آمیخته شدن فقه و تاريخ ما را به جاي درستي نخواهد رساند

به گزارش خبرنگار «خبرگزاري دانشجو» از مشهد، رسول جعفريان عصر روز گذشته در جمع دانشجويان شركت كننده در دوره شهيد رجب‌بيگي درباره روش و مشي سياسي ائمه اطهار (ع) گفت: اين ابهام در كل تاريخ وجود دارد كه ما وقتي مي‌خواهيم تاريخ اسلام را به طور عام و تاريخ شيعه را به طور خاص مطالعه كنيم آنها را به زبان امروز تفسير مي‌كنيم و يا قصد داريم براساس آنچه كه به گذشته تاريخ نزديك است آن را بشناسيم.

وي افزود:‌ بسيار معتقدند ما تاريخ را گفتماني مي‌فهميم و بر اساس گفتمان امروزمان در خصوص تاريخ گذشته تأمل مي‌كنيم، اين گفتمان هم بستگي دارد كه تفسير ما چگونه باشد در خصوص تاريخ مذهب همه اين مسئله پيش روي ماست كه واقعا مي‌خواهيم آن تاريخ را بشناسيم يا مي‌خواهيم به مقتضاي زمان خودمان را از آن برداشت كنيم؛ چرا كه حتي مي‌توان زندگي اهل بيت (ع) را با چند نگاه متفاوت بررسي و تفسير كرد.

اين محقق و استاد دانشگاه با انتقاد از استفاده ابزاري از تاريخ بين صاحب‌نظران بيان كرد: متأسفانه ما نگاه تاريخي درستي نداريم چون اشخاص تاريخ‌دان حرفه‌اي آنها را درست تفسير نكرده‌اند، اشخاصي كه دست به تفسير زده‌اند يا اغلب براي اصلاح جوامع يا از روي احساس و يا براي منفعت شخصي استفاده ابزاري از تاريخ كرده‌اند ما تا وقتي انسان علمي و واقع‌بين نشويم اين يك نوع بازي است كه بخواهيم از گذشته يك فكري را دربياوريم و از آن براي ايجاد جنبش در مردم و يا ايجاد يك تغيير بزرگ استفاده كنيم.

جعفريان با اشاره به مدل‌هاي تفسيري متفاوتي كه از تاريخ در چند سال اخير ارائه شده است، افزود: ما در فاصله سي سال تفسيرهاي متفاوتي از تاريخ داشته‌ايم و مدل‌ها گوناگوني ارائه كرده‌ايم؛ ولي بايد بدانيم كه تاريخ قابل شناخت است و به صورت علمي و حرفه‌اي و علمي مي توان 50 درصد آن را حداقل شناخت.
 

وي گفت: ما بايد به حرف كسي استناد كنيم كه تأثيرپذيري‌اش از گفتمان حاكم بر جامعه كمتر و استنادش به كتاب‌هاي معتبر بيشتر و راهش به راه هدايت نزديك‌تر باشد.

اين استاد دانشگاه با بيان اينكه ما بايد با تاريخ علمي برخورد كنيم، تصريح كرد: ما در كشور اگر مي‌خواهيم به چيز درستي از تاريخ برسيم بايد علمي برخورد كنيم هرچقدر يك متن تاريخي گفتماني تر باشد بيشتر به درد زمان خودش مي‌خورد؛ اما هرچه به واقعيت نزديك‌تر باشد بقايش براي آينده بيشتر خواهد بود هر كسي نمي‌تواند از ظن و گمان خودش تاريخ را به نفع زمان خود تفسير كند؛ چرا كه اگر اين‌طور باشد ما به جايي نخواهيم رسيد اگر واقعا عالم شديم و به هسته يك علم و موضوعات آن رسيديم و واقعيت آن را بيان كرديم مي‌توانيم نظر بدهيم و سخنراني كنيم.

