که با کتاب، مأنوس و همواره در حال بهره گیری از آن، یعنی آموختن چیزهای تازه باشد.»

«در دنیا، کتاب جیبی، اساسا برای این بوجود آمد که مردم، کتابخوان شوند؛ یعنی کتاب را در جیبشان بگذارند و مثلا هنگامی که به قطار زیرزمینی یا اتوبوس سوار می شوند، آن را باز کنند و بخوانند. این، کاری است که اگر باب شود، بسیاری از وقت های مرده زنده خواهد شد.

«من می گویم باید جوانان، پیران، مردان، زنان، شهری ها، روستایی ها و هرکسی که با کتاب می تواند ارتباط برقرار کند، کتاب را در جیبش داشته باشد و تا یک جا بیکار نشست - مثل اتوبوس، تاکسی، مطب پزشک، اداره، در دکان وقتی که مشتری نیست، در خانه به هنگام اوقات فراغت - کتاب را دربیاورد و بخواند.»

«کتابخوانی را باید جزو عادات خودمان قرار دهیم. به فرزندانمان هم از کودکی عادت بدهیم کتاب بخوانند. مثلا وقتی می خواهند بخوابند، کتاب بخوانند. یا وقتی ایام فراغتی هست، روز جمعه ای هست که تفریح می کنند، حتما بخشی از آن روز را به کتاب خواندن اختصاص بدهند. در تابستان ها که نوجوانان و جوانان محصل، تعطیلند، حتما کتاب بخوانند.»