نقد و تحليل فيلم «بي پولي» ساخته حميد نعمت‌‌الله

محمدرضا محقق: اين ريسك، جلوه تام و تمامش در نوع انتخاب شخصيت زن فيلم است و نقشي كه ليلا حاتمي آن را ايفا مي كند؛ نقشي عميقاً سخت كه بر تارك اين ريسك بالا خوش درخشيد.

«بي پولي» فيلم جمع و جور و فشرده اي است؛ بازي ها گرچه تداعي گر همان نقش هاي آشناي بوتيك هستند - بازي زن و شوهري و پاتوق جوانانه اي با مختصات فقر و بيكاري و ... - اما جلوه هاي نويي را به ظهور و بروز رسانده اند.

در همين مساحت، شكل رگه هاي طنازانه فيلم درخور توجه است.

فيلم درباره زن و شوهري است كه روند زندگي، آنها را دچار بي پولي مي كند؛ معضلي كه موقعيتي مي شود براي ارجاع هاي فرامتني فيلم.

بحث بكر و ناب علقه ها و عواطف خانوادگي، وجود فرزند و پيوندهاي انساني خاصي كه ميان والدين و فرزند پديد مي آيد و البته ساخت و ساختاري كه جامعه امروز ايران بدان مبتلاست و از آن رنج مي برد، فقر و محروميت و تضادهاي طبقاتي و در بعدي ديگر، جلوه فروشي ها و چشم و هم چشمي هاي فاميلي و ....

بايد بپذيريم كه اين موضوع بحث اصلي بي پولي نيست، اما واقعيت اين است كه اين انگاره هاي تكراري و كليشه اي، كماكان جزو معضلات اصلي بسياري از خانواده هاست و محل درگيري هاي لفظي و جدل هاي بي نتيجه و بيهوده آنها.

در «بي پولي» با فراز و نشيب به معناي جدي و البته با رويكردهايي بعضاً طنزآميز روبروييم.

چرا اين خانواده دچار بي پولي مي شود؟ ايستادگي مرد خانواده بر عزت نفس و غرور بجايش در محل كار؟ سيطره زر و زور و تزوير بر اركان جامعه و بازار كسب و كار؟ بلندپروازي ها و رو كم كني هاي رايج و معمول ميان طبقات مختلف مردم؟ يا مجموعه همه اين عوامل به علاوه تقدير و سرشت و سرنوشت آدم هاي قصه؟

«بي پولي» دو بازي معتبر و جلوه گر دارد؛ ليلا حاتمي در نقش دختر ساده و درسخوان و در عين حال ظاهربين و دلداده و بهرام رادان در نقش جوان مغرور و مقروض و به تكاپو افتاده اي كه محملي مي شود براي باز شدن هر آنچه در روزگار امروز و ميان آدم هاي اين روزگار در جريان است؛ از نداري و فقر و بيكاري تا همراهي هاي كوچك و ناچيز و مشدي گري هاي جا افتاده دوست داشتني، از رو كم كني هاي با پرستيژ خانواده هاي مرفه تا جلوه گري چهره زشت و ياس آلود و تكان دهنده فقر و محروميت و حتي آن اسكناسي كه در راه توسط زوج محروم فيلم پيدا مي شود و زن با سادگي و در عين حال نگاهي شبه كشف و شهودي، آن را در يك معركه، كه ميان خود و همسرش پديد آمده، داخل صندوق صدقات مي اندازد و اين اتفاق را نشانه توجه خداوند به آنها مي انگارد.

«بي پولي»، فيلمنامه اي خوب و روان دارد و لوكيشن هايي نسبتاً از آب درآمده و تجلي دهنده مضمون و تم داستان.

شايد نوع روايتگري فيلم در بعد طنز مي توانست قدري نمكين تر و جذاب تر از اين باشد، مخصوصاً بازي قهرمان زن فيلم كه اتفاقاً انتخاب درست و بجايي هم هست.

نكته ديگر اينكه بايد ديد تكرار موقعيت هاي فيلم قبلي نعمت الله يعني بوتيك در بخش هايي مثل خانه تيمي جوانان بيكار و ... تا چه حد مرهون الزامات فيلمنامه اي فيلم است و تا چه ميزان تكرار از پيش تعيين شده يا تحميل شده روند انديشگي و پرداخت تصويري كارگردان در آثارش.

«بي پولي» در جاي جاي خود، نشانه اي طنز، اما تلخ از واقعيات اجتماعي دارد.

داستان كتاب تلنبار شده نويسنده اي كه در توصيف اثرش، آن را كمياب و بلكه نايابت مي داند و مواجه شدن تماشاگر با موقعيت هاي بظاهر كاري و حرفه اي كه در عين پر زرق و برق بودن و توصيفات و اشارات پر و پيمان صاحبانش، از عقبه اي خالي و پشتوانه اي تهي رنج مي برد.

«بي پولي» ساخته حميد نعمت الله شايد امتداد بوتيك فيلم تحسين شده پيشين او باشد و نيز تصويري از يكي از ديالوگ هاي بوتيك آنجا كه بازيگر نقش اتي (گلشيفته فراهاني) در ديالوگي به يادماندني با لحني زجر كشيده و محنت ديده، اما معصوم و دوست داشتني مي گويد: «پول خوش بختي نمي ياره، ولي بي پولي، حتماً بدبختي مي ياره!»/انتهاي پيام/