فقه امروز ما حاصل 1300 سال تلاش است

جعفريان با پراهميت دانستن بحث فقه و سيره در تاريخ اهل بيت (ع) بيان داشت: در 100 سال گذشته ما شعبه‌اي از تاريخ اهل بيت را ايجاد كرديم كه بسيار قابل توجه و مهم است و آن هم بحثي به نام فقه و سيره است، فقهاي ما رساله‌هاي را نوشته‌اند كه مبتني بر حديث الهام و عقل و اجماع بود اين فقه از زمان پيغمبر (ص) شكل گرفته است و كنكاش‌هاي عميقي روي آن انجام شده است.

وي افزود: فقهي كه امروز ما در اختيار داريم حاصل 1300سال تلاش است؛ ولي يك عده‌اي 100سال پيش پيدا شدند و گفتند فقه به تنها كارايي ندارد چون فقيهان تاريخ پيغمبر و اهل بيت را نخوانده‌اند و ما بايد سيره تاريخي پيغمبر و اهل بيت را هم بخوانيم آنها معتقد بودند كه فقه و سيره پيامبر (ص) پيام اصلي اش اين است كه يك روش سياسي و يك روش حكومتي ايجاد شود.

اين محقق دانشگاه در ادامه با بيان اينكه مخلوط شدن فقه و تاريخ ما را به جايي درستي نخواهد رساند، گفت: اگر آمديم و تاريخ را با فقه مخلوط كرديم اين سوال پيش مي‌آيد كه آيا اين تاريخ به لحاظ فقه و حقوق ما را به آنجايي كه مي‌خواهيم برسيم، خواهند رساند براي مثال اگر حضرت علي (ع) در جنگ صفين به يكي از دشمنان پناه داد آيا ما مي‌توانيم به اين استناد كنيم و بگوييم كه در جنگ فرمانده‌هان مي‌توانند به هر كسي كه خودشان تشخيص دهند، پناه دهند.

دين را نبايد به دست تاريخ سپرد

جعفريان با نادرست خواندن اين مسئله كه از نمونه‌هاي خاص تاريخي احكام كلي برداشت شود، بيان داشت: اشكال ما اين است كه از يك زماني به بعد دين را به دست تاريخ سپرديم و براساس نمونه هاي خاص احكام كلي صادر كرديم ما در تاريخ اهل بيت همه مدلي از تقابل با حكومت را مي‌بينيم گاهي اهل بيت ما جنگ كردند گاهي بنا به مصلحت صلح كردند و گاهي هم با حكومت جور همكاري كردند؛ اگر ما بخواهيم در اين رابطه رساله عمليه بنويسيم واقعا بايد چه بنويسيم؟ فقط مي توانيم بگوييم هر رهبري بايد شرايط خاص زمان خود را بشناسد و متناسب با آن عمل كند آنجا كه لازم بود بجنگد و آنجا كه لازم بود به مصلحت صلح كند.

وي بر استفاده دقيق از روش‌هاي علمي در برخورد با مسائل ديني تأكيد كرد و افزود: دين جاي احتياط است و بايد بنشينيم و يك بازبيني دقيقي بكنيم و مطابق اصول و روشهاي علمي نظريه پردازي و سخنراني كنيم.

اين استاد دانشگاه ادامه داد: ما در اين صد سال خيلي در حق دين جفا كرديم بحث دين را نبايد شوخي گرفت براي اضافه كردن يك اصل بايد 40 سال زحمت كشيد و درس خواند اگر ديديد كسي يك شبه چند فتوا صادر مي‌كند، بدانيد قصدش خرابكاري در دين است.

جعفريان در پايان از نحوه القاي اصول ديني در تلويزيون انتقاد كرد و گفت: اين روش رايج در القاي اصول ديني در تلويزيون در عين اينكه شايد اصول درستي مد نظر باشد، مثمرثمر نيست و تأثيرات مخرب و بد آن بيشتر از تأثيرات مثبتش است؛ چون روش‌هاي علمي در آن به كار گرفته نمي‌شود